Փաստ ինֆո

Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի՝ լիազորությունները դադարեցված դատավոր Սուրեն Անտոնյանի դիմումի վերաբերյալ գործով դատաքննությունն ՍԴ-ում ավարտվեց։ Սահմանադրական դատարանը՝ Արման Դիլանյանի նախագահությամբ, հեռացել է խորհրդակցական սենյակ՝ որոշում կայացնելու։

Դատավոր Սուրեն Անտոնյանի ներկայացուցիչ Էմիլ Ամիրխանյանը եզրափակիչ ելույթում պնդեց, որ ՄԻԵԴ վճռի հիման վրա դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու նորմն ինքնին հակասահմանադրական է։

«Ընդունենք՝ դատավորի կողմից 2007թ․ կատարվում է կարգապահական խախտում։ Այդ պահին գործող օրենսդրությամբ նախատեսված են մի շարք առիթներ, որոնք թույլ են տալիս կարգապահական վարույթներ հարուցել, միաժամանակ, օրենսդիրը սահմանում է մեկ տարի ժամկետ՝ վարույթ հարուցելու համար։ Անցնում է մեկ տարի ժամկետ և լիազոր մարմինը վարույթ չի հարուցում, հիմա հարց է՝ առաջանում՝ արդյոք դատավորի կողմից թույլ տրված խախտումից հետո մեկ տարվա ժամկետն անցնելու պահից՝ դատավորի մոտ իրավաչափ ակնկալիք չի առաջանում, որ այլևս այդ՝ 2007թ կատարված խախտման համար վարույթ չի կարող առաջադրվել։ Պատասխանը միանշանակ դրական է»,- ասաց Ամիրխանյանը՝ հավելելով, որ տարիներ անց օրենսդրական փոփոխություններ են իրականացվել, որի դեպքում ոչ միայն պարզապես առիթ է նախատեսվում, այլև՝ իրավական նախադրյալներ են ստեղծվում՝ նոր առիթի օգնությամբ վերստին քննարկման առարկա դարձնել՝ արդեն իսկ ժամկետներն անցած նախկինում կատարված արարքի իրավաչափությունը․ «Նման տրամաբանությամբ կարելի է նոր առիթներ նախատեսելով մշտապես օրակարգում պահել հեռավոր անցյալում կատարված խախտումները՝ 20-30 -40 տարի առաջ»։

Ամիրխանյանը հիշեցրեց՝ դատավորի կարգավիճակը վատթարացնող նորմերը չեն կարող հետադարձ ուժ ունենալ, հետևաբար, այն հակասահմանադրական է։ Բացի այդ, Ամիրխանյանն ընդգծեց, որ օրենսդրությունը նախատեսում է բավարար գործիքակազմ՝ խախտումը հայտնաբերելու, վարույթ հարուցելու համար և եթե դա չի արվում, ապա իրավաչափ չէ, որ լիազոր մարմինն այն կատարի ՄԻԵԴ ակտի կայացումից հետո։

«Դա պարարտ հող է ստեղծում, որ ՄԻԵԴ-ում ոչ պատշաճ պաշտպանություն կազմակերպած, իրականացրած պետության լիազոր մարմնի համար՝ ամբողջ ՄԻԵԴ ակտի կայացման պատասխանատվությունը բարդել դատավորի վրա՝ ինչպես տվյալ դեպքում։ Պատշաճ պաշտպանություն չի իրականացվում, ՄԻԵԴ առջև չի բացահայտվում գործի բոլոր փաստական և իրավական ասպեկտները, արդյունքում՝ ՄԻԵԴ-ը խախտում է արձանագրել, սակայն եթե բացահայտվեր, ապա մենք վստահ ենք, որ կունենայինք բոլորովին այլ ՄԻԵԴ ակտ։ Արդյունքում՝ ամբողջ մեղքը բարդում են դատավորի վրա»,- ասաց Ամիրխանյանն՝ ուշադրություն հրավիրելով այն հանգամանքին, որ ՄԻԵԴ-ում դատավորը մասնակից չէ դատավարությանը։
Բացի այդ, Ամիրխանյանը նկատեց, որ չափից երկար ժամկետ է նախատեսվել՝ վարույթի հարուցման հարցի կարգավորման համար և որ այդ կարգավորումը հակասում է դատարանի անկախության սկզբունքին, ավելին, չափից երկար ժամկետի սահմանումը ինքնանպատակ է դարձնում՝ դատավորին նման երկար ժամկետ անց պատասխանատվության ենթարկելը և այն չի ծառայում պատասխանատվության խնդիրներին․ «Նման գործելաոճը խաթարում է վստահությունը դատական համակարգի նկատմամբ, քանի որ ստացվում է, որ ոչ պատշաճ, ոչ պրոֆեսիոնալ դատավորը կարող է 30 տարի անընդմեջ վճիռներ է կայացնում, արդարադատություն իրականացնել։ Դա արդյո՞ք կարող է բարձրացնել դատարանների նկատմամբ հանրային վստահությունը, բնականաբար՝ հակառակը, կարող է զրոյի հավասարեցնել»։

Դատավորի ներկայացուցիչը նկատեց նաև, որ անցումային դրույթով նախատեսվել է, որ նշված նորմերը կարող են հետադարձ ուժ ունենալ՝ միայն մինչև 2020թ․, այսինքն՝ միայն 2020թ․ մայիսի 2-ից հետո կայացած վճիռները կարող են հիմք լինել վարույթի հարուցման համար։

Ամիրխանյանի խոսքով՝ նշված նորմերին իրավակիրառ պրակտիկայում ԲԴԽ-ի կողմից հակասահմանադրական մեկնաբանություն է տրվել։

«Մասնավորապես, դատավորի արարքը չի կարող որակվել որպես մարդու իրավունքների հիմնարար խախտում, ինչպես նաև՝ չի կարող հանգեցնել դատական իշխանության հեղինակազրկմանը, քանի որ այն համապատասխանում է Վճռաբեկ դատարանի դատական պրակտիկային, որը ՍԴ-ն սահմանադրական է ճանաչել, հակառակը՝ հակասահմանադրական է ճանաչվել դրա հակառակը»,- նշեց Ամիրխանյանը՝ արձանագրելով, որ իրավակիրառ պրակտիկայում նշված նորմերը ԲԴԽ կողմից մեկնաբանվել են այնպես, որ ստացել են հակասահմանադրական բովանդակություն։ Եզրափակից ելույթով հանդես եկավ նաև պատասխանողի ներկայացուցիչը։

Լսելով կողմերին՝ ՍԴ-ն հեռացել է խորհրդակցական սենյակ՝ որոշում կայացնելու։

Հիշեցնենք, որ դատավոր Սուրեն Անտոնյանի լիազորությունները ԲԴԽ-ն դադարեցրել է 2023թ հունվարի 26-ին՝ 2015թ․ կայացված ՄԻԵԴ վճռի հիման վրա՝ 15 տարի առաջ իբրև թույլ տրված ենթադրյալ խախտման համար։ Հատկանշական է, որ ԲԴԽ-ում հենց գործի քննության ընթացքում դատավորի ներկայացուցիչը բարձրաձայնել էր ՄԻԵԴ վճիռների հիման վրա դատավորների նկատմամբ վարույթների հարուցման, 15 տարվա վաղեմությամբ և անձի կարգավիճակը վատթարացնող կարգավորմանը հետադարձ ուժ տալու սահմանադրականության հարցը, այդուհանդերձ, ԲԴԽ-ն խնդիր չի տեսել և չի կասեցրել վարույթը։

Այժմ դատավորն իր խախտված իրավունքները վերականգնելու համար դիմել է ՄԻԵԴ, որտեղ նրա դ իմումը քննվում է առաջնահերթության կարգով, ինչպես նաև՝ ՍԴ ներկայացված դիմումով վիճարկում է ՄԻԵԴ վճիռների հիման վրա դատավորների նկատմամբ կարգապահական վարույթների հարուցման կարգավորումները։ Սուրեն Անտոնյանը, մասնավորապես, ՍԴ ներկայացված դիմումով խնդրում է՝ «ՀՀ դատական օրենսգիրք» Սահմանադրական օրենքի» 146-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետը ինչպես ինքնին, այնպես էլ իրավակիրառ պրակտիկայում տրված մեկնաբանությամբ, ինչպես նաև «ՀՀ դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 142-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետը, 142-րդ հոդվածի 6-րդ մասի 1-ին կետը և 144-րդ հոդվածի 1.1-րդ մասը՝ իրավակիրառ պրակտիկայում տրված մեկնաբանությամբ, ճանաչել Սահմանադրության 5-րդ, 73-րդ և 79-րդ հոդվածներին հակասող և անվավեր»։

Դիմումի քննությունը տևական ժամանակ ձգձգվում էր, փոփոխվել էր զեկուցող դատավորը, ինչպես նաև՝ քննության կարգը։ Մասնավորապես, ի սկզբանե զեկուցող էր նշանակվել Արթուր Վաղարշյանը, սակայն հետագայում որոշում է կայացվել զեկուցող նշանակել Էդգար Շաթիրյանին։

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո