Փաստ ինֆո

Կարծում եմ, դեռ վաղ է որևէ վերջնական գնահատական տալ Փաշինյանի՝ Մոսկվա կատարած այցին, որովհետև դեռևս 2 կողմերի պաշտոնական հայտարարությունները, որ ավելի կարևոր է՝ դրանց հետևած գործողությունները մենք չենք տեսել։ Ընդհանուր առմամբ՝ այս այցը գնահատում եմ ՀՀ ղեկավարության կողմից կյանքի կոչվող, այսպես կոչված, կոմպլեմենտարիզմի քաղաքականության լույսի ներքո։ Այս մասին «Փաստինֆոյի» հետ զրույցում ասաց ռազմական փորձագետ Մհեր Հակոբյանը՝ ընդգծելով, որ թեև այդ՝ «կոմպլեմենտարիզմ» բառը չեն սիրում ու այս լույսի ներքո նախկին իշխանությունները շատ քննադատվեցին, բայց ներկա իշխանությունները, փաստացի, նույն քաղաքականությունն են վարում՝ միջազգային ավելի բարդ պայմաններում։

«Այս առումով, կարծում եմ, Փաշինյանը արևմուտքի համաձայնությամբ է մեկնել Ռուսաստան»,- կարծիք հայտնեց փորձագետը։

Անդրադառնալով ձեռքբերված միակ պայմանավորվածությանը, ըստ որի՝ 2025 թվականի հունվարի 1-ից Հայաստան-Իրան և Հայաստան-Թուրքիա պետական սահմանի պահպանությանը կմասնակցեն նաև ՀՀ ԱԱԾ Սահմանապահ զորքերը, իսկ Հայաստան-Իրան պետական սահմանի հսկիչ-սահմանային կետում ծառայությունն ամբողջությամբ կիրականացվի ՀՀ ԱԱԾ Սահմանապահ զորքերի ուժերով՝ Հակոբյանն ասաց, որ այս պայմանավորվածությունը կարելի է դիտարկել նույն տրամաբանության ներքո՝ ինչ «Զվարթնոց» օդանավակայանից հայ սահմանապահների դուրս բերումը։

«Կարծում եմ, սա կարելի է համարել խորհրդանշական քայլ, թեև պարզ է, որ իշխանական կամ արևմտամետ ուժերը սա առանձնահատուկ ընդգծում են։ Պատահական չէ, որ փորձեցին Փաշինյանի անհաջող կառավարմանը այս քայլով որոշակի դրական լույս հաղորդել, թե տեսեք՝ սա Հայաստանի ինքնիշխանությանն ուղղված քայլ է։ Իրականում սա այնքան էլ ձեռքբերում չէ։ Սա ավելի շուտ կարելի է գնահատել որպես Հայաստանի արևմտյան քաղաքականության խորհրդանշական արտացոլանք»,- ասաց փորձագետը։

Հակոբյանի դիտարկմամբ՝ ինչ մնում է սահմանի հսկողությանը, ապա ՀՀ-ն չունի բավարար փորձառություն այդ մակարդակի սահմանապահ հսկողություն իրականացնելու համար, հայ-վրացական սահմանը չի կարելի համեմատել հայ-իրանական, առավել ևս հայ-թուրքական սահմանի վերահսկողությանը, քանի որ հայ-վրացական սահմանը նախկին խորհրդային միավորների միջև սահման է, և այնտեղ ծառայությունը ավելի հեշտ է, քանի որ ոչ կոնֆլիկտային է, հանցավոր խմբերի կամ զինված խմբերի ու ահաբեկիչների խնդիր չկար։

«Այսինքն, հայ սահմանապահների փորձառությունը սահմանափակվում է հայ-վրացական սահմանի հսկողությամբ։ Մինչև 2020 թ-ի ողբերգական պատերազմը հայ սահմանապահները հսկողություն էին իրականացնում նաև Արցախի Հանրապետության հարավային տարածքներում՝ Հորադիզից մինչև ՀՀ վարչական սահման ընկած հատվածում։ Այսինքն, հայ- իրանական սահմանի հսկողության փորձառություն որոշակի առումով կա։

Առավել բարդ է հայ-թուրքական սահմանի հսկողությունը, ոչ միայն այն պատճառով, որ այստեղ մեր առջև թշնամական պետություն է, այլև այնտեղ կան քրդական ուժեր, որոնք կարող են ինչ-որ պահի սպառնալիք լինել ու փորձել սահմանն անցնել։ Միաժամանակ, որքան ես հասկանում եմ, թուրք –հայկական սահմանն ավելի կրիմինոգեն է, այնտեղից հանցավոր խմբերի, թմրանյութերի ապօրինի անցկացման հավանականությունը բավական մեծ է, քանի որ նաև սահմանն է առավել երկար, հետևաբար նաև խոցելի է այս հատվածը»։

Հակոբյանը նաև նշեց, որ հաջորդ հարցն այն է, թե ինչպես է լինելու այդ ծառայությունը։ «Օրինակ, ես այդպես էլ չհասկացա, ասելու են՝ այս հատվածը տանք հայկական կողմին, մեկ այլ հատված՝ ռուսականի՞ն, շախմատա՞ձև է լինելու, թե՞ համատեղ զորախմբի նման մի բան է լինելու։

Հաջորդ խնդիրը, որ ես տեսնում եմ՝ այն է, որ մեր առջև ՆԱՏՕ-ական զորախումբ է կանգնած լինելու, իսկ մեր մոտ կառավարչական լրջագույն ճգնաժամ կա, որը մենք ունեցել ենք անկախությունից ի վեր, բայց այն սրվել է հատկապես վերջին 4 տարում։

Մյուս խնդիրն այն է, թե արդյո՞ք մենք մարդուժի խնդիր չունենք։ Մենք անգամ արևելյան սահմանին խնդիր ունենք, ու հիմա հարց է, թե մենք որքան կադրեր ենք տալու արևմտյան սահմանի համար։ Եթե խոսքը 100-300 հոգու մասին է՝ գուցե այդքան էլ բարդ չլինի, բայց եթե այդ բեռը լինելու է մի քանի հազար, ապա սա արդեն շոշափելի է»։

Հարցին, թե հնարավո՞ր է, որ հայ-թուրքական սահմանին հայկական ուժերի ներգրավվածությունը, ի վերջո, հանգեցնի ժամանակի ընթացքում ռուսական ուժերի լիակատար հեռացմանը՝ նա պատասխանեց, որ հիմա արևմտամետ ու իշխանական քարոզիչները դա հենց այդպես էլ փորձում են ներկայացնել։ «Բացառված չէ, որ հենց Նիկոլ Փաշինյանն էլ է փորձում դա այդպես ներկայացնել, որպեսզի Արևուտքի առաջ իր Մոսկվա գնալու բացասական էֆեկտը որոշակի մեղմի, բայց հաշվի առնելով մեր իշխանությունների այն հատկանիշը, որ իրենք ռազմավարություն չունեն և սիտուատիվ կառավարում են իրականացնում, հետևապես, չի կարելի բացառել, որ սա էլ այդ շարքից է։

Բացառված չէ, որ սա քայլ է, որից հետո կամ սա կզարգացնեն, կամ այդպես էլ կմնա այս տարբերակով, հիմա դա հստակ ոչ մեկ չի կարող ասել, բացի ՀՀ արտաքին քաղաքական գիծը ձևավորող մարդկանցից։ Միայն նրանք կարող են ասել, թե իրենք ինչ մտադրություն ունեն։ Իսկ նրանք մի քանի հոգի են, վարչապետը, ԱԳՆ-ն, նրա տեղակալները ու օգնականները։

Ըստ էության, սա դեռևս ոչինչ է, քանի որ դեռ բազում կազմակերպչական հարցեր պետք է լուծվեն, որոնք ամենաքիչը մի քանի ամսվա աշխատանք է լինելու։ Թե այս ընթացքում ԱՄՆ-ում ընտրությունների արդյունքներն ինչպիսին լինի, թե դրանք ինչպես կանդրադառնան ՀՀ-ի վրա, ռուսական ճնշումը կուժեղանա, կթուլանա, թե այս հարցերն ինչպես կլուծվեն՝ այս հարցերին դեռևս ոչ ոք չի կարող պատասխանել, կարծում եմ, անգամ մեր երկրի առաջին դեմքերը»։

Աղբյուր` Փաստինֆո