Փաստ ինֆո

Տատս՝ Աղավնի Ներսեսյանը, ամերիկյան որբանոցում էր մեծացել, որտեղ էլ հանդիպել էր պապիս ու ամուսնացել էին»,- «Փաստինֆո»-ին պատմեց Արմենակ Յայլոյանը, որը ցեղասպանության զոհերի ժառանգորդ է, վերապրածի՝ թոռ, զոհերի՝ ծոռ։

«Առաջին անգամ Հայոց Ցեղասպանության մասին լսել եմ տատիկիս պատմածներից։ Ինքն այն ժամանակ այդպիսի բառեր չգիտեր, ասում էր՝ փախչել են Տաճկաստանից, այդպես էր Արևմտյան Հայաստանն անվանում։ Ինքը մանկատանն էր հայտնվել, քանի որ կոտորածից փրկվել էին ինքը, մայրը, տատն ու քույրը եւ մայրն իրեն մանկատանն էր թողել, որ սովից չմահանա. գաղթի ճանապարհին ծանր հիվանդություն էր ձեռք բերել՝ սև ծաղիկ, որն ազդել է տեսողության վրա։ Եթե մինչեւ 20 տարեկանը գույները տարբերել է, ապա դրանից հետո՝ ընդմիշտ կուրացել»,- պատմեց Արմենը՝ նշելով, որ իր տատիկին հարազատներից կցկտուր տեղեկություններ են հասել, 50- ականներին իրեն գտած հորեղբոր աղջիկանից, որին իրենք Վարդանուշ տատ էին ասում։ Վերջինս պատմել է, որ տատիս տատը, մայրը, քույրը սովից մահացել են, իսկ եղբայրները, հայրը, պապը սպանվել էին էրկրում։

Նա առաձնահատուկ ջերմությամբ էր հիշում տատիի միակ հարազատին։ «Տատիկիս միակ հարազատն էր Վարդուշ տատը, շատ էի սիրում։Վզովն էի ընկնում, երբ գալիս էր։ Ինձ լավ նվերներ էր բերում, քանի որ Խորհրդային տարիներին արտասահմանյան ապրանքին «Իմպրտնի» էին անվանում, ես էլ փոքր տղա, ասում էի՝ «Վարդուշ տատ, ինձ իմպրտնի նվեր չե՞ս բերել»,- մանկության հուշերով կիսվում է Արմենակը։

Կոտորածների մասին պատմությունը դրոշմվել է Արմենակի ու նրա քրոջ հիշողության մեջ, մանուկ հասակում դրանք շատ մեծ ազդեցություն են ունեցել հատկապես քրոջ վրա, որը սկսել է սարսափելի երազներ տեսնել։ Դրանք, իհարկե, ժամանակի ընթացքում անցել են, բայց հիշողությունները մնացել են։

Արմենակի պապը եւս մանկատանն էր հայտնվել՝ փրկվելով ցեղասպանությունից։ «Հայրս է պատմել, որ մի օր դուրս էր եկել պատշգամբ ու իր ծայրահեղ բարի հորը բարկացած գտել։ Ասում է, մի փայտ էր ձեռքին, դանակով առանձնահատուկ ջանասիրրությամբ ծակծկում էր այն, հայհոյում, իսկ աչքերից արցունքներն էին գնում։ Զարմանքով ու սարսափած, հարցրել էր հորը, թե ինչ է պատահել, եւ հայրն ասել էր՝ «Թուրք եմ սպանում, զավակս, բայց ոչ մեկի չասես, վտանգավոր է, քեզ կբռնեն»,- պատմում է մեր զրուցակիցն ու նշում, որ իր Արմենակ պապը ստալինյան բռնատիրրության տարիներին չեր մոռացել, թե որդու մոտ ինչ է ասել ու սկսել էր վախենալ, թե միակ զավակին վտանգ կսպառնա։

Արմենակ պապը եւս տեսողության խնդիրներ է ունեցել. փոքր տղա է եղել, 10 տարեկան, երթիկից ընկել ու գլխի վնասվածք էր ստացել, որի հետեւանքով կուրացել էր։ Երբ թուրքերը մտել էին Սարյար գյուղ, հավաքել տղամարդկանց ու կոտորել, նա միայն ձայներն է լսել, ինչն ուղեկցել է ամբողջ կյանքում։ «Ասում էր՝ իրեն ձեռք չեն տվել, թե Ալլահի պատժած է»,- պապու խոսքերը հիշում է մեր զրուցակիցը։
Նրան փոքր եղբայրն էր փախցրել, որն ավելի ուշ՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ էր զոհվել։ 7 քույրերից 5-ին փախցրել, տարել էին ու ճակատագրի մասին տեղեկություն չեն ունեցել։ Երկու քույր ուներ, բայց պապը մեծացել էր ամերիկյան որբանոցում, ուր սովորել էր ծղոտե զամբյուղեր գործել, անգլերեն, որն այդ ժամանակների համար տարածված գիտելիք չէր։

«Պապս՝ Արմենակ Յայլոյանը, Երևանի Կույրերի կոմբինատի հիմնադիրներից էր, բայց ինքն ու տատս ողջ կյանքում այդ կոմբինատում բանվոր էին աշխատում»,- նշեց մեր զրուցակիցը՝ ավելացնելով՝ ցեղասպանության մասին տեղեկությունները, մեծամասամբ, վկաներից են, վերապրածներից, ոչ թե գրքերից։

Աղբյուր` Փաստինֆո