Փաստ ինֆո

Մեր երկրի տնտեսական հիմքերը քանդելու մտադրությունն Ադրբեջանը նպատակադրված իրականացնում է երկու ուղղություններով՝ կեղծ բնապահպանական և ատոմային կեղծ վտանգի օրակարգերով։ Երկու ուղղությունների գլխավոր թիրախը, մեծ հաշվով, կապված է Հայաստանի տնտեսական կարևորագույն ճյուղին՝ ծանր արդյունաբերությանը, հատկապես՝ հանքարդյունաբերությանը։

Վերջին տեղեկատվական գրոհը` մեր ԱԷԿ-ի հետ կապված, մեկնարկել է մարտի 22-ից, երբ Ադրբեջանի քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչները Հայաստանի Մեծամորի ատոմակայանի փակման հարցով բաց նամակով դիմել էին Բրյուսելում մեկնարկած Միջուկային էներգիայի անդրանիկ գագաթնաժողովի համանախագահներին։ Ըստ ադրբեջանական կողմի՝ նրանք կոչ էին արել գագաթնաժողովի ղեկավարությանը ուշադրություն դարձնել «վթարային վիճակում գտնվող ատոմակայանից սպառնացող գլոբալ վտանգին» և Հայաստանի կառավարության առջև բարձրացնել ՀԱԷԿ-ը փակելու հարցը։

Ատոմային էլեկտրակայանի(ների) առկայությունը տվյալ երկրին տալիս է առաջին հերթին էներգետիկ անկախություն, երկրորդ հերթին՝ բավարար էներգետիկ հզորություններ ծանր արդյունաբերություն ունենալու համար։ Հայաստանը ԱԷԿ-ի շնորհիվ վաղուց դարձել է նաև էլեկտրաէներգիա արտահանող երկիր։

Բնականաբար, այս ամենը հաշվի առնելով՝ Ադրբեջանի համար ՀԱԷԿ-ի փակումը դարձել է գլխավոր նպատակներից մեկը։ Դեռևս 2011թ․-ին Վիեննայում անցկացվող ՄԱԿ-ի Ատոմային էներգիայի գործակալության (ՄԱԳԱՏԷ) գլխավոր խորհրդաժողովի 55-րդ նստաշրջանին ադրբեջանական պատվիրակությունը ՄԱԳԱՏԷ-ից պահանջել էր քայլեր ձեռնարկել Մեծամորի ատոմային էլեկտրակայանի փակման ուղղությամբ։ Անցած տարի էլ Ադրբեջանի մարդու իրավունքների պաշտպանն էր դիմել միջազգային բոլոր կազմակերպություններին՝ պահանջելով միջոցներ կիրառել Մեծամորի ատոմակայանը անհապաղ փակելու համար:

Ավելորդ չի լինի հիշեցնել, որ ՀԱԷԿ-ի գործունեության դադարեցման մասին եվրոպական և միջազգային կառույցներին մի քանի անգամ պահանջներ է ներկայացրել նաև Ադրբեջանի «մեծ եղբայր» Թուրքիան։

ՄԱԳԱՏԷ-ն պարբերաբար իրականացնում է ՀԱԷԿ-ի աշխատանքի դիտարկումներ։ 2021թ․-ին ԱԷՄԳ-ի փորձագիտական թիմն ամփոփել է հայկական ատոմակայանի երկարաժամկետ շահագործման անվտանգության ստուգումը՝ շեշտելով, որ իրենց թիմը նկատել է, որ ՀԱԷԿ-ը բարելավել է պատրաստվածությունն՝ անվտանգ երկարաժամկետ շահագործման համար։ Իսկ արդեն 2022թ․ հոկտեմբերի 4-5-ը ԱԷՄԳ գլխավոր տնօրեն Ռաֆայել Գրոսիի գլխավորած պատվիրակությունն այցելել էր Հայաստան և իր անթաքույց գոհունակություն էր հայտնել՝ նշելով, որ իր նախորդ այցից ի վեր կայանում իրականացվել են բազմակողմանի լայնամասշտաբ աշխատանքներ: «Ես համոզվեցի, որ դուք իրապես արժանի եք այն աջակցությանը, որը տրամադրվում է ԱԷՄԳ-ի կողմից»,- ասել էր նա՝ հավելելով, որ Հայաստանը շարունակում է լրջորեն աշխատել ԱԷՄԳ-ի հետ և ամրապնդում է ատոմակայանի անվտանգությունը, և գործակալությունը վստահ է այս հարցում։

Այսքանից հետո հիմնազուրկ կոչ-հորդորային հայտարարություններով անդադար հանդես եկող ադրբեջանական կողմին նույնպիսի ժրաջանությամբ պետք է անընդհատ ցույց տալ ԱԷՄԳ-ի իրականացրած ստուգումների արդյունքները։ Այստեղ մեծ գործ ունի անելու նաև մեր պետությունը՝ ոչ մի պարագայում անպատասխան չթողնելով նմանատիպ տեղեկատվական գրոհները։

Հ․Գ․ Ի դեպ՝ ՀԱԷԿ-ի փակման գլխավոր ջատագով մեր արևելյան հարևանը սեփական ատոմակայանի հիմքը դրել էր դեռևս 1980թ․-ին: Սակայն, 1986թ․ ապրիլին տեղի ունեցած Չերնոբիլի ատոմակային վթարի պատճառով ԽՍՀՄ գրեթե բոլոր հանրապետություններում սառեցվել էին նոր ԱԷԿ-ների կառուցման նախագծերը, այդ թվում՝ ադրբեջանականը։

Ադրբեջանում ԱԷԿ կառուցելու մտադրությունները «վերակենդանացել» են 2000-ականների սկզբին, երբ փորձ էր արվում դա իրականացնել ԱՄՆ-ի հետ համագործակցությամբ, որը չիրականացավ։ 2006թ․ մարտին Ադրբեջանի «ԱզերԷներժի» բաժնետիրական ընկերության փոխնախագահ Մառլեն Ասքերովը հայտնել էր, որ Ադրբեջանը կարող է ԱԷԿ-ի կառուցման հնարավորությունը քննարկել հետագայում։ Իսկ այս թեմայով ամենաթարմ հիշատակումը եղել է 2018թ․ դեկտեմբերին, երբ ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը Բաքու կատարած այցի շրջանակներում հայտարարել էր Ադրբեջանի հետ միջուկային ոլորտում համագործակցության խորացման պատրաստակամության մասին, և «կողմերը բանակցություններ են վարում նոր ատոմակայանի կառուցման շուրջ»։

Աղբյուր` Փաստինֆո