Փաստ ինֆո

ԲԴԽ բոլոր նախագահներն իրենց լիազորությունների ժամկետի ավարտին չեն հասել՝ սկսած Գագիկ Հարությունյանից, վերջացրած՝ Կարեն Անդրեասյանով։ Բոլորի լիազորություններն ավելի շուտ է դադարեցվել, քան՝ օրենքով էր նախատեսված։ Միայն ես եմ եղել, որ այդ, այսպես կոչված, խնդրանքին՝ հրաժարական տալու, մերժումով եմ պատասխանել, իմ նկատմամբ հարուցվել է քրեական գործ, այնուհետեև՝ հորինված պատճառով լիազորություններ են դադարեցվել, մյուսները՝ թե՛ Գագիկ Հարությունյանը, թե՛ Գագիկ Ջհանգիրյանը, թե՛ Կարեն Անդրեասյանն այդ «խնդրանքը» հարգել են և հրաժարական տվել։ Այս մասին «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց ԲԴԽ նախկին նախագահ, Երևանի ընդհանուր իրավասության նախկին դատավոր Ռուբեն Վարդազարյանը։

Հիշեցնենք, որ նոյեմբերի 17-ին՝ կիրակի օրը, ուշ գիշերին հայտնի դարձավ հրաժարականների շքերթի մասին։ Մասնավորապես, հրաժարականի դիմումներ են ներկայացրել ՀԿԿ նախագահ Սասուն Խաչատրյանը, ՔԿ նախագահ Արգիշտի Քյարամյանը, ՆԳՆ նախարար Վահե Ղազարյանը, ՊԵԿ նախագահ Ռուստամ Բադասյանը, ՏԿԵ նախագահ Գնել Սանոսյանը, ինչպես նաև՝ ԲԴԽ նախագահ Կարեն Անդրեասյանը։ Նիկոլ Փաշինյանն ինքը հայտարարություն էր տարածել՝ հայտնելով, թե որոշ բարձրաստիճան պաշտոնյաների խնդրել է թողնել իրենց զբաղեցրած պաշտոնները։ Ընդ որում, ինչպես պարզվել է, Նիկոլ Փաշինյանը պաշտոնյաներին պաշտոնից ազատման մասին «խնդրանքը» ուղարկել է «վոթսափ» հավելվածի միջոցով՝ «սմս»-ով։ Հրաժարականներից առավել ուշագրավը, թերևս, ԲԴԽ նախագահ Կարեն Անդրեասյանի հրաժարականն էր։ Փաստացի Սահմանադրության ուժով՝ իշխանության երրորդ ճյուղ համարվող, դատական համակարգի անկախությունը երաշխավորող մարմնի ղեկավար Անդրեասյանը հրաժարական է տվել՝ կառավարության անդամների, օրինակ, Գնել Սանոսյանի հրաժարականին զուգահեռ։ Ընդ որում, գործադիրի կողմից ԲԴԽ նախագահին «խնդրանքով» հրաժարականի պարտադրանքը, կարծես թե, ձևավորված պրակտիկա է դարձել։ Հիշենք՝ Գագիկ Ջհանգիրյանի կողմից Ռուբեն Վարդազարյանին հրաժարական տալու «խնդրանքը», որն, ըստ հրապարակված ձայնագրության, փոխանցվել էր երկրի ղեկավարության կողմից։

ԲԴԽ նախկին նախագահ Ռուբեն Վարդազարյանը, սակայն, նկատում է՝ ԲԴԽ բոլոր նախագահների լիազորություններն են դադարեցվել՝ նախատեսված ժամկետից շուտ և միայն ինքն է, որ մերժել էր հրաժարականի պահանջը։

«Սա խոսում է իշխանությունների թևերի բաժանման սկզբունքի ի սպառ բացակայության մասին, որ երկրի քաղաքական իշխանությունը չի պատկերացնում ինչ է նշանակում անկախ դատական համակարգ, ոչ միայն չի ցանկանում, այլև՝ չի պատկերացնում, ուղեղի ծալքերում չի տեղավորվում, որ դատական իշխանության կողքով անցնելու անգամ իրավունք չունի։ Խոսույթը լսելիս՝ թվում է, թե օբյեկտիվ ճշմարտություն են ասում, թե հանրությունը դժգոհ է, հանրությունն արդարություն է պահանջում, սոցիալան արդարության, արդարադատության պակաս ունի և այլն, բոլոր այն մարդիկ, որոնք իրենց իրավունք են վերապահում խոսել հանրության կամ ժողովրդի անունից, դրանք ամբողջությամբ մանիպուլյացիաներ են։ Ինչ է նշանակում՝ ժողովուրդը դժգոհում է, որտեղ է դա արձանագրված։ Ես պարբերաբար շփվում եմ ժողովրդի հետ, օրը 24 ժամ շփվում եմ, չեմ տեսել մեկ մարդու, որ դժգոհ լինի և դժգոհություն հայտնի, բոլորի դժգոհությունը մեկ դաշտում է՝ մի խառնվեք դատական իշխանությանը՝ լավն է, թե վատը, օրենքներ ընդունեք, օրենքներով կարգավորեք, եթե կկարգավորի այդ հարցը, գործադիրի ֆունկցիան ընդամենն առաջարկություն ներկայացնելն է, օրենսդիրինը՝ ընդունելը կամ ոչ, որևէ դեպքում միջամտելը չէ, չկա որևէ ինստիտուտ, որևէ նորմ, որ գործադիրը և օրենսդիրը կամ քաղաքական իշխանությունն իրավունք ունի միջամտելու, իսկ դա ուղղակի միջամտության մասին է։ Խնդրել՝ բարձրաստիճան պաշտոնյային հրաժարական տալ՝ խոսք կարող է լինել միայն կառավարության անդամների մասին, անկախ սահմանադրական մարմինների ղեկավարներին, առավել ևս՝ ԲԴԽ նախագահին, ՀԿԿ, ՔԿ նախագահին՝ ուղղակի միջամտություն է արդարադատությանը, վաղ, թե ուշ՝ այդ հարցն օրակարգում միանշանակ լինելու է, որ սա սահմանադրական կարգի տապալմանը հավասար է»,- նշեց Վարդազարյանը։

Դիտարկմանը, որ եթե իշխանությունը ցանկանում է տեսնել յուրայիններին, ապա ինչու են այդ պաշտոնյաները ենթարկվում, արդյոք դրանով ևս չեն հաստատում, որ այս ընթացքում այդքան էլ անկախ չեն եղել և, ի վերջո, Կարեն Անդրեասյանից կարծես թե այս իշխանությունները դժգոհ չպետք է լինեին, որովհետև հենց նրա պաշտոնավարման ժամանակ մի շարք դատավորների լիազորություններ դադարեցվեցին, օրենսդրական փոփոխություններ եղան, օրինակ՝ դատավորների գնահատման հանձնաժողովի հետ կապված՝ Ռուբեն Վարդազարյանն արձագանքեց՝ նշելով, որ չի կարող վստահ ասել, կարծում է՝ հասել ենք այն փուլին, այն աքսիոմատիկ ճշմարտությանը, որ «հեղափոխությունը խժռում է իր զավակներին»։

«Շոուն ապահովելու համար պետք են զոհեր, այդ թվում՝ ԲԴԽ-ն է այդ զոհերից մեկը։ Իմ կարծիքով՝ պետք է, որ քաղաքական իշխանությունը դժգոհ չլիներ Կարեն Անդրեասյանից, բայց արի ու տես, որ շոուն ապահովելու համար որոշեցին «մատաղ» անել նաև ԲԴԽ նախագահին։ Այլ ռացիոնալ բացատրություն այս ամենին չեմ կարող գտնել»,- նշեց Վարդազարյանը՝ հավելելով, որ այս ամենի մեջ մի բանն է դրական, որ ԲԴԽ հաջորդ նախագահը պետք է դատավոր լինի, իսկ այն մարդը, որը ԲԴԽ անդամ է դարձել դատավորի կարգավիճակով, շարունակում է մնալ դատավոր, ապա Վարդազարյանը վստահ է, որ նրա՝ դատավոր լինելու փաստը կբարելավի դատավորների վիճակը, որովհետև միայն դատավորի կարգավիճակ ունեցող ԲԴԽ նախագահը կարող է հասկանալ դատավորների դարդն ու ցավը, կարող է դարման լինել ցավերին։

«Համենայն դեպս՝ այն քաղաքական անհեթեթությունները, որ տեղի էր ունենում Ջհանգիրյանի և Անդրեասյանի ժամանակ, վստահ եմ, որ տեղի չեն ունենա, որովհետև դատավորի ուղեղի կառուցվածքն է այդպիսին, որ նա բնազդորեն թույլ չի տա, որ անհիմն, անտեղի, աբսուրդ հետապնդումները լինեն դատավորների նկատմամբ, ինչն իրականացվում էր»,- ընդգծեց Վարդազարյանը։

Դիտարկմանը, որ եթե անգամ շրջանառվում է Նիկոլ Փաշինյանի ընտանիքի քավորի հետ կապ ունեցող անձի անունը, արդյո՞ք դա կստվերվի՝ Վարդազարյանը նշեց՝ միանշանակ, նույնիսկ Փաշինյանի հետ առնչություն ունեցող դատավոր անձը դարձավ ԲԴԽ նախագահ, կփորձի բացատրել՝ սա կարելի է, սա՝ ոչ, շատ բաներ կան, որ անթույլատրելի միջամտություն է դատական իշխանության նկատմամբ, ոչ միայն ազդում է արդարադատության վրա, այլև՝ Հայաստանի վարկանիշն է միջազգային դաշտում գցում։ Վարդազարյանը լիահույս է, որ անձը, որը կդառնա ԲԴԽ նախագահ, կունենա կարմիր գծեր, որոնք չեն անցնի, իսկ գիտնական անդամը, որը դատական իշխանությունը ներսից չի պատկերացնում, նրա համար այդ կարիր գծերը գոյություն չունեն։ Նրա խոսքով՝ միջազգային փորձն է այդ մասին վկայում, Վենետիկի հանձնաժողովը հենց այնպես չէ, որ ասում է՝ ԲԴԽ-ում դատավոր անդամները պետք է գերակշիռ մաս կազմեն, դատական իշխանության ինքնակառավարման համակարգը նույնպես պայմանավորված է այդ փաստով, որ դատավոր անդամները պետք է գերակշիռ լինեն։

«Օրենսդիրը հենց ինքն է փորձում այդ հակասության վրա խաղալ` սահմանադրական օրենքով։ Ինչ է նշանակում՝ մեկ «սեզոն», «սռոկ» պետք է գիտնական անդամ լինի ԲԴԽ նախագահը, մյուս «ստոկը»՝ պետք է դատավոր անդամ լինի։ Այսինքն՝ ինչ տարբերություն, խնդիրնե՞րն են փոխվում, նշաձո՞ղն է փոխվում։ Արհեստական տարբերությունը, որը դրվում է գիտնական և դատավոր անդամների միջև՝ հենց քաղաքական իշխանության կամ քի մասին է խոսում, որը գրված է Սահմանադրության և Դատական օրենսգիրք սահմանադրական օրենքի շրջանակներում»,- նշեց Վարդազարյանը` հավելելով, որ երբ նորմալ իշխանուևթյուն գա և ցանկանա բարեփոխում իրականացնել այս ոլորտում, առաջինն այս հարցին է պետք անդրադառնալ, որ բացարձակ նշանակություն չունի` գիտնական անդամ է, թե` դատավոր անդամ է, հեղինակություն, հարգանք վայելող անձ պետք է լինի, որ դատավորներն անվերապահորեն ընդունեն նրա հեղինակությունը, ոչ թե նրա` ընտրման վայրից կախված լինի դատական համակարգի վիճակը, ապագան:
Հարցին` հնարավոր կլինի արդյոքն վերականգնել, վերջին տարիներին դատական համակարգին, այսպես ասած, հասված վնասը, հետևանքները` ԲԴԽ նոր նախագահի ընտրությամբ, Վարդազարյանը պատասխանեց` անդառնալիության կետը վաղուց անցել ենք:

«Դրանք, այսպես ասած, վնաս չեն, դրանք իրական են, աղետ` դատական համակարգում: Վստահ եմ` պետք է լինելու նոր դատական համակարգ, անհրաժեշտ է լինելու լուծարել դատական համակարգը, ձևավորել նոր դատական համակարգ` նոր սկզբունքներով, նոր օրենքներով, նոր նշաձողերով, պետք է լինեն շատ բացահայտ, տրամաբանված խնդիրները` դրված դատական իրշխանության առջև և, այն անձինք, որոնք կստանձնեն դատական իշխանությունում` նաև որոշակի ադմինիստրատիվ ֆունկցիա` բացի դատավոր լինելուց, պետք է շատ թափանցիկ, հասկանալի, պարզ և հանրային լինի»,- ասաց Վարդազարյանը` հավելելով, որ դատական իշխանության չինովնիկները միշտ կարողանում են վահան օգտագործել` «ես չեմ խառնվում, տեղյակ չեմ, օրենքով արգելված է, քաղաքական չեզոքություն…», մինչդեռ, դատական իշխանությունում քաղաքականություն իրականացնելը նույնպես քաղաքական գործունեություն է, դա պետք է մեկ անգամ ընդունել, հաշվի առնել այդ պարզ ճշմարտությունը և շարժվել առաջ: Վարդազարյանը նշեց` ինքը նույնպես նախկինում օգտվել է այդ հենքից, դա համընդհանուր օգտագործման է, մինչդեռ, բոլորը, եթե վերցրել են պատասխանատվությունը` դատական իշխանությունում որևէ ադմինիստրատիվ գործունեություն իրականացնելու, պարտավոր ես պատասխանել հանրության մոտ առաջացող հարցերին, ուղղակի` հանրության հարցերը չպետք է քաղաքականացված լինեն:

«Ընդհանրապես, իմ կարծիքով, մեր հասարակությունը պատրաստ չէր այս դատական համակարգին, ԲԴԽ ունենալու սկզբունքին: Շատ նորմալ, էֆեկտիվ աշխատում էր Արդարադատության խորհուրդ ինստիտուտը. Դա հեռացնելը դատական իշխանության կազմից և առանձին սահմանադրական մարմին ստեղծելը, ինչպես ժամանակը ցույց տվեց, համենայն դեպս` 6-7 տարիները ցույց տվեց, արդյունավետ չէ և ապագա դատական ռեֆորմների մեջ անհրաժեշտ է վերադառնալ Գերագույն դատարան սկզբունքին, որի մեջ, ի թիվս մյուս պալատների, կլինի նաև կարգապահական պալատ: Կարծում եմ` փոքր երկրում շատ տջրամաբանական մոտեցում կլինի: Մի փոքր «հեղափոխական» մոտեցում եմ առաջարկում, բայց այլ տարբերակ չեմ տեսնում: Անդառնալիության կետն անցել ենք, վերականգնել չի լինի, պետք է նորը ստեղծել»,- ասաց Վարդազարյանը:

Հեղինակ` Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո