Փաստ ինֆո

65 տարի առաջ այս օրը՝ փետրվարի 16-ին Արցախի Հադրութի շրջանի փոքրիկ Ուխտաձոր գյուղում ծնվել է ԼՂՀ Գերագույն Խորհրդի առաջին նախագահ Արթուր Մկրտչյանը։ Որ տարիներ անց փոքրամարմին, խելացի աչքերով ու ազնիվ մղումներով երիտասարդն առանցքային դեր է կատարելու Արցախյան շարժման կազմակերպման ու առաջնորդության գործում, նրան ճանաչողները զգում էին։
Արթուրն ապրեց ընդամենը 33 տարի, պաշտոնավարեց 97 օր, բայց այդ սեղմ ժամանակահատվածում ձեռք բերեց համաժողովրդական սեր, համակրանք ու վստահություն։

«Ես հակված եմ մտածելու, որ Արթուրին Աստված է պարգևել մեզ՝ հայերիս, Արցախին․․․Նվիրյալ էր՝ երկրի, ազգի, գաղափարի, ընտանիքի․․․ Ինքը բոլորին նայում էր իր աչքերով, կարծում էր, որ բոլորն իր պես նվիրյալներ են։ Ազնիվ էր, հողն անչափ սիրող ու գնահատող։ Ասում էր՝ հողը նրանն է, ով ապրում է այդ հողի վրա ու շենացնում այն։

Ինձ թվում է՝ նրան շատ-շատերը հենց իր մարդկային որակների շնորհիվ են սիրել, հավատացել ու հետաքրքիրն այն է, որ բազմաթիվ մարդիկ Արթուրին երբևէ չեն հանդիպել, չեն շփվել հետը, բայց ենթագիտակցորեն ընկալել են ու այնպիսի խորությամբ, որ ապշել կարելի է։ Դա, ըստ երևույթին, տեսակի հարց է․ հնարավոր է երկար տարիներ մարդու հետ շփվես, բայց այդպես էլ նրան չճանաչես, բայց բավական է կրես նույն գաղափարները, որպեսզի բացահայտես մարդուն»,- «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում պատմում է Արթուր Մկրտչյանի քույրը՝ Ալվարդ Մկրտչյանը։

Արցախյան շարժման առաջամարտիկներից էր Արթուրը, գաղափարական առաջնորդ, որ երբեք չդավաճանեց ո՛չ իր ժողովրդին, ո՛չ սկզունքներին։ Խելացի էր, համարձակ, հայրենաճանաչ․․․

Տիկին Ալվարդը հիշում է՝ ՌԴ-ում թեկնածուականը պաշտպանելիս այնպես է հանդես եկել, հայրենաճանաչությամբ, համարձակությամբ ու խելացիությամբ աչքի ընկել, որ ընդդիմախոս Գալինա Սարավոլտովան ասել է․ «Ես պիտի գնամ ու տեսնեմ Արթուր ծնած միջավայրը․․․»․

«Իհարկե, նաև միջավայրը, դաստիարակությունն են մեծապես նպաստել, որ Արթուրը լինի այն, ինչ եղել է։ Քեռիս մինուճար որդի էր ու 17 տարեկանում Հայրենական պատերազմում անհետ կորել է։ Երբ պապիկիս ասել են՝ մինուճար է, ինչո՞ւ ես թույլ տալիս, որ տանեն առաջնագիծ, պատասխանել է՝ իսկ ո՞վ պետք է կռվի Հիտլերի դեմ, եթե բոլորն իրենց մինուճարներին ազատեն․․․Արթուրը նման միջավայրում է մեծացել ու այլ կերպ չէր կարող լինել։ Հիշում եմ, որ ընտրվեց ԳԽ նախագահ, մեծ խանդավառություն կար բոլորի մոտ, ժողովուրդն իրոք ուրախ էր, որ շարժումն իր պես նվիրյալ մարդը պետք է առաջնորդի։ Միայն ծնողներս չէին ուրախ, մտահոգ էին․ հայրս կանխազգում էր, որ վերջը լավ չի լինելու․․․Անգամ մի անգամ ասաց՝ արդեն պետք է ձեռք քաշենք Արթուրից․․․»,-հիշում է քույրը։

1991թ. դեկտեմբերի 28-ին՝ 32 տարեկանում, Արթուր Մկրտչյանը 44 «կողմ», 4 «դեմ» ձայներով ընտրվում է ԼՂՀ ԼՂՀ գերագույն խորհրդի առաջին նախագահ։

Պատմությունն Արթուր Մկրտչյանի տարերքն էր․ դեռ փոքրուց առանձնահատուկ սեր ուներ Հայոց պատմության նկատմամբ։ Չափից շատ կարդում էր, ուսումնասիրում, վերլուծում։

Գրող, նարեկագետ Աշոտ Պետրոսյանը Մկրտչյանի հետ շփվելու հնարավորություն չի ունեցել, բայց նրան, ինչպես ինքն է ասում, ըստ էության է ճանաչել։ Արթուրի կերպարն ամբողջությամբ ընկակել, բացահայտել է նրա մանկության, պատանեկության, ուսանողական ընկերների, հարազատների, գործընկերների օգնությամբ։

«Արթուրը խորությամբ գիտեր Արցախը, ինքը բառի բուն իմաստով հայագետ էր։ Խելացիությունը, բարեկրթությունը, ազնվությունը նպաստել են, որ մեծ համակրանք վայելի՝ ժողովրդի համակրանքը։ Միևնույն ժամանակ, նրան շատ էին խանգարողները՝ վերևներից էին խանգարում։ Ի սկզբանե իր ու Լևոն Տեր-Պետրոսյանի միջև լուրջ հակասություններ կային՝ մասնավորապես հայության տեսլականի մասով, և հենց դրա համար էլ Արթուրին հեռացրեցին ասպարեզից»,-ասում է Պետրոսյանը։

Արթուրի դիվանագիտական կարողությունների հետ կապված ևս Պետրոսյանը հետաքրքիր բացահայտումներ է արել։ Ըստ նրա՝ Արթուրը կարողացել է կարճ ժամանակահատվածում Արցախի հարցը բերել միջազգային հարթակ․

«Շատ կապեր ուներ արտաքին աշխարհի հետ ու դրանք օգտագործում էր բացառապես ի շահ Արցախի։ Կարողանում էր ուշադրության կենտրոն բերել Արցախը։ Նա իրապես ազգի նվիրյալ էր, գաղափարի մարտիկ, նաև ռազմական առումով էր կոփված։ Տողի ազատագրումն ինքն ու Կոմանդոսն են կազմակերպել։ Այդ ժամանակ ինքը Հադրութի շտաբի պետն էր ու մտերիմ էր Կոմանդոսի հետ»։
Արցախի ու Հայաստանի վերամիավորմանն անվերապահորեն հավատում էր Արթուրն ու ամեն ինչ անում էր դրա համար։ Գաղափարական այդ առաջնորդին, սակայն, թույլ չտվեցին, շարունակելու այդ ճանապարհը։ 1992թ․ ապրիլի 14-ին անհասկանալի հանգամանքներում Արթուրը սպանվում է․․․

Տիկին Ալվարդը վստահ է՝ եթե Արթուրն այսօր լիներ, Արցախը չէինք կորցնի, բայց և այնպես՝ հույսը չի կորցնում․

«Հայոց մայրերի արգանդը չի չորացել․ ծիլեր կան, ու հավատում եմ, որ Արթուրի սկսած գործն իր տրամաբանական ավարտին կհասցվի։ Չի կարող, անհնար է, որ այսքան զոհողություններն հենց այնպես կորչեն․․․ Պիտի փոխվի, այսպես չի կարող մնալ»․․․

Աղբյուր` Փաստինֆո