Փաստ ինֆո

Ցավալի է, որ ՀՀ իշխանության ղեկն զբաղեցնող պաշտոնյաներին ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչը պիտի դասեր տա Հայաստանի՝ եվրոպական ժողովրդավարությունից շաատ առաջ հնագույն քաղաքակրթության օրրան լինելու մասին,այն դեպքում, երբ Հայաստանն ու Արցախը, հայ ժողովուրդը իր սեփական, ուրույն ժողովրդավարական արժեքներին դավանելու, ընդ որում՝ սահմանադրորե՛ն դավանելու վաղնջական պատմություն ունի։

Իտալական Վերածննդից առաջ Հայաստանում Գրիգոր Նարեկացիով արդեն սկսվել էր հայկական Վերածնունդը՝ այդպիսով փաստելով հոգևոր-մշակութային վերելքի այն հրաշալիքը, որով աստվածայինը մարդեղենացնելու, մարդուն մոտեցնելու ժամանակներն էին եկել։

Վերածննդի շրջանի մարդիկ առանձնանում էին իրենց ինտելեկտուալ բազմաոլորտությամբ, ներդաշնակ բազմաձայնությամբ, հոգևոր-մշակութային-գիտական համադրելի մտածողությամբ։

Այդպիսին էր 12-րդ դարի հայ մտածող- գիտնական, օրենսդիր, առակագիր, հոգևորական, մանկավարժ և հասարակական գործիչ Մխիթար Գոշը։

Հայրենական իրավունքի բացառիկ հուշարձան՝ Մխիթար Գոշի Դատաստանագիրքը, «Գիրք Դատաստանի»-ն ժամանակին հայության համար վերածվել էր հիմնական օրենսդրության, որովև առաջնորդվում էին։ Ընդ որում, այն օգտագործվել է և հայկական գաղթօջախներում, և՛ Կիլիկյան Հայաստանում, ուր նույն ընթացքում գործունեություն էր ծավալում նաև Տարսոնի եպիսկոպոս Ներսես Լամբրոնացին։

Ոչ միայն, հայ, այլև համաշխարհային իրավական մտքի պատմության մեջ կարևոր դեր ունեցող Մխիթար Գոշի օրենսգրքում պետությունը և եկեղեցին ներկայացված են որպես հասարակության երկու կարևոր հիմնասյուներ։ Ուշագրավ է, որ աշխարհիկն ու հոգևորն էլ Գոշի մեջ գիրկընդխառն են եղել, փաստելով նրա ժողովրդավար գործունեության մասին։ Այս համատեքստում իրենց կարևոր նշանակությունն են ունեցել Մխիթար Գոշի՝ ժողովրդից քաղված և ժողովրդին վերադարձվող առակները, ուր գործող անձինք՝պարզ մարդիկ դատում ու դատապարտում են իշխանավորներին, բողոքն իրենց հղում առ Աստված։

Մխիթար Գոշի գաղափարաբանությամբ իշխանություն-ժողովուրդ առնչությունների համատեքստում առաջիններին վերագրվող բուն պարտավորությունն է ժողովրդին օտար կեղեքիչներից ու վտանգից պահպանելը։ Այս երկաթե կանոնն, ի դեպ, այսօր մեր պետության մեջ բացակա է...

Մինչդեռ՝ Հայոց պատմության շրջափուլերը վկայում են, ոչ միայն աշխարհիկ, այլև հոգևոր իշխանության ներկայացուցիչների՝ հանուն պետության և պետականության ծավալած գործունեության մասին։ Մխիթար Գոշը՝ վառ օրինակ։

Բայց ոչ միայն։

Հայ ժողովրդի պատմական մեկ այլ , ավելի վաղ շրջանի իրավագիտական եզակի փաստաթուղթ էլ Արցախի Վաչագան Բարեպաշտի Սահմանադրությունն է՝ ստեղծված ավելի քան՝ 1500 տարի առաջ։ Այն իրապես անցյալի և մեր օրերի իրողությունները գնահատելու բացառիկ արժեքավոր սկզբնաղբյուր է։

Իրավագետներին վերապահելով մասնագիտական անդրադարձներն ու գնահատականները, փաստենք, որ 5-րդ դարի 2-րդ կեսին հայոց արևելից /Արցախ և ՈՒտիք/ աշխարհում՝ Կուր գետի ձախափնյակում ձևավորված թագավորությունը Արցախի Վաչագան Բարեպաշտի շնորհիվ առանձնանում էր իրական հայկական ժողովրդավարական ինստիտուտներով և Սահմանադրությամբ, ըստ էության՝ բացառիկ արժեքավոր։

1500 -ամյա Սահմանադրությունը ներկայիս չափանիշներով իսկ իրական ժողովրդավարության մասին վկայող կանոնների ամբողջություն է։ Քանզի Վաչագան Բարեպաշտի «Սահմանադրություն կանոնական»–ը, միաժամանակ՝ եպիսկոպոսների, քահանաների և ազատների համաձայնությամբ է ընդունվել Աղվենի կանոնադիր ժողովում։ Այն հայ և համաշխարհային իրավագիտության պատմության վաղ կանոնագրություններից է։

Ա. Ե.

Աղբյուր` Փաստինֆո