Փաստ ինֆո

Կեղծ օգտատերերի, այսպես կոչված` «ֆեյքերի», միջոցով վիրավորանք կամ զրպարտություն պարունակող տեղեկատվության տարածման դեմ պայքարի համատեքստում իրավահարաբերությունները կարգավորելու համար օրենսդրական նորմի կարիք չկա: «Փաստինֆո»-ի թղթակցի հետ զրույցում նման կարծիք հայտնեց  միջազգային իրավունքի մասնագետ, իրավապաշտպան Արա Ղազարյանը:

Ըստ նրա, խնդիրը կարելի է և ավելի նպատակահարմար է  կարգավորել դատական նախադեպով, որովհետև վերջինս շատ ավելի արագ և կոնկրետ գործով է կայացվում: Օրենսդրական ինչ նորմ էլ փորձ արվի ներմուծել՝ ըստ Ա.Ղազարյանի, հասարակական ընդվզումներ է առաջացնում լրագրողական համայնքում և դա շատ շուտ  հնանում է, որովհետև խոսքը հարափոփոխ  ինտերնետի մասին  է:

Արա Ղազարյանը առաջարկում  է կիրառել  հետևյալ մոդելը` օրենքը չփոխել, որովհետև հնարավոր չէ ինտերնետի հետևից հասնել, այլ դրա փոխարեն օրենսդրական լայն դրույթներ պահել, որպեսզի դրա ներքո որքան հնարավոր շատ երևույթներ մտնեն և երբ որ կարիք է առաջանում, արդեն թույլ տալ, որ դատարանները դիրքորոշում արտահայտեն պարտադիր նախադեպային իրավունքով:  «Վերջին 3 տարիներին մենք այդպես էլ անում ենք և,  թվում է,  թե ամեն ինչ լուծվում է, դաշտը նորմալ է, իսկ եթե  ինչ-որ մեկի մտքով անցել է պայքարել «ֆեյքերի» դեմ,  ուրեմն  պետք է պայքարի  ինտերնետի դեմ,  ֆեյսբուքի դեմ,  չենք  կարող,  ուրեմն գլոբալիզմի դեմ  պետք է պայքարել, որովհետև  այս ամբողջը դրա ծնունդն է, բայց դա անհնարին է, դա ռացիոնալ չէ»,- ասաց Արա Ղազարյանը՝  հավելելով՝«այս մոդելը շատ լավն է, հակառակ դեպքում մենք ստիպված կլինենք ամեն կես տարին մեկ փոփոխություններ կատարել օրենքում, ուղղակի դա անհնարին է  ու կարիք էլ չկա»:

Արա Ղազարյանը նշեց, որ   Վճռաբեկ դատարանը  տվել է համապատասխան իրավակարգավորում՝ մեկնաբանելով  Քաղաքացիական օրենսգրքի 1087.1-րդ հոդվածի  (Պատվին, արժանապատվությանը կամ գործարար համբավին պատճառված վնասի հատուցման կարգը և պայմանները)  և՛  6-րդ, և՛ 9-րդ մասերը, այդ երկու մասերի միջև կապը: Վճռաբեկ դատարանը  մեկնաբանել է  «աղբյուր», «միջոց», «հեղինակ» հասկացությունները և սրանով վերջնական ավարտական տեսք  է հաղորդել  այն երևույթին, երբ կա լրատվություն  հանրային միջավայրում, բայց չկա դրա հետևում կանգնած իրական անձ և այդ դեպքում ով է պատասխանատվություն կրում, իհարկե, տարածողը, հրապարակողը, որը կարող է լինել առցանց լրատվամիջոց, թերթ և այլն, և այլն:

Դատական պրակտիկայից Ա.Ղազարյանը հիշատակեց  «Հրապարակ» օրաթերթի գործը, որով դատարանը կիրառել է  «ծանուցել և հանել» պաշտպանությունը:  Ըստ  դրա,  լրատվամիջոցը այլոց խոսքերի համար պատասխանատու է այն դեպքում, եթե  չի կարողանում հիմնավորել, որ ինքը չգիտեր կամ չէր կարող իմանալ, որ այդ հոսքը իր պորտալում կամ իր տարածքում հայտնվել է: «Հրապարակ»-ի գործով ասվել էր, որ թերթը չի կարող պատասխանատվության ենթարկվել այլոց  «քոմենթների» համար, եթե դրանց հետևում չկա իրական անձ, քանի դեռ չի ծանուցվել անձի կողմից այն մասին, որ դրանք վիրավորական են: Բնականաբար, եթե ծանուցվում է լրատվամիջոցը, նա արդեն այդ պաշտպանությունից   չի կարող օգտվել:

«Սրա վերաբերյալ  նախադեպային իրավունքով արդեն կարգավորում  կա, բայց եթե կարգավորում փորձում են տալ, շատ լավ, թող լինի,  ուղղակի ես կավելացնեի, կամ նախադասությունը հետևյալ կերպ կձևակերպեի,  որ «լրատվամիջոցը չի կարող պատասխանատվություն կրել  այլոց խոսքերի կամ «ֆեյքի»  համար, եթե չգիտեր կամ չէր կարող իմանալ կամ այդ մասին չի ծանուցվել»»,-  ասաց Ա.Ղազարյանն՝ միաժամանակ ընդգծելով, որ չափազանց մեծ ապացուցման  բեռ է դրվում լրատվամիջոցի   վրա, որպեսզի նա ներկայացնի հեղինակի նույնականացնող տվյալները,  դա, ըստ նրա,  ժամանակի ընթացքում   հնանալու է: «Ինտերնետը սահմաններ չի ճանաչում, ինտերնետն իր առջև ամեն ինչ ջարդուփշուր անելով՝առաջ  է շարժվում, որովհետև դա ինքնակարգավորվող, ինքնազարգացող մարմին է: Դա վաղ շրջանի ինտերնետը չէ՝ մինչև 2005-2006թթ.,  սա այն շրջանն է, որտեղ  օգտատերը միևնույն ժամանակ  և՛ արտադրում է, և՛ սպառում է ինֆորմացիան: Այսինքն, օրենսդրական այս մեկ-երկու նախադասությունով փորձել կարգավորել այդ երևույթը չես կարող, բոլոր ֆեյքերի դեմ դատարան չես մտնի»:

Արա Ղազարյանը գտնում է, որ   համատարած դատական գործեր չեն լինի այնպես, ինչպես չեմ եղել  Հեղինակային իրավունքների մասին օրենքում փոփոխություններ կատարելուց հետո: