Փաստ ինֆո

Հայաստանի Հանրապետության համար ատոմակայանի կառուցումն ինքնանպատակ չի կարող լինել։ Թե ինչ տիպի ատոմակայան է պետք կառուցել, կախված է բազմաթիվ գործոններից։ Իհարկե, էներգետիկ կայանի՝ առավելևս ատոմային կայանի դեպքում անվտանգության ապահովումն առաջնահերթություն է․ դա անքննելի է, բայց մոդուլային ռեակտորների դեպքում ևս ապացուցված չէ, որ վթարի դեպքում աղտոտման շառավիղը զգալիորեն փոքր է լինելու․ դա դեռևս պնդման մակարդակում է, ու աշխարհում դեռ չկա գործող մոդուլային ռեակտոր, որ համոզված լինենք այդ պնդման իրավացիության մեջ։ Այդ մասին «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց էներգետիկ անվտանգության փորձագետ Արթուր Ավետիսյանը՝ անդրադառնալով Կառավարության երեկվա նիստում վարչապետի հնչեցրած այն դիտարկմանը, որ մոդուլային ռեակտորի վթարի դեպքում աղտոտումը տոտալ բնույթ է ունենում։

«Այն, ինչ հայ մասնագետները փոխանցել են վարչապետին, ինքն էլ՝ հասարակությանը, մոդուլային ռեակտորներ նախագծող մասնագետների կարծիքն է և ոչ թե հայ մասնագետներինը։ Այլ կերպ ասած՝ դա ընդամենը թեզ է, որն առնվազն հիմնավորման կարիք ունի։ Որպեսզի այդ պնդումը հիմնավորվի, հայ մասնագետները պետք է, նախ և առաջ, նախագծային տվյալներին հասանելիություն ունենան, ինչի մասին ասաց նաև Միջուկային անվտանգության կարգավորման կոմիտեի նախագահի տեղակալը՝ նշելով, որ համապատասխան փաստաթղթեր պետք է ստորագրվեն դրա համար։ Բայց եթե անգամ այդ պնդումը ճիշտ լինի, ապա դեռևս նախագծային մակարդակում կլինի ճիշտ, քանի որ աշխարհում դեռևս չկա գործող մոդուլային ռեակտոր։ Ու մուդուլայինների ամենամեծ թերությունը հենց անհայտ լինելն է․ բազմաթիվ հարցեր անպատասխան են ու ամենաշուտը 2030թ․ կարող ենք դրանց պատասխաններն իմանալ, իսկ այդքան ժամանակ մենք չունենք։ Եթե սպասենք մինչև 2030թ․ ու դրանից հետո որոշումներ կայացնենք, ապա կարող ենք կանգնել ատոմային էներգիայից զրկվելու վտանգի առաջ»,-ասում է փորձագետը։

Վերադառնալով ատոմակայանի նպատակային լինելուն՝ Ավետիսյանը շեշտում է նրա բացառիկ դերը՝ ոչ միայն էնեգետիկ անվտանգության առումով, այլև՝ ազգային․

«Եթե անգամ բոլոր «եթե»-ները փարատվեն մուդուլային ռեակտորների հետ կապված, նոր ատոմակայանի վերաբերյալ որոշում կայացնելիս պետք է հաշվի առնենք մեր աշխարհագրական դիրքը՝ թշնամիներով շրջապատված լինելը, նրանց հավակնությունները, ինչպես նաև մեր երկրի ռազմավարությունը։ Պետք է ատոմակայանը դիտարկել ոչ միայն էներգետիկ, այլև՝ ազգային անվտանգության համատեքստում։ Ատոմակայանը, առանց չափազանցության, մեզ համար անվտանգային վահան է։ Բացի այդ, հզորությունների վերաբերյալ որոշում կայացնելիս տնտեսական զարգացման միտումները, ռազմավարությունը պետք է հաշվի առնվի։ Այլ կերպ ասած՝ ՀՀ համալիր զարգացման կարճաժամկետ, միջնաժամկետ ու երկարաժամկետ հեռանկարում է պետք դիտարկել այս հարցը։ Ի վերջո, պետք է կողմնորոշվել ուզում ենք զարգանա՞լ, թե՞ հետ գնալ 1990-ականներ։ Միանշանակ է, որ առաջին համար մեզ մեծ հզորություններ են պետք, ինչը մուդոլայինի դեպքում չենք ունենալու։ Մեծ հզորությունների կարևորության մասին նաև ՏԿԵ նախարարը նշեց նիստին, ու մասնագետներս նույնպես բազմիցս ասել ենք այդ մասին։

Ակնհայտ է նաև այն, որ ամբողջ աշխարհը գնում է ինդուստրալիզացիայի։ Որոշ ժամանակ անց միջին վիճակագրական երկրներ չեն լինելու․ լինելու են կա՛մ շատ թույլ տնտեսությամբ, կա՛մ զարգացած։ Ու, եթե ուզում ենք զարգանալ, անխուսափելիորեն մեծ հզորություններ են պետք լինելու»։

Բացի ներքին պահանջարկից, ատոմակայանը նաև արտաքին պահանջարկի բավարարման հարցում էական դերակատարում կարող է ունենալ։ Ըստ Ավետիսյանի՝ պետք է կողմնորոշվենք՝ ուզո՞ւմ ենք դուրս գալ Իրանի, Վրաստանի, ՌԴ-ի, ԵՄ-ի շուկա, թե՞ ոչ։ Եթե այո, ապա դարձյալ մոդուլային ռեակտորով այդ խնդիրները չենք կարողանալու լուծել։

Աղբյուր` Փաստինֆո