Փաստ ինֆո

Մարտունու շրջանի Կոլխոզաշեն գյուղը Սոսի, Մաճկալաշենի, Կարմիր Շուկայի, Թաղավարդի հարյուրավոր ընտանիքների համար Արցախում ունեցած վերջին կանգառն էր։ Սեպտեմբերի 19-ն, երբ ադրբեջանական ահաբեկչական ստորաբաժանումները, ինն ամիս արցախահայությանը պաշարման մեջ պահելուց հետո հարձակվում են հյուծված Արցախի վրա, նշված գյուղերի բնակիչները շարժվում են Կոլխոզաշեն՝ որպես համեմատաբար ապահով տեղադիրք ունեցող բնակավայր։

«Պատերազմը որ սկսվեց, մի երկու ժամ հետո առաջին մարդիկ Մաճկալաշենից եկան։ Հետո սկսեցին հոսքով գալ։ Սոսի մեծ մասը, Կարմիր Շուկայի, Թաղավարդի բնակչությունը գրեթե ամբողջությամբ եկան մեր գյուղ։ Քաղպաշտպանության պլանի համաձայն՝ Մաճկալաշենն ու Թաղավարդը պիտի տարհանվեին, բայց այնպիսի ահավոր վիճակ էր Կարմիր Շուկայում, Սոսում ևս, որ մարդիկ դեպի մեր կողմ եկան։ Ավելի քան 1000 հոգի ընդունել ենք գյուղում։ 180 բնակիչ ուներ Կոլխոզաշենը․ որպեսզի կարողանանք տեղավորել բոլոր տարհանվածներին, մի 30 հոգու վերցնում գնում էի մեկի դուռը թակում ասում՝ էս 30 հոգուն դուք տեղավորեք ձեր տանը, մի 40 հոգու մեկ ուրիշի տուն էի տանում․․․ Մեր տանը երևի մի 200 հոգի կլինեին։ Չեմ կարող նկարագրել էդ պատկերը, վիճակը․․․ Որ արդեն էլ տներում տեղ չկար, սկսեցի դատարկ, չբնակեցված տներում տեղավորել, դպրոցում, գյուղապետարանում, բուժկետում․․․»,-«Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում պատմում է Կոլխոզաշենի գյուղապետ Սևակ Բաբայանը։

Արցախից՝ իր պապական հողից բռնի տեղահանված արցախցին հիշում է՝ ով ինչ ուներ, հանել կիսում էր տարհանված հայրենակիցների հետ․ մի քանի թոնիր էլ վառել էին, իրար հետ հաց թխել, կերել․

«Իրոք, թեև բլոկադա էր, սղություն կար ամեն ինչի, բայց էդ ժամանակ ով ինչ ուներ՝ հանեց, հյուրասիրեց մարդկանց։ Իրենք էլ՝ հատկապես տղամարդիկ գնացել են ինչ կարողացել են գյուղերից բերել՝ մեկը կարտոֆիլ, մեկ ուրիշը ալյուր․․․ Ամսի 22-ին Մարտունի էի գնացել, վարչակազմի ղեկավարն ասաց՝ թե կարող եք, Մաճկալաշենի, Թաղավարդի, Կարմիր Շուկայի բնակիչներին մի երկու օր էլ պահեք, տեսնենք ինչ է լինում։ Դե, էնպես ստացվեց, որ էդ գյուղերի՝ հատկապես Թաղավարդի ու Կարմիր Շուկայի ժողովրդի մեծ մասը հենց մեր գյուղից էլ ճանապարհվեց դեպի Հայաստան․․․ Մի կողմից վառելիք չկար, մի կողմից էլ արդեն ադրբեջանցիները գյուղերում էին, վախեցան, թե հետ գնան, ինչ-որ բան իրենց տնից վերցնեն»,-ասում է Բաբայանը։

Վառելիքի բացակայությունն ու աճող խուճապը թույլ չի տվել, որ մարդիկ գոնե կանոնակարգված, առանց քաոսի լքեն իրենց տները։ Վառելիք ստանալու մասին թեկուզ Բաբայանը տեղեկացրել էր թե՛ իրենց գյուղացիներին, թե՛ տարհանվածներին, բայց բազմաթիվ մարդիկ, վախենալով, որ ուշանալու դեպքում ճանապարհը կփակվի նորից, շտապել են ինքնուրույն լուծել բենզինի հարցն ու դարձել պայթյունի զոհ․․․
Բաբայանը դրա մասին ցավով է խոսում։ Ասում է՝ երբ բենզինը ստացել ու զանգել է մարդկանց, որպեսզի տեղեկացնի, որ գնան վերցնեն, արդեն մեծ մասը դուրս էին եկել, մի քանի հոգի էլ պայթյունի տեղում էին։ Ինքը՝ համագյուղացիներից հետո՝ ամսի 28-ին է հարկադրաբար լքել Արցախը։

Աղբյուր` Փաստինֆո