Փաստ ինֆո

«3+3» ձևաչափը, որն, ի սկզբանե, «3+2» է, այս պահին չի կարող արդյունավետ ձևաչափ լինել և որքան էլ կողմերը ցանկանան այս հարթակն օգտագործել որպես խաղաղության բանակցությունների պլատֆորմ, այն չի կարող լինել արդյունավետ պլատֆորմ», - «Փաստինֆո»-ին ասաց քաղաքագետ Արա Պողոսյանը։

Ինչպես արդեն հայտնել ենք՝ երեկ Ստամբուլում տեղի է ունեցել «3-3» ձեւաչափով հանդիպումը, որին մասնակցել են ՌԴ-ի, Իրանի, Թուրքիայի, Ադրբեջանի ու Հայաստանի արտգործնախարարները։ Ստամբուլում տեղի է ունեցել նաեւ Հայաստանի ու Ադրբեջանի արտգործնախարարների հանդիպումը, որի ժամանակ կողմերը շարունակել են «Խաղաղության և միջպետական հարաբերությունների հաստատման մասին» պայմանագրի շուրջ բանակցությունները և պայմանավորվել են շարունակել ջանքերը պայմանագրի վերջնականացման և սեղմ ժամկետներում կնքման ուղղությամբ:

Ըստ Ա. Պողոսյանի՝ հայ-ադրբեջանական բանակցությունների համար «3+3» ձեւաչափը չի կարող արդյունավետ պլատֆորմ լինել տարբեր պատճառներով, որոնցից մեկն այն է, որ այդ հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում ներգգրավված են ոչ միայն տարածաշրջանային, այլև արտատարածաշրջանային դերակատարներ, որնցից յուրաքանչյուրն ունի իր սեփական հետաքրքրությունների շրջանակը։ Նրա դիտարկմամբ՝ այս պլատֆորմի նախկին երկու հանդիպումները ևս դեկլարատիվ բնույթ են կրել։

«Կարծում եմ, որ հարթակը լինելու է դեկլարատիվ, ասել է թե՝ մեծ սպասելիքներ պետք չէ ունենալ։ Ավելին՝ կարող եմ ցավով ասել, ՀՀ ներիշխանական խմբի մոտ ձևավորված է կամ ներդրված է կարծիք, որ հայ- թուքական հարաբերությունները կարող են լինել անջատ հայ-ադրբեջանական հարաբերություններից և տպավորություն էր ստեղծվում, որ հայկական կողմը փորձում է ամեն առիթ օգտագործել Թուրքիայի հետ հարաբերություններ ունենալու, Թուրքիայի հետ շփումները մեծացնելու հարցում և ինչպես Լավրովը հայտարարեց. «Հայկական կողմը ցանկանում է Թուքիայի հետ հարաբերությունները կարգավորել երկկողմ շփումների միջոցով»։

Նկատենք, որ Մոսկվայում ԱՊՀ անդամ-երկրների գագաթնաժողովի շրջանակում Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջեւ երկկողմ հանդիպում տեղի չունեցավ, սակայն Թուրքիայում ՀՀ արտգործնախարարը հանդիպեց ադրբեջանցի գործընկերոջը։ Այս հանդիպումը քաղաքագետը պայմանավորեց հայ-թուրքական հարաբերություններում ինչ-որ առաջընթաց գրանցելու ՀՀ իշխանությունների ցանկությամբ, թեեւ դա, ըստ նրա, դատապարտված է ձախողման այն պատճառով, որ հայ-թուրքական և հայ-ադրբեջանական հարաբերությունները անջատ չեն ։

Ա.Պողոսյանի խոսքերով՝ Հայաստանի հետ կապված հարցում Թուքիան և Ադրբեջանը գործում են սինխրոն, չունեն հակասություններ Հայաստանի ապագայի նկատմամբ։

«Հայ –թուրքական սահմանի բացումը երրորդ երկրների և դիվանագիտական անձնագիրն ուղեցողների համար մինչև օրս կատարված չէ։ Առանց Ադրբեջանի համաձայնության Թուրքիան ռազմավարական քայլ չի անելու՝ Հայաստանի հետ հարաբերությունների հարցերում»,- նշեց փորձագետը։

Իսկ, թե որքանով է հնարավոր, որ մինչև «COP 29»-ը ստորագրվի խաղաղության պայմանագիրը, հարցին ի պատասխան Ա.Պողոսյանը նշեց, որ դա քիչ հավանական է։

«Հայ – ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորումը ոչ թե « 3+2» ում է գնալու հանգուցալուծման, այլ ավելի գլոբալ խաղացողների ներգրավմամբ, իսկ «3+2» հարթակը չունի այնքան պոտենցիալ , որպեսզի դառնա Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորման «Խաղաղության պայմանագր»-ի կնքման հարթակ։ Ադրբեջանը ունի շատ հստակ շահեր, Ադրբեջանի ակնկալիքների մասին Ստամբուլում նորից խոսեց իրենց արտգործնախախար Բայրամովը, այն է ՝ փոխել ՀՀ սահմանադրությունը, սահմանափակել սպառազինությունը։ Ադրբեջանը Հայաստանին տեսնում է շատ ավելի թույլ։ Աայսպես կոչված «Խաղաղության պայմանագիր»-ը կսպասարկվի՞ Ադրբեջանի և Թուքիայի այդ ծրագիրը, ուրեմն կկնքվի, իսկ քանի դեռ դա ամբողջովին չի արտացոլվել այս պայմանագրի մեջ կամ այս պայմանագիրը ամբողջովին հնարավորություն չի տա իրագործել Ադրբեջանի այդ ծրագիրը, ապա այն չի կնքվի», - եզրակացրեց Արա Պողոսյանը։

Աղբյուր` Փաստինֆո