Փաստ ինֆո

Սահմանադրական դատարանի որևէ կազմ, որևէ ժամանակահատվածում իրավասու չէ «խժռել» Հայաստանի անկախության մասին հռչակագիրը։ Այս մասին նշել է ՍԴ դատավոր Հրայր Թովմասյանը՝ Ադրբեջանի հետ սահմանազատման հանձնաժողովի կանոնակարգի սահմանադրականության հարցով որոշման վերաբերյալ։

Հիշեցնենք, որ ՍԴ-ն սեպտեմբերի 26-ին Սահմանադրությանը համապատասխան է ճանաչել կանոնակարգը, սակայն 33 էջից բաղկացած որոշման բացարձակ մեծամասնությունը կազմում էր ոչ թե բուն կանոնակարգի, այլ՝ Անկախության հռչակագրի վերաբերյալ վերլուծությունները։ ՍԴ-ն որոշմամբ փաստացի չգործող է համարել Հռչակագրի որոշ դրույթներ, կասկածի տակ դրել այն, անգամ՝ համեմատել «զավակին խժռող ծնողի» հետ։

ՍԴ որոշմանը դեմ է եղել Հրայր Թովմասյանը՝ ներկայացնելով հատուկ կարծիք, իսկ ՍԴ դատավոր Երվանդ Խունդկարյանն առհասարակ չի մասնակցել գործի քննությանը։ ՍԴ յոթ անդամներ կողմ են եղել։ ՍԴ որոշման վերաբերյալ հատուկ կարծիք են ներկայացրել Դավիթ Խաչատուրյանը և Վահե Գրիգորյանը, որի հետեւում է, որ հենց նրանց դիրքորոշումն է դրվել ՍԴ որոշման հիմքում։

Հրայր Թովմասյանն իր հատուկ կարծիքում ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքին, որ սույն գործով Սահմանադրական դատարան ներկայացված դիմումը չի համապատասխանում «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքով դիմումին ներկայացվող պահանջներին. Սահմանադրական դատարանն իրավասու չէր սույն դիմումը վարույթ ընդունելու, հետևաբար նաև՝ այդ դիմումի հիման վրա որոշում կայացնելու։ Մասնավորապես, Հրայր Թովմասյանը նկատել է, որ Սահմանադրությունը սահմանել է բոլոր այն միջազգային պայմանագրերը, որոնք ենթակա են վավերացման Ազգային ժողովի կողմից, և որոնք միայն, մինչև վավերացումը, դառնում են Սահմանադրական դատարանի քննության առարկա։ Տվյալ դեպքում՝ Կանոնակարգի բովանդակային վերլուծությունից կարող ենք միանշանակ եզրահանգել, որ այն բովանդակային առումով Սահմանադրության 116-րդ հոդվածի իմաստով սահմանված պայմանագիր չէ։ Բացի այդ, ըստ Թովմասյանի, ՍԴ-ն անգամ վարույթ ընդունելու և քննելու պարագայում թույլ է տվել մի շարք խախտումներ, որոնք կարող են խաթարել սահմանադրական կարգը։

Թովմասյանը նաև անդրադարձել է ՍԴ որոշմամբ Անկախության հռչակագրի վերլուծությանը՝ նշելով, որ Սահմանադրության նախաբանի վերլուծությունը ընդհանրապես անհրաժեշտ չէր, քանի որ պարզ չէ, թե Հայաստանի անկախության մասին հռչակագրի ո՛ր ձևակերպումն է, ըստ Սահմանադրական դատարանի, խնդիր առաջացնում կանոնակարգի վավերացման համար:

«Ինչ վերաբերում է Սահմանադրության նախաբանին, ապա ինձ համար անընդունելի և իրավաբանորեն դժվար վերծանելի պատճառաբանություններով Սահմանադրական դատարանն արժեզրկել է Հայաստանի անկախության մասին հռչակագրի նորմատիվային նշանակությունը: Սահմանադրական դատարանը գտել է, որ Հ ռչակագրի այն դրույթները, որոնք չեն արտացոլվել Սահմանադրության մեջ, որևէ իրավական նշանակություն չունեն, ինչով ոչ միայն իմաստազրկել է Հայաստանի անկախության մասին հռչակագրի իրավական և պատմական նշանակությունը, այլև վերածել է այն սոսկ խորհրդանշական փաստաթղթի, իսկ Սահմանադրության նախաբանին՝ այդ մասով զրկել Սահմանադրության դրույթների մեկնաբանության համար որպես հիմք հանդիսանալուց։ Սահմանադրական դատարանը Հայաստանի անկախության մասին հռչակագրի նշանակությունը պարզելու համար գործածել է մի հնարք, որը դուրս է որևէ տրամաբանությունից. Հռչակագրի առանձին դրույթներ համեմատել է Սահմանադրության դրույթների հետ, և հայտնաբերելով «հակասություններ», որակազրկել է Հռչակագրի նորմատիվային բնույթը։ Սահմանադրությունը հղում չի անում Հռչակագրին որպես ամբողջությամբ գործող փաստաթուղթ, այլ հղման միջոցով սահմանադրական նորմատիվ բովանդակություն է հաղորդում Հայաստանի անկախության մասին հռչակագրում հաստատագրված հայոց պետականության հիմնարար սկզբունքներին և համազգային նպատակներին: Այս առումով նախ հարկ է նշել, որ Հռչակագիրը գործող Սահմանադրության ընդունման շարժառիթներից մեկն է, և որպես Սահմանադրության ընդունման հիմք տեղ է գտել Սահմանադրության նախաբանում: Հետևապես՝ կոպիտ մեթոդաբանական և տրամաբանական սխալ է 1995 թվականի, 2005 թվականի կամ գործող խմբագրությամբ Սահմանադրության համեմատությունը Հռչակագրի հետ, քանի որ այն չի հավակնել իրենով փոխարինելու Սահմանադրությունը: Գտնում եմ, որ Հայաստանի անկախության մասին հռչակագրի՝ նորմատիվային բնույթի անտեսումը կարող է վտանգել անկախացման գործընթացի լեգիտիմությունը և հանգեցնել ներկայիս Հայաստանի Հանրապետության համար գոյաբանական վտանգների ավելացմանը»,- նշել է Թովմասյանը՝ արձանագրելով, որ ՍԴ որոշումն աղավաղում է Սահմանադրության նախաբանի իմաստն ու նպատակը, քանի որ նախաբանին տրվել է այնպիսի մեկնաբանություն, որը որևէ հիմք չունի Սահմանադրության մեջ։

Ամփոփելով հատուկ կարծիքը՝ Թովմասյանը հետգրություն է թողել՝ նշելով, որ Սահմանադրական դատարանի մեծամասնությունը Հայաստանի անկախության մասին հռչակագրի հետ կապված «սահմանադրական երկիշխանության» վտանգ է տեսնում և կարծում է, որ այդ «երկիշխանությունը» Հռչակագիրը վերածելու է «զավակին խժռող ծնողի»։

«Գտնում եմ, որ Սահմանադրական դատարանի որոշումներին բնութագրական չեն այդբովանդակ դարձվածքների կիրառումը: Եթե ՍԴՈ-1749 որոշմամբ ընդունված մոտեցումը դա է, ապա իմ հակադարձումը այդ ոճով հետևյալն է. Սահմանադրական դատարանի որևէ կազմ, որևէ ժամանակահատվածում իրավասու չէ «խժռել» Հայաստանի անկախության մասին հռչակագիրը»,- նշել է Թովմասյանը։

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո