Փաստ ինֆո

Այս օրերին դարձյալ քաղաքական օրակարգում առանցքային է դարձել  ընդդիմադիր պատգամավորների կողմից մանդատը վայր դնելու պահանջը, ինչը փոխկապակցվում է Սաահմանադրական դատարանի ս.թ. սեպտեմբերի 26֊ի հայտնի որոշման հետ, որով ոչ միայն սահմանազատման և սահմանագծման հանձնաժողովների գործունեության կանոնակարգը ճանաչվեց Սահմանադրությանը համապատասխանող, այլև թիրախավորվեց Անկախության մասին հռչակագիրը։ Մանդատները վայր դնելու գործընթացի իրավական ասպեկտներ շուրջ «Փաստինֆո»-ի հարցերին է պատասխանում իրավագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Գևորգ Դանիելյանը։

֊ Սահմանադրական դատարանի որոշմանը անխուսափելիորեն հաջորդելու է Ազգային ժողովում հայտնի հանձնաժողովների գործունեության կանոնակարգի վավերացումը, ինչը բացառելու, մասնավորապես քաղաքական ճգնաժամ ձևավորելու միջոցով որևէ օրենք ընդունելը անհնարին դարձնելու քայլերից է դիտարկվում ընդդիմադիրների կողմից մանդատները վայր դնելը։

- Չափազանց խրթին ու ունիվերսալ պատասխան չունեցող հարց է։ Այո, այս մասին խոսվում է պարբերաբար, և դրան նպաստել է նաև այն, որ ընդդիմադիր գործիչները ևս խոսել են դրա հնարավորության մասին, ընդ որում, մինչև ընտրությունները։ Ինչևէ, բոլորի համար էլ հասկանալի է, որ Սահմանադրական դատարանի որոշումը սոսկ կանոնակարգի սահմանադրականության մասին չէ, Անկախության մասին հռչակագրի, ինչպես նաև Ալմա Աթայի հռչակագրի առնչությամբ դատողություններն էլ ինքնանպատակ և միաժամանակ այնքան էլ էական չեն։ Առավել անհանգստացնողն այն է, որ այսուհետ նշված հանձանաժողովներին, ըստ էության, վերապահվելու է արդեն առանց հանրաքվեի, անգամ՝ առանց խորհրդարանական վավերացման, ավարտին հասցնելու սահմանազատման և սահմանագծման աշխատանքները՝ անկանխատեսելի սցենարով, թեպետ՝ կարելի է և ընդհանուր գծերով կանխատեսել։  

Ընդդիմադիր պատգամավորների կողմից իրենց լիազորություններից հրաժարվելը չի կարող բացառել, անգամ կասեցնել հիշյալ փաստաթուղթը վավերացնելու գործընթացը։ Ի դեպ, բոլոր նրանք, ովքեր պնդում են, որ խիստ անհրաժեշտ է «քաղաքական կամ իրավական ճգնաժամ ստեղծելու» միջոցով հասնել անցանկալի զարգացումները կանխելուն, ապա պետք է առնվազն մի հարցի պատասխանեն, իսկ ներկայիս զարգացումները հենց այդպիսի ճգնաժամի արդյո՞ւնք չեն, ինչ որ լրացուցիչ գործոննե՞ր են անհրաժեշտ։

Գուցե խոսեին իրավաքաղաքական ճգնաժամն ավելի տեսանելի դարձնելու մասին, սակայն դա ևս հարաբերական է, քանզի լրջագույն հարցեր կան, որոնք հենց Ազգային ժողովում պետք է հնչեն, օրինակ՝ ա) ինչպե՞ս է ստացվում, որ բոլոր կողմերը պաշտոնական հարթությամբ խոսում են ներկայիս պայմանավորվածությունների՝ պատերազմի սպառնալիքով թելադրված լինելու մասին, բայց անտեսում են, որ այդպիսի միջազգային պայմանագիրը առնվազն առ ոչինչ է, բ) որո՞նք են սահմանազատման և սահմանագծման հանձնաժողովի ստեղծման սահմանադրական հիմքերը, արդյո՞ք դրանք իրավաչափ են, բ) մինչ այդ փաստաթուղթը ստորագրվել և կիրառվել են էլ ավելի առանցքային միջազգային պայմանագրեր, որոնց վրա հղումներ կան նաև Սահմանադրական դատարանի որոշման մեջ, ինչո՞ւ է այդ ակնհայտ իրավական փաստարկն անտեսվել և այլն։ Անկեղծ լինենք՝ որևէ մեկը Անկախության մասին հռչակագիրը այլաբանորեն չէր դիտարկի իբրև իր զավակին խժռող ծնողի, եթե չլիներ Երկիրը խժռելու պատրաստ թշնամու սպառնալիքը։ Հարցադրումները, ցավոք, միայն այսքանով չեն ավարտվում, այդպիսիք անչափ շատ են, սակայն դրանք համարժեք քննարկելու հարթակը հենց խորհրդարանն է։

Բնորոշ է այն, որ ընդդիմադիր շարժման առաջնորդին են անգամ դիմում այն հարցով, թե ինչպե՞ս կվարվեր վերջինս, օրինակ՝ նոյեմբերի 9֊ի հայտարարության 9-րդ կետի առնչությամբ, սակայն իրենց նեղություն չեն տալիս նախապես ելակետ ընդունելու այն, որ խոսքը որևէ իրավական ուժ չունեցող փաստաթղթի մասին է, և որպեսզի որևէ մեկը դիրքորոշում հայտնի, ապա պետք է հայտներ նախապես, մինչև այդպիսի փաստաթղթերը սահմանադրական ճանապարհով վավերացնելը, իսկ եթե այն տարածքային փոփոխությունների մասին է, ապա մինչև հանրաքվեն.  եթե ժողովուրդը կամ խորհրդարանը կգտնեն, որ դա է ճիշտ լուծումը, այլևս դիրքորոշում հայտնելու կարիք էլ չի լինի։

֊ Համոզվա՞ծ եք, որ այդ և մյուս այլ հարցերը հնչեցնելը որևէ ազդեցություն կունենա գործընթացի վրա։

Ճիշտ հակառակը՝ համոզված եմ, որ չի ունենա, սակայն խնդիրը սոսկ խորհրդարանում ձևական պահանջների պահպանմամբ օրենք ընդունելը չէ։ Որպեսզի այս ամենն ունենա իրավական ճանապարհով տրամաբանական շարունակություն, հարկ է այդ հարցադրումները և դրանց տրվող պատասխանները պաշտոնական հարթությամբ  արձանագրել հենց այդ հարթությամբ։ Սահմանադրությունը կազմված չէ միայն նախաբանից, հետագա իրավական գործընթացների համատեքստում հարկ կլինի բարձրացնել նոր հարցադրումներ՝ կապված մարդկանց սահմանադրական իրավունքների ու ազատությունների հետ, որոնց առնչությամբ վեճերը կարող են դառնալ ընդհուպ միջազգային դատական ատյաններում քննության առարկա։ 

֊ Այսինքն՝ դուք այն կարծիքին եք, որ մանդատները վայր դնելը արգելք չէ Սահմանադրական դատարանի որոշաման արդյունքներով նշված կանոնակարգը վավերացնելու համար։ Մյուս կողմից, Սահմանադրությամբ կան դրույթներ, որոնք հստակ նախատեսում են ընդդիմադիրների պարտադիր մասնակցության մասին։

Նախ, զուտ քաղաքական հարթությամբ առանց ընդդիմության մասնակցության օրինաստեղծ գործունեությունը կարող է դիտվել ոչ միայն խնդրահարույց, այլև քաղաքական ճգնաժամի էլ ավելի խորացման միանշանակ ցուցիչ, սակայն կրկնում եմ, դա արգելք չէ, որ խորհրդարանը շարունակի իր աշխատանքները։ Երբ խոսում եք ընդդիմադիրների մասնակցության մասին, ապա հարկ է նկատել, որ դրանք իրավունքի հնարավոր վարքագծի կանոններ են և երաշխավորվում են, երբ դրա համար կան փաստական հիմքեր։ Եթե լիազորություններից հրաժարվելը բացառեր խորհրդարանի իրավաչափ գործունեությունը, ապա ցանկացած խորհրդարանական փոքրամասնություն այդ եղանակով կարգելափակի սահմանադրական մարմինը։ Իհարկե, կան հարցեր, որոնց առնչությամբ անհրաժեշտ է քվեների ավելի բարձր շեմ, քան ունի մեծամասնությունը, ուստի միայն այդ խիստ սահմանափակ դեպքերում է անհրաժեշտ լինելու փոքրամասնության անհրաժեշտությունը։ Սակայն դա էլ միանշանակ չէ, քանզի հասկանալի չէ, թե ինչի՞ հիման վրա է ձևավորվել այն վստահությունը, որ բոլոր ընդդիմադիր պատգամավորները պատրաստ են, ընդհանուր որոշման դեպքում, հրաժարվել իրենց լիազորություններից։

Բոլոր դեպքերում, մենք խոսում ենք առավելապես պետական և քաղաքական իշխանության լեգիտիմության մասին, մինչդեռ՝ այն նույնական չէ լեգալության հետ։

֊ Բայց մյուս կողմից, իշխանության պատասխանատու ներկայացուցիչները բարձր ամբիոնից, դիմելով ընդդիմությանը, ակնարկում էին, որ եթե ուզում են արտահերթ ընտրություններ, ապա թղ հրաժարական տան։

Եթե իշխանությունը գտնում է, որ արտահերթ խորհրդարականական ընտրությունների անհրաժեշտություն կա, ապա անարգել կարող է դիմել այդ քայլին, և այդ համատեքստում առնվազն տեղին չէ անհրաժեշտությունը դիտարկել իբր ընդդիմադիրների կողմից   իրենց լիազորություններից հրաժարվելու հետևանք, իսկ թե ինչո՞ւ են, այնուամենայնիվ, հնչում այդպիսի հայտարարություններ, դա արդեն մեկնաբանելու կարիք էլ չկա։

Աղբյուր` Փաստինֆո