Փաստ ինֆո

Օկուպացված Արցախի Մարտակերտի շրջանի Չլդրան գյուղի բնակիչները, թեկուզ ցրված են Հայաստանով մեկ, ժամանակ առ ժամանակ հանդիպում ու Արցախ վերադառնալու հույս են տալիս մեկը մյուսին։

«Հայրենիք կորցնելը ծանր բան է, շատ ծանր․․․ Շատերն այստեղ՝ Հայաստանում, չեն հասկանում մեզ, ասում են՝ ոչինչ դե, նորից կաշխատեք, կստեղծեք։ Նյութականն իմ աչքին այդքան չի երևում, թեկուզ մեր ամբողջ ստեղծածն ենք կորցրել․ մենակ ես 40 կով, այդքան էլ խոզ եմ թողել, ֆերմա ունեի, մեքենաներ եմ թողել․․․ Բաց դա այնքան ցավալի չէ, պատկերացրեք, որքան որ այն գիտակցումը, որ Հայրենիք ենք կորցրել, մեր հողն ենք կորցրել, որի հետ կապված այնքա՜ն հիշողություններ ունենք․․․ Արցախը դրախտավայր է․ ով էլ դա չէր գիտակցում, կորցնելուց հետո հաստատ հասկացել է։ Բոլորս էլ երազում ենք գյուղ վերադառնալու մասին, բայց, իհարկե, այն պայմանով, որ ադբեջանցիների հետ որևէ առնչություն չունենանք։ Նրանց վերահսկողության տակ, նրանց հետ ապրելն անհնար է։ Ոչ մեկն այդ պայմանով չի գնա»,-«Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասում է Չլդրանի գյուղապետ Աշոտ Ղուլյանը։

Արցախից բռնի տեղահանված մեր զրուցակիցը պատմում է՝ 44-օրյայում զոհված համագյուղացի ունեն, ում գերեզմանաքարը չէին էլ հասցրել դնել։ Այս վերջին՝ Ադրբեջանի սեպտեմբերյան ներխուժման ժամանակ ևս Չլդրանը զոհ է ունեցել, բայց մարմինը չեն կարողացել տեղափոխել Հայաստան, հուղարկավորել են Ստեփանակետի Եղբայրական գերեզմանոցում։

«Զոհվածը չորս երեխաների հայր է։ Սրխավենդի հատվածում է զոհվել․ այնտեղ էր դիրքավորված մեր աշխարհազորը։ Որ տեսել ենք, թե ինչպես են մեր 10 դիրքապահի վրա 100-200 հոգով գալիս թշնամու զինվորները, հավաքվել ու գնացել ենք տղաներին օգնելու, բայց մոտենալ չենք կարողացել․ մեր դիրքն արդեն շրջապատել էին ադրբեջանցիները, տղաներին շրջափակման մեջ վերցրել․․․ Ստիպված մեկ կմ հեռավորության վրա ենք դիրքավորվել։ Մեր դիրքում էլ զոհ ունեցանք՝ 18 տարեկան տղա էր հարևան գյուղից։ Չորս հոգի էլ վիրավորվեցին, բայց պահել դիրքերը մեր ունեցած ուժերով ու զենքներով, անհնար էր։ Ինքս էի տեսնում, կապով լսում, թե ոնց են հարյուրներով գալիս, իսկ մենք ոչ մարդկային ուժ ունեինք, ոչ էլ զենք-զինամթերք արդեն»,-ասում է գյուղապետը։

Ադրբեջանական ահբեկչական ստորաբաժանումները Չլդրանն էլ են գնդակոծել․ գյուղի երկու թաղամասի վրա խփել են, տներն են ռմբակոծել։ Գյուղապետն ասում է՝ բախտներս բերել է, որ քաղաքացիական բնակչության շրջանում զոհեր չենք ունեցել, սկզբում նկուղներում են պատսպարվել մարդիկ, հետո էլ Իվանյան տարհանվել․

«Այլուր էլ չկար արդեն վերջին օրերին։ Մի քանի կգ-ից ամեն մի տան բաժանել էի, որ գոնե հաց ունենան։ Իսկ որ տարհանեցինք Իվանյան, մեքենայով շրջում էի, 2-3 կգ-ից բաժանում, որ յոլա գնան․․․ Մինչև ամսի 26-ն այնտեղ են մնացել բնակիչները։ Այդուհանդերձ, հիմա էդ սոված վիճակին էլ ենք երանի տալիս, անկեղծ եմ ասում՝ հազարապատիկ անգամ ավելի լավ է սոված լինես, բայց քո տանն ապրես, քան հողիցդ հեռու․․․ Ոչ մեկս չէինք պատկերացնում, որ կարող է հետ չգնանք գյուղ։ Մարդիկ ոչինչ չեն վերցրել հետները, որ Իվանյան գնացին։ Մենակ 60 մեքենա ենք թողել գյուղում, ասում եմ՝ բեռնատարով դուրս եկած մարդիկ էլ իրենց տներից ոչինչ չեն վերցրել, քանի որ մտածել են, թե հետ ենք գնալու։ Ես էլ էի այդպես մտածում»։

Չլդրանում դպրոցի շենքը նոր էին վերակառուցել, մանկապարտեզն էլ պատրաստվում էին կառուցել։

«Մարդիկ աշխատում էին ու նորմալ ապրում։ Ոչ մեկը չէր դժգոհում, չէր ասում, թե չի կարողանում ապրել, թե շատ է չարչարվում։ Չարչավում էին այո, օրնիբուն աշխատում էին, ստեղծում, բայց գիտեին՝ ինչի համար են անում։ Եթե ուզում ես ինչ-որ բանի հասնել, պետք է աշխատես։ Կաշենի հանքում էին աշխատում, բանակում էին ծառայում, հող էին մշակում․․․ Հիմա բոլորս երանի ենք տալիս մեր այն կյանքին»,-ասում է պատմական մեր հողից՝ Արցախից բռնի տեղահանված Աշոտ Ղուլյանը։

Չլդրանի բնակիչները հիմա սփռված են ՀՀ տարբեր մարզերում, բայց հիմնականում գյուղերում են տեղավորվել, որ էլի հող մշակեն ու փորձեն ոտքի կանգնել․․․

Մարտակերտի շրջանի Չլդրան գյուղը 2023թ․ սեպտեմբերից օկուպացված է Ադրբեջանի կողմից։

Աղբյուր` Փաստինֆո