Փաստ ինֆո

Հայ- ադրբեջանական սահմանազատման հանձնաժողողովների աշխատակարգում թերևս ամենակարևորն կետն այն է, որ 1991 թ-ի Ալմա Աթայի հռչակագրի պայմանագիրը պետք է դրվի ամբողջ սահմանի սահմանազատման գործընթացի հիմքում։  Այս մասին «Փաստինֆոյի» հետ զրույցում քարտեզագիր Ռուբեն Գալչյանը։

«Աշխատակարգում նշվում է, որ սահմանները լինելու են Խորհրդային Միության շտաբի գծած վերջին սահմանները, որոնք 1991 թ-ին կիրառվում էին, դրանք 1975-85 թթ-ի գծված սահմաններն են, ու դրանք են, որ պետք է հիմք հանդիսանան սահմանազատման հանձնաժողովի համար։ Այստեղ մեկ քարտեզ գոյություն չունի, քարտեզները սկսել են տպագրվել 1967-ից ու շարունակել են տպագրվել մինչև 1980-ականները, 1-2 քարտեզ չէ, Հայաստանի սահմանը միայն 300 հատ քարտեզ ունի»,- նշել է Գալչյանը։

Նրա փոխանցմամբ՝  այդ քարտեզներում կան նաեւ խնդիրներ, քանի որ որոշ տեղերում, տասնյակ կիլոմետրեր Հայաստանի մայրուղին  սահման էր։ «Մասնագետները պետք է որոշեն, թե ինչ լուծում գնեն, սա պետք է հանձնաժողովում բարձրացվի ու լուծում գտնի։ Խոսքը Գորիս-Կապան ճանապարհի 21 կմ հատվածի մասին է։ Հաճախ, որոշ տեղերում հենց մայրուղին է սահմանը»։

Հարցին, թե արդյոք հատվածական սահմանազատման դեպքում խնդիրներ չեն առաջանա, քանի որ այն հատվածներում, որտեղ Հայաստանը պետք է զիջի՝ Ադրբեջանը կարող է պահանջել նախ այդ հատվածներում իրականացնել սահմանզատումը, որպեսզի հայկական կողմը նահանջի, իսկ երբ Ադրբեջանի զավթած տարածքների մասին խոսք գնա՝ Ադրբեջանը կարող է հրաժարվել հետագա սահմանազատումից՝ քարտեզագիրը  նշեց, որ սահմանազատումը լինելու է ամբողջ սահմանի երկայնքով, բայց աշխատանքը լինելու է հատվածական կտորների վրա։

«Եթե ուզենք բոլորը միանգամից անել, ապա հազարավոր մասնագետների կարիք կլինի։ Ալմա Աթայի վրա հղումը ենթադրում է, որ ամբողջ սահմանի մասին է խոսքը։ Բայց, այո, Ադրբեջանի դեպքում ոչնչի վրա չի կարելի վստահ լինել, եթե անգամ խաղաղության պայմանագիրը կնքենք, ապա Ադրբեջանը կարող է հաջորդ օրը հարձակվել մեզ վրա, քանի որ իր համար իր ստորագրած թղթերը ոչ մի արժեք չեն ներկայացնում։ Բայց սա այլ խնդիր է՝ ուժի խնդիր է, թե ով կարող է Ադրբեջանին պարտադրել իր պարտավորությունը կատարել»,- ասաց փորձագետը։

Հարցին, թե, այս փաստաթղթի համաձայն,  մենք ինչ ունենք զիջելու և ստանալու՝ նա պատասխանեց, որ մենք զիջելու ոչինչ չունենք։ «Ունենք ստանալու 245 քառակուսի կիլոմետր տարածք, որը Ադրբեջանը գրավել է 2021 թ-ից հետո։ Իսկ եթե վերադառնանք այն տարածքին, որով մտել ենք խորհրդային միություն՝ 1920-ական թթ-ին, ապա այդ տարիներից հետո մեր տարածքից  1920-30-ական թթ 1200 կմ տրվել է Ադրբեջանին։ Այսինքն, 1926թ-ի քարտեզներով ՀՀ տարածքը 30 հազար 900 քառակուսի կիլոմետր էր։ Եթե Ադրբեջանը սեղանին դրեց մեր համար անբարենպաստ քարտեզներ, ապա մենք էլ կարող ենք դրանք մեջտեղ բերել»։

Ինչ վերաբերում է անկլավներին, որոնց հարցը կարող է  սահմանազատման ընթացքում բարձրանալ՝ նա նշեց, որ խոսվում է երկու երկրների միջև պետական սահմանի սահմանազատման մասին, սա նշանակում է որ խոսքը այն ընդհանուր գծի մասին է, որ երկու երկրները ունեն։

«Այսինքն, անկլավների մասին խոսք չկա, քանի որ անկլավների էությունն ապօրինի է, դրանք տրվել են սովետական շտաբի կողմից՝ առանց ՀՀ-ին տեղեկացնելու»,- արձանագրեց Ռ. Գալչյանը։

Հարցին, թե որքանով հնարավոր կլինի սահմանազատումը հասցնել տրամաբանական ավարտին՝ նա նշեց, որ սահմանազտումը բավական երկար ժամանակ կպահանջի։ «Ամեն ինչ կախված է նրանից, թե ինչքան ճնշում կա նրանց վրա և որքանով կա պարտադրանք ավարտել գործընթացը։ Այդ ճնշումը արևմուտքից է»։

Աղբյուր` Փաստինֆո