Փաստ ինֆո

Իրանի հայտարարությունն ուղղված արտատարածաշրջանային երկրների ներկայությանը Հարավային Կովկասում, առաջինը չէ, դա ոչ այնքան զգուշացում է, որքան դիրքորոշում, որը շատ տրամաբանական է, եթե մենք այն դիտարկում ենք Իրանի օրակարգային մարտահրավերների տեսանկյունից։ Այս մասին «Փաստինֆոյի» հետ զրույցում ասաց արևելագետ, ՀՀ ԱԺ նախկին պատգամավոր Գոռ Գևորգյանը՝ անդրադառնալով Փաշինյանի հետ հանդիպման ընթացքում Իրանի հոգեւոր առաջնորդի հայտարարությանը, որ երկու երկրների անվտանգությունն ու բարեկեցությունն ապահովողն իրենց և իրենց հարազատների վրա հույս դնելն է, իսկ ոմանց գործողությունները, ովքեր գալիս են հեռվից և միջամտում այլ երկրների գործերին, ի վերջո վնասում են:

«Մենք պետք է հասկանանք, որ բոլոր այն հարցերը, որոնք վերաբերում են խնդրահարույց տարածաշրջանում գտնվող փոքր պետություններին, որոնց թվին կարելի է դասել նաև Հայաստանը, պետական օրակարգում գտնվող առաջնային շահերը շատ հաճախ տարբեր հարցերով կարող են խաչվել նաև հարևան երկրների գլոբալ շահերի հետ։ Այդ առումով Հայաստանը և մի շարք այլ երկրներ բացառություն չեն։

Ցանկացած գործընթաց, որը նախաձեռնվում է երկկողմ հարաբերությունների շրջանակներում, բնականաբար, առնչվում է նաև հարևան երկրների այս կամ այն շահերի հետ։ Այս դեպքում Իրանը բացառություն չէ և, բնականաբար, պետք է այս հարցում ունենա իր դիրքորոշումը։ Եթե մենք դա դիտարկում ենք վերջին շրջանում տեղի ունեցող բուռն ու սրընթաց զարգացումների համատեքստում, ապա Իրանի դիրքորոշումը՝ տարածաշրջանային խաղացողների ակտիվացման համատեքստում, կարծում եմ, բավականաչափ ընկալելի և տրամաբանական է»։

Գևորգյանի դիտարկմամբ՝ Հայաստանի բազմակողմանի փոխգործակցությունը նոր չէ։ «Հայաստանը արտաքին քաղաքականության ոլորտում որդեգրել է դիվերսիֆիկացման բանաձևը իր հարաբերություններում, դրա լավ ապացույցն է ոչ միայն Հարավային Կովկասում ավանդաբար դերակատարություն ունեցող երկրների հետ հարաբերությունները, այլև տվյալ դեպքում՝ ԱՄՆ-ի և ԵՄ անդամ երկրների հետ։

Այս պարագայում արտաքին քաղաքական դասական մոտեցման տեսակետից՝ սա ունի իր տրամաբանությունը։ Այսինքն, դիվերսիֆիկացումն ունի իր տրամաբանությունը։ Բայց դա իրականում ոնց կարձագանքի և ինչպիսի կոնյուկտուրա կգտնի Հարավային Կովկասի անվտանգության ճարտարապետության ներքո՝ Հայաստանի արտաքին անվտանգային շրջանակներում, ինչպիսի տեղ ու դերակատարություն կունենա՝ առանձին խոսակցության նյութ է։

Պետք է հասկանալ, որ այս պահի դրությամբ կան կոնկրետ մարտահրավերներ, դրանք արտաքին քաղաքական օրակարգի մարտահրավերներ են և մեծ հաշվով առնչվում են Հարավային Կովկասում կայունության և անվտանգության հիմնարար խնդիրներին»։

Դիտարկմանը, թե տպավորություն չկա՞, որ համագարծակցությունը Արևմուտքի հետ տեղի է ունենում տարածաշրջանային երկրների հետ համագարոծակցության հաշվին, մասնավորապես, Հայաստանը բազմիցս մերժել է Իրանի համատեղ զորավարժություններ անելու առաջարկը, ռազմական ոլորտում փոխգործակցությունը, մինչդեռ, մենք զենք ենք գնում Ֆրանսիայից և զորավարժություններ անում ԱՄՆ-ի հետ, այդ փոխգործակցությունը նաև ՌԴ-ի հաշվին է, մինչդեռ օրինակ 10 տարի առաջ Հայաստանի դիվերսիֆիկացված արտաքին քաղաքականությունը Իրանի կամ ՌԴ-ի համար մտահոգությունների առիթ չէին դառնում՝ նա պատասխանեց, որ 10, անգամ 5 տարի առաջ դա կարող էր չմտահոգել Իրանին։

«Բայց 2020 թ-ին տարածաշրջանում ուժերի հարաբերակցությունը և հավասարակշռությունը խարխլվել է, և անվտանգային առումով Հարավային Կովկասի ողջ կոնյուկտուրան է փոխվել։ Այդ փլուզված ճարտարապետության արդյունքում ի հայտ են եկել երկրորդ համարով խաղացող պետություններ, որոնք հիմա առաջին համարով են խաղում, օրինակ, Թուրքիան։ Այս առումով մենք պետք է հասկանանք, որ երբ խոսում ենք խոշոր տարածաշրջանային խաղացողների մասին՝ առաջին հերթին ցանկացած հարցի, որն առնչվում է մեր պետության հետ՝ պետք է նայել այդ պրիզմայի միջով և պետք է հասկանանք, թե այդ պետությունն ինչ է ուզում և ինչ է ակնկալում։ Սա համադրելով մեր արտաքին քաղաքական շահերի հետ՝ գանք ընդհանուր հայտարարի։ Մենք պետք է հասկանանք, որ մեկը մյուսի հաշվի հնարավոր համագործակցության չպետք է գնալ, պետք է բալանսավորված և հավասարակշռված դիվերսիֆիկացված քաղաքականություն»։

Նա նաև ընդգծեց, որ վերջին շրջանում, եթե նայենք ՌԴ-ի կողմից հնչեցված հայտարարություններին, այդ թվում՝ արտաքին քաղաքականության գերատեսչության կողմից, ապա կտեսնենք, որ այնտեղ շատ հստակ միտք է արտահայտվում, այն է՝ «հուսով ենք, որ այդ համագործակցությունը չի լինի հայ-ռուսական բարեկամական հարաբերությունների հաշվին»։

«Սա շատ լավ հասկանում են, ոչ միայն տարածաշրջանից դուրս, այլև տարածաշրջանի խաղացողները։ Դրա համար էլ, որքան էլ, որ դա առնչվում է Հայաստանի արտաքին քաղաքական շահերին, նաև առնչվում է այդ երկրների արտաքին քաղաքական շահերի հետ։ Դրա համար էլ այստեղ բավական բարդ ու վտանգավոր արտաքին քաղաքական խաղ է գնում, որը բավական խնդրահարույց է։ Այստեղ մենք պետք է կարողանանք ճիշտ դիրքավորվել, շեշտադրումները շատ ավելի դիվանագիտերեն ներկայացնել, որպեսզի այս իրավիճակում նվազագույն ռիսկերով կարողանանք ձևակերպել մեր առաջիկա անելիքները»։

Աղբյուր` Փաստինֆո