Փաստ ինֆո

Մենք դեռ հեռու ենք ժողովրդավարական պետություն կոչվելուց։ Այս մասին «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց «Թրանսփարենսի ինթերնեշնլ» հակակոռուպցիոն կենտրոնի ծրագրերի ղեկավար Վարուժան Հոկտանյանը՝ անդրադառնալով «Freedom House» միջազգային հեղինակավոր կազմակերպության զեկույցին։

Հիշեցնենք, որ «Freedom House» միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունը, անցումային կամ այսպես կոչված «հիբրիդային» երկների վերաբերյալ տարեկան զեկույցում արձանագրել է Հայաստանում ժողովրդավարական կառավարման ազգային վարկանիշի անկում։ Մասնավորապես, պետական կառավարման համաթիվը նախորդ տարվա համեմատ նվազել է՝ 2,5-ից դառնալով 2,25, ինչի պատճառով էլ նահանջ է գրանցվել ժողովրդավարության միավորի՝ 3,14-ից դառնալով 3,07։

Կազմակերպությունն անդրադարձել է նաև իրավապահ համակարգին՝ նշելով, որ դատախազությունը՝ իշխող կուսակցության հետ համերաշխ է, արձանագրել դատական համակարգում նկատվող խնդիրներին, ֆիքսել Կարեն Անդրեասյանի քպական լինելու հանգամանքը։

Վարուժան Հոկտանյանը հիշեցրեց, որ 1-2-ը համարվում են կոնսոլիդացված ավտորիտար պետությունները, 2-3-ը՝ կոնսոլիդացվող կամ կիսաավտորիտար պետություններն են, 3-4-ը՝ անցումային կամ հիբիրդային ռեժիմ ունեցող երկրներն են, որոնց մեջ մտնում է նաև Հայաստանը․«Հայաստանը երբեք դրանից բարձր չի եղել, մինչև 2018թ․ «Թավշյա, ոչ բռնի հեղափոխությունը» ՀՀ-ն կիսաավտորիտար էր, դրանից հետո մի փոքր դուրս է եկել այդ իրավիճակից»։

Ինչ վերաբերում է դատական և իրավապահ համակարգի վերաբերյալ կազմակերպության դիտարկումներին, թե ինչն է ցածր համաթվի պատճառը, ինչն է ազդել, ապա Հոկտանյանը զերծ մնաց առավել մանրամասն խոսել՝ նշելով, որ մասնագիտացված չէ այդ ոլորտում, միայն արձանագրեց, որ ինչպես կոռուպցիայի, այնպես էլ՝ դատական համակարգի համաթիվը չի փոխվել, դատական համակարգի անկախության համաթիվը 2,75 է, ինչը բավականին ցածր է այսինքն՝ եթե նույնիսկ առանձին վերցնենք, ապա դա ավելի բնորոշ է կիսաավտորիտար պետությունների դատական համակարգին։ Հոկտանյանի համար առավել մտահոգիչ է այն հանգամանքը, որ թիվը մնում է անփոփոխ։

«Այդ թիվը, որը բոլորովին լավ համաթիվ չէ, չի լավանում։ Եթե համաթվի դրական փոփոխություն չենք տեսնում, դա նշանակում է, որ ինչպես եղել է ոչ բավարար մակարդակի, այդպես էլ շարունակում է մնալ ոչ բավարար մակարդակի»,- արձանագրեց Հոկտանյանը։

Հարցին՝ սա ինչպես կանդրադառնա մեր երկրի իմիջի վրա, այս զեկույցն ինքնին ինչ ազդակ պետք է լինի իշխանությունների համար՝ Հոկտանյանն արձագանքեց՝ նշելով, որ կան լրիվ կոնսոլիդացված ժողովրդավարական պետություններ, պետք է ձգտել դրան և եթե մենք անցումային կամ «հիբրիդային» պետությունների շարքում ենք, ապա դա նշանակում է, որ նույն այդ կազմակերպությունը և մյուս այլ միջազգային կազմակերպություններ, որոնք ուսումնասիրում են ժողովրդավարության վիճակը երկրներում, չեն տեսնում մեծ առաջընթաց, այսինքն՝ այն, ինչ տեսնում ենք վերջին տարիներին, այնքան էլ մեծ առաջընթաց չէ։

«2018-ից հետո մի փոքր առաջընթաց եղավ, բայց մենք դեռ հեռու ենք ժողովրդավարական պետություն կոչվելուց։ Ճիշտ է՝ դուրս ենք եկել նաև ավտորիտար պետությունների խմբից, բայց ոչ ավտորիտար ենք, ոչ՝ ժողովրդավար, դեռ անցումի մեջ ենք, թե ինչքան կտևի անցումը՝ չեմ կարող ասել»,- նշեց Հոկտանյանը՝ մտահոգությամբ արձանագրելով իր կողմից նկատվող միտումները, հատկապես, որ որոշ նահանջ գրանցվել է՝ պետական կառավարման ժողովրդավարության համաթվի․ «Արձանագրվել է, որ սա բազմամյա միտում է՝ իշխանության կենտրոնացումը գործադիր թևի ձեռքում, ինչը անհանգստացնում է կազմակերպությանը։ Սա է շատ կարևոր, որ հատուկ նշվում է, որ ընդդիմադիր քաղաքապետերին իշխանությունից հեռացնելը, իշխող կուսակցության ֆինանսավորման թափանցիկությունը, սա էլ ազդեց, որ այդ համաթիվը նվազի»։

Մյուս մտահոգիչ հանգամանքը, որը կարևորում է Հոկտանյանը, այն է, որ չի երևում, որ այլ հարցերում գոնե բարելավում լիներ, այսինքն՝ մյուս հարցերում լճացում է։ Հոկտանյանի խոսքով՝ այդ ֆոնին բավականին լուրջ անելիքներ կան, արմատական բարեփոխումներ են պետք, եթե ուզում ենք այդ անցումային վիճակից դուրս գալ։

«Համաթիվն ընդամենը 3,07 է, ինչը շատ ավելի մոտ է կիսաավտորիտարի և անցումայինի սահմանին, քան՝ 4-ին, որը արդեն կլիներ կոնսոլիդացվող կամ դեպի ժողովրդավարություն գնացող համաթիվը։ Այսինքն՝ առնվազն 4 պետք է լինի, որ համարվի դեպի ժողովրդավարություն գնացող երկիր, իսկ 3-ից դեպի 4-ի անցումը բավականին դժվար կլինի՝ հաշվի առնելով տարեկան փոփոխությունները, որ ամեն համաթիվը հիմնականում 0,25, 0,5, լավագույն դեպքում՝ 0,75-ով է փոփոխվում, իսկ այս դեպքում 0,93-ով պետք է ավելացվի։ Բավականին լուրջ քայլեր պետք է ձեռնարկել, որ 0,93-ով ավելանա, շատ լուրջ քայլեր պետք է ձեռնարկվեն»,- ասաց Հոկտանյանը։

Հարցին՝ արդյոք իրավիճակը բարելավելու համար իշխանությունների կամք տեսնում է՝ նկատի ունենալով, որ ՔՊ պատգամավոր Արթուր Հովհաննիսյանը հայտարարել էր, թե «Freedom House» կազմակերպությունը չէ, որ պետք է որոշի՝ ՀՀ-ն ժողովրդավար է, թե ոչ՝ Հոկտանյանն արձագանքեց՝ նշելով․ «Իսկ ով պետք է որոշի, իրե՞նք են որոշելու։ Սովորաբար որոշողները պետք է լինեն դրսի կազմակերպությունները, ընդ որում՝ հեղինակավոր միջազգային կազմակերպությունները, որոնց կարծքիը դրսում հաշվի են առնում։ Եթե մենք ասում ենք՝ դա այդպես չէ, մենք իսկապես ժողովրդավար ենք, դա ուղղակի ծիծաղ է առաջացնում։ Երկրորդը՝ մի փոքր զարմացնում է, որ նման բան է ասել, որովհետև, երբ 2018-19թթ․, երբ անցում կատարեցինք կիսաավտորիտարից դեպի անցումային վարչակարգի երկրների շարք, այդ ժամանակ աջ ու ձախ ասում էին՝ «տեսեք՝ ինչ առաջընթաց ունեցեք, «Freedom House»-ը ինչ լավ բաներ է ասում»։ Սա արդեն դարձել է մշակույթի տարր իշխանությունների մոտ, ինչը նախկիններից են սովորել՝ ինչպես շատ բաներ։ Լավ բաների դեպքում՝ աջ ու ձախ՝ ամբողջ աշխարհով մեկ հայտարարել, որ տեսեք՝ ինչ լավ է, բայց երբ մի փոքր վատթարացում է գրանցվում՝ միանգամից՝ իրենք ով են որ կամ, ինչպես Դուք եք ասում, երեկ Արթուր Հովհաննիսյանն է ասել՝ իրենք չէ, որ որոշում են։ Ընդ որում՝ երկրորդական մեկը չէ իշխող կուսակցությունում, եթե նա է նման բան ասում, սա շատ մտահոգիչ է։ Այդպիսի մարդիկ պետք է ավելի պատասխանատու լինեն իրենց արտահայտություններում»։

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո