Փաստ ինֆո

Միջազգային իրավական հարցերով ՀՀ ներկայացուցչության գրասենյակից հաստատում են, որ Ներդրումային վեճերի կարգավորման միջազգային կենտրոնի չեղարկման հանձնաժողովը դեռեւս 2023 թվականի հուլիսին բավարարել է ամերիկահայ գործարար Էդմոնդ Խուդյանի դիմումը ու մասնակի չեղարկել արբիտրաժային տրիբունալի 2021 թ. վճիռը, որով գործարարը համարվել էր ՀՀ քաղաքացի, ինչպես պնդել էր ՀՀ կառավարությունը ու Հայաստանում որպես օտարերկրյա ներդրողի իրավունքների խախտման փաստն, ըստ էության, գնահատման առարկա չէր դարձրել։

«Փաստինֆո»-ն արդեն հայտնել է, որ վիճարկելով ՀՀ կառավարության գործողությունները, սփյուռքահայ գործարարին հաջողվել է բողոքարկման միջոցով հիմնավորել, որ երբեւէ չի եղել ՀՀ քաղաքացի, չի ունեցել ՀՀ քաղաքացու կապույտ անձնագիր եւ ՀՀ կառավարությունը մոլորեցրել է Բարձր դատարանին։ Արդյունքում՝ ICSID-ի հանձնաժողովը հիմնավորված է համարել ներկայացված փաստարկներն ու ընդդեմ ՀՀ կառավարության որոշում կայացրել, որով պարտավորեցրել է վերադարձնել Էդմոնդ Խուդյանի վճարած 737.000 ԱՄՆ դոլարը ու փոխհատուցել վնասները՝ 438.000 ԱՄՆ դոլարի չափով։ Սակայն առավել ուշագրավը ICSID-ի հանձնաժողովի գնահատականներն են, որով իրենց անհանգստությունն են հայտնել Հայաստանի գործողությունների վերաբերյալ։

Միջազգային ատյանի որոշումից անցել է շուրջ 1,5 տարի, սակայն Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությունը խուսափում է կատարել այն ու 438.000 ԱՄՆ դոլարն առ այս պահը չի վճարել։

«Փաստինֆո»-ն գրավոր հարցմամբ դիմել էր Միջազգային իրավական հարցերով ՀՀ ներկայացուցչության գրասենյակ, որը, հաստատելով չեղարկման հանձնաժողովի որոշումը, միաժամանակ խուսափողական պատասխան է տվել այն կատարելու պարտավորության վերաբերյալ։

Մասնավորապես, «Փաստինֆո»-ի գրավոր հարցմանն ի պատասխան տեղեկացրել են, որ Ներդրումային վեճերի կարգավորման միջազգային կենտրոնում գրանցված «Էդմոնդ Խուդյանը և Arin Capital & Investment Corp․-ն ընդդեմ Հայաստանի Հանրապետության»  շուրջ 10 մլն ԱՄՆ դոլար հայցապահանջով արբիտրաժային գործով 2021թ․ դեկտեմբերի 15-ին արբիտրաժային տրիբունալը կայացրել է վճիռ հօգուտ ՀՀ, որով պարտավորեցրել է Էդմոն Խուդյանին և վերջինիս ընկերությանը՝ Arin Capital & Investment Corp.-ին Հայաստանի Հանրապետությանը վճարել ընդյանուր 737,466,34 ԱՄՆ դոլար՝ որպես արբիտրաժային վարույթի ընթացքում պետության կրած ծախսեր։

«Կենտրոնը 2022թ․ ապրիլի 13-ին գրանցել է արբիտրաժային վճիռը մասնակի՝ միայն պարոն Խուդյանի հայցի մասով և ըստ այդմ արբիտրաժային վճռի համապատասխան մասի չեղարկման դիմումը։ Գործով ձևավորված չեղարկման հանձնաժողովը 2023թ․ հուլիսի 21-ին որոշում է կայացրել արբիտրաժային վճիռը մասնակի չեղարկելու մասին և պարտավորեցրել Հայաստանին փոխհատուցել չեղարկման վարույթի ընթացքում պարոն Խուդյանի կրած ծախսերը՝ 438,393,84 ԱՄՆ դոլարի չափով։ Հարկ է նկատել, որ չեղարկման հանձնաժողովները գործի փաստական հանգամանքներն ու ապացույցները վերագնահատելու և ըստ էության որոշում կայացնելու իրավասություն չունեն։ Նշված հանձնաժողովի մանդատը սահմանափակված է «Պետությունների և այլ պետությունների քաղաքացիների միջև ներդրումային վեճերի լուծման մասին» կոնվենցիայի 52-րդ հոդվածով։ Եթե չեղարկման հանձնաժողովը գտնում է, որ Կոնվենցիայով սահմանված հիմքերից մեկն առկա է, կարող է չեղյալ հայտարարել որոշումը կամ դրա համապատասխան մասը, սակայն գործով բովանդակային հարցերի շուրջ արբիտրաժային վճռին փոխարինող որոշում չի կայացվում և չի կարող կայացնել »,- պարզաբանել են գրասենյակից՝ նշելով, որ ըստ այդմ, չեղարկման հանձնաժողովը ոչ միայն հաստատված չի համարել Էդ․ Խուդյանի՝ ՀՀ քաղաքացի լինելու կամ չլինելու հանգամանքը, այլ նաև՝ չի տվել և իրավասություն չուներ այս հարցի վերաբերյալ տալ դիրքորոշում։

Ավելին, Միջազգային իրավական հարցերով ՀՀ ներկայացուցչի գրասենյակից նշում են, որ համաձայն Կոնվենցիայի 52-դ հոդվածի 6-րդ մասի՝ եթե որոշումը չեղյալ է հայտարարվում, ապա վեճը կարող է ներկայացվել նոր տրիբունալի քննության, ինչը մինչ օրս չի արվել։

«Հարկ է նկատել, որ աբիտրաժային տրիբունալի և չեղարկման հանձնաժողովի որոշումները հրապարակային են և հասանելի են Կենտրոնի կայքէջում։ Հաշվի առնելով վերոգրյալը՝ պարոն Խուդյանին պատկանող Arin Capital & Investment Corp. ընկերությունն արբիտրաժային վճռի հիման վրա ունի Հայաստանի նկատմամբ չկատարված 737,466,34 ԱՄՆ դոլարի պարտավորություն։ Համադրելով արբիտրաժային վճռով և չեղարկման վարույթով սահմանված գումարները, ինչպես նաև՝ հաշվի առնելով այն  հանգամանքը, որ իրավական տեսանկյունից և արբիտրաժային վարույթի ընթացքում պարոն Խուդյանի կողմից ներկայացված տեղեկատվության համաձայն վերջինս և նրա ընկերությունը նույնանում են, Հայաստանը, Քաղաքացիական օրենսգրքի 426-րդ հոդվածի ուժով կիրառելով հաշվանց, փաստացի կատարել է չեղարկման հանձնաժողովի որոշումը։ Ավելին, պարոն Խուդյանին պատկանող Arin Capital & Investment Corp. Ընկերությունը Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջե դեռրս պետք է վճարի շուրջ 300,000 ԱՄՆ դոլար, որի կատարման ուղղությամբ Հայաստանը ձեռնարկում է քայլեր»,- նշված է գրասենյակի պատասխանում։

Հիշեցնենք, որ Էդմոնդ Խուդյանը 2000-ականների սկզբներին Հայաստանում կատարել է ներդրումներ անշարժ գույքի շուկայի ոլորտում՝ իրականացնելով կառուցապատում Մաշտոցի 33ա և Մաշտոցի 33.1 հասցեներում: 2010-ին պարզելով, որ իր ներդրումներով ստեղծված ընկերությանը վտանգ է սպառնում, դիմել է Հայաստանի իրավապահ մարմիններին՝ ընկերությունից միլիոնավոր դոլարների հասնող թալանը կանխելու համար: Երկարատեւ պայքարից հետո, ի վերջո, կատարված հափշատակության գործը՝ մեկ մեղադրյալի՝ Վլադիսլավ Մանգասարյանի մասով, ուղարկվել է դատարան, որտեղ հիմնավորվել է ավելի քան 2,5 մլրդ ՀՀ դրամի գույքի հափշտակությունը եւ 2019 թվականի հուլիսին հրապարակվեց մեղադրական դատավճիռը, սակայն անցած 5 տարիներին վնասն այդպես էլ չի վերականգնվել ու գույքի բռնագանձումների մասով դատական ակտը չի կատարվել։

Դեռեւս 2013թվականին հայտնի դարձավ, որ ամերիկահայ գործարարը հայց կներկայացնի ICSID դատարան՝ ընդդեմ ՀՀ կառավարության։ 2018 թվականի իշխանափոխությունից հետո իրավիճակը չփոխվեց, քանզի Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությունը հանձն չառավ վերացնել գործարարի իրավունքների խախտումները, ավելին՝ փորձեց խնդիրներ ստեղծել նաեւ արբիտրաժային դատարանում։ Այն է՝ ՀՀ կառավարությունը՝ ի դեմս միջազգային իրավական հարցերով Հայաստանի ներկայացուցիչ Եղիշե Կիրակոսյանի, արբիտրաժային դատարանին մոլորեցրել է ու Էդմոնդ Խուդյանին ներկայացրել որպես ՀՀ քաղաքացի՝ նպատակ ունենալով այդպես խուսափել հարցի ըստ էության քննությունից։ Նկատենք, որ ICSID քննում է օտարերկրյա ներդրողների հայցերը։ Ընդ որում, թեեւ Խուդյանն ունեցել է հատուկ կացության անձնագիր, սակայն ՀՀ ներկայացուցիչները պնդել էին, թե նա ՀՀ քաղաքացի է, քանի որ եղել է Սովետական Հայաստանի քաղաքացի ու, իբր, ինքնաբերաբար դարձել է ՀՀ քաղաքացի՝ Հայաստանի անկախացումից հետո, ու այդպես հասել նրան, որ տրիբունալը, ըստ էության, մերժի Խուդյանի հայցի քննությունը։ Վիճարկելով ՀՀ կառավարության գործողությունները, սփյուռքահայ գործարարին հաջողվել է բողոքարկման միջոցով հիմնավորել, որ երբեւէ չի եղել ՀՀ քաղաքացի, չի ունեցել ՀՀ քաղաքացու կապույտ անձնագիր եւ ՀՀ կառավարությունը մոլորեցրել է Բարձր դատարանին։ Արդյունքում՝ ICSID-ի հանձնաժողովը հիմնավորված է համարել ներկայացված փաստարկներն ու ընդդեմ ՀՀ կառավարության որոշում կայացրել, որով պարտավորեցրել է վերադարձնել Էդմոնդ Խուդյանի վճարած 737.000 ԱՄՆ դոլարը ու փոխհատուցել վնասները՝ 438.000 ԱՄՆ դոլարի չափով։ Սակայն առավել ուշագրավը ICSID-ի հանձնաժողովի գնահատականներն են, որով իրենց անհանգստությունն են հայտնել Հայաստանի գործողությունների վերաբերյալ։ Միջազգային ատյանի որոշումից անցել է շուրջ 1,5 տարի, սակայն Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությունը խուսափում է կատարել այն ու 438.000 ԱՄՆ դոլարն առ այս պահը չի վճարել՝ իր անպատասխանատվությամբ շարունակելով զարմացնել ICSID-ին»,- նշել էինք հոկտեմբերի 28-ի հրապարակմամբ։

Ի դեպ, հոկտեմբերի 28-ի մեր այս հրապարակման առնչությամբ միջազգային իրավական հարցերով ՀՀ ներկայացուցչությունից արձագանք  ենք ստացել  միայն մեր հարցմանն ի պատասխան ստացված գրությամբ։

«Անդրադառնալով «Փաստինֆո»-ի՝ ս․թ․ հոկտեմբերի 28-ին այս թեմայի առնչությամբ հրապարակված հոդվածին՝ Միջազգային իրավական հարցերով ներկայացուցչի գրասենյակը ստորև ներկայացնում է հոդվածում տեղ գտած անճշտությունների վերաբերյալ պարզաբանումներ և հորդորում զերծ մնալ ՀՀ, Գրասենյակի և Կենտրոնի հասցեին իրականությանը չհամապատասխանող գնահատականներ հնչեցնելուց:

Անհրաժեշտ է ընդգծել, որ Կենտրոնը պատշաճ կերպով տեղեկացված է պարոն Խուդյանի ընկերության կողմից արբիտրաժային վճռի չկատարման փաստի, ինչպես նաև՝ արբիտրաժային վճռի և մասնակի չեղարմնան որոշման վերաբերյալ Հայաստանի դիրքորոշման մասին։

Ավելի քան 4 տարի տևած արբիտրաժային վարույթի ընթացքում տրիբունալը կողմերի ներկայացրած փաստական ապացույցների և իրավական հիմնավորումների, այդ թվում՝ պարոն Խուդյանի հարացաքննության հիման վրա սեփական վերլուծության արդյունքում եզրահանգել է, որ Էդմոնդ Խուդյանը ՀՀ քաղաքացի է։

Գրասենյակը մշտապես պատասխանում  է լրատվամիջոցների, այդ թվում՝ «Փաստինֆո» գործակալության հարցումներին։ Ըստ այդմ, Գրասենյակի դիրքորոշումը ստանալու համար  խնդրում ենք նախապես այն հայցել՝ ուղարկելով համապատասխան գրություն»։

Հ․Գ․ Թե գրասենյակը որ տվյալն է համարում չճշտված մնում է անհասկանալի, քանի որ մեր ձեռքի տակ ունենք հանձնաժողովի որոշումը, ավելին՝ իրենք եւս հաստատում են տվյալ փաստը՝ այլ մեկնաբանությամբ։ Երկրորդ՝ նախկինում մի քանի անգամ  «Փաստինֆո»-ն գրավոր հարցումներ ուղարկել է ներկայացուցչություն՝  միջազգային դատական ատյաններում ընդդեմ ՀՀ-ի ներկայացրած հայցերի ու դրանց քննարկման արդյունքների մասին տեղեկություններ ստանալու համար, սակայն բովանդակային պատասխան որպես այդպիսիք չենք ստացել։

Ի դեպ,մեր տեղեկություններով՝ Էդմոնդ Խուդյանը հանձնաժողովի որոշմամբ սահմանված   փոխհատուցումը գանձելու համար  դատական հայցեր է ներկայացրել ինչպես ՀՀ դատական ատյաններ, այնպես էլ՝  ԱՄՆ Դաշնային դատարան, որի մասին միջազգային իրավական հարցերով ՀՀ ներկայացուցչության գրասենյակից որեւէ տեղեկություն չի տրամադրվել։

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո