Փաստ ինֆո

Արդեն մի քանի ամիս լայնորեն քննարկվում են Հայոց պատմության պատմության 7-րդ դասարանի դասագրքում տեղ գտած բովանդակային փոփոխությունները, որոնք ԿԳՄՍ նախարար Ժաննա Անդրեասյանը արդարացնում է, այսպես կոչված, «արժեբանական փոփոխություններով։

«Փաստինֆոն» հարցում էր ուղարկել ԿԳՄՍ նախարարություն՝ խնդրելով պարզաբանել, թե հանրակրթության ոլորտում արժեբանական փոփոխությունները ե՞րբ են հաստատվել, ո՞ւմ կողմից, կա՞ մշակված և ընդունված համապատասխան հայեցակարգ կամ որոշում, որին պետք է այսուհետ համապատասխանեցվեն կրթական ծրագրերը։ Խնդրել էինք նաև ներկայացնել, թե նոր դասագրքեր մշակելիս ում հետ է քննարկվում դրանց բովանդակությունը, կա արդյոք մասնագիտական խորհուրդ, որը սահմանում է ընդհանուր չափորոշիչները և ընտրում հեղինակին։

Մեր հարցերին պատասխանել էր նախարարի տեղակալ Արաքսյա Սվաջյանը, սակայն մեր շատ կոնկրետ հարցերին փոխնախարարն արձագանքել էր շրջանցող պատասխաններով։ Ավելին՝ բովանդակությունը ստորադասվել էր ու առաջին պլան բերվել նյութականը՝ երկար-բարակ գրելով, թե որքան գումար են խնայել դասագրքերի մշակման վրա։ Տպավորություն էր, որ հենց սա է գործող իշխանության կողմից կրթական ոլորտում կատարվող արժեբանական փոփոխության առանցքը, այն է՝ բովանդակությունն ու արժեքները կարեւոր չեն, այլ միայն գումարը։
Սվաջյանի ստորագրությամբ ստացված պատասխանում ընդգծել է, որ Հայաստանի կրթական համակարգում 2021 թվականից սկիզբ առած բարեփոխումները, ամենասեղմ ձևակերպմամբ, միտված են մեր երկրում կյանքի որակի էական փոփոխության:

«Հանրակրթության ոլորտում մեկնարկած լայնածավալ բարեփոխումների չորս ուղղություններն են՝
հանրակրթության բովանդակություն,
հաստատության կառավարման արդյունավետության բարձրացում,
ներառական կրթության ապահովում՝ ներառյալ կրթական միջավայրի, ենթակառուցվածքների բարելավում,
ուսուցիչների մասնագիտական կարողությունների զարգացում»։

Բովանդակային բարեփոխումների մասով փոխնախարարի պատասխանում հղում է կատարվում ՀՀ կառավարության 2021 թվականի փետրվարի 4-ին «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2010 թվականի ապրիլի 8-ի N 439-Ն որոշման մեջ փոփոխություններ կատարելու մասին» N 136-Ն որոշմամբ հաստատված Հանրակրթության պետական չափորոշիչին:
Մասնավորապես նշվում է. «Չափորոշիչը ելնում է կարողունակությունների վրա հիմնված մոտեցումից և սահմանում է շրջանավարտներին ներկայացվող որակական պահանջները` ըստ կրթական աստիճանների (կարողունակություններ (կոմպետենցիաներ) և ըստ կրթական աստիճանների ուսումնառության՝ ակնկալվող վերջնարդյունքներ), ուսումնական բնագավառները, դրանց բովանդակությանը ներկայացվող պահանջները, հանրակրթական հիմնական ծրագրերի բովանդակության պարտադիր նվազագույնը, ուսումնական պլանի և առարկայացանկերի ձևավորման հիմնական սկզբունքները, սովորողների գնահատման ձևերը, սանդղակը, հաշվառման կարգը»:

Քանի որ վերոհիշյալ պատասխանից ամենևին էլ չէր բխում, թե հատկապես ինչ «արժեբանական փոփոխությունների» մասին է խոսքը՝ մենք Հարակրթության պետական չափորոշիչներում ինքներս փնտրեցինք այդ փոփոխությունների մասին դրույթները։
Ըստ ամենայնի՝ «շան գլուխը» թաքնված է այդ չափորոշիչների 5-րդ՝ «Հանրակրթական միջնակարգ ծրագրերի շրջանավարտի ուսումնառության ակնկալվող վերջնարդյունը բաժնի 17-րդ և 18-րդ կետերում.

17-րդ կետի համաձայն՝ շրջանավարտը պետք է «վերլուծի իր ազգի ձևավորման և զարգացման պատմական ուղին, քաղաքացու դիրքից արժևորի Հայաստանի Հանրապետությունը որպես իր ներկան և ապագան կերտելու միջավայր», իսկ ըստ 18-րդ կետի՝ «վերլուծի Հայաստանի Հանրապետության արդի հիմնախնդիրները և մարտահրավերները տեղական, տարածաշրջանային և գլոբալ համատեքստում, արձագանքի դրանց որպես իրազեկ, պատասխանատու և հայրենասեր քաղաքացի»։
Հենց այս դրույթների հիման վրա էլ կամայականորեն վերախմբագրվում է հայոց պատմությունն, պատմական իրողություններն ու պատմական քարտեզները։

Ըստ փոխնախարարի՝ չափորոշչի հաստատման, ընդունման և ներդրման ողջ գործընթացն ուղեկցվել է հանրային լայն քննարկումներով, բաց հանդիպումներով: Մասնավորապես, այն ներկայացվել է ուսուցչական համաժողովում՝ մի քանի տասնյակ հազար մասնակիցների առցանց մասնակցությամբ, առարկայական ուղղություններով քննարկվել է յուրաքանչյուր առարկայի ուսուցիչների հետ՝ շուրջ 15 հազար ուսուցչի ներգրավմամբ, ներկայացվել է հանրային խորհրդում՝ հազարավոր մասնակիցների առցանց մասնակցությամբ, մի քանի քննարկումներ են տեղի ունեցել Ազգային ժողովում, տարբեր մասնագիտական և գիտական հարթակներում: Այն նաև դարձել է E-draft հարթակում ամենաքննարկված և ամենադիտված փաստաթուղթն առ այսօր, քննարկման ընթացքում ստացվել են հազարավոր առաջարկներ, որոնց զգալի մասն ընդունվել է, հետևաբար հանրային լայն քննարկումների փուլն արդեն իսկ իրականացվել է։

Հատկանշական է, որ E-draft հարթակում քննարկումների ընթացքում որևէ անդրադարձ անգամ չկա վերոհիշյալ դրույթներին, այդ քննարկումները հիմականում վերաբերում են դպրոցների ֆինասական հոսքերին, կառավարման, բուհերի իրավակազմակերպմանը։

Հատկանշական է, նաև որ նախարարի տեղակալը մեր հարցման պատասխանում նշել էր, որ չափորոշչի նախագծի մշակման ընթացքում ուսումնասիրվել է մի շարք երկրների, այդ թվում ԱՄՆ-ի ազգային, Կալիֆոռնիա, Մասաչուսեթս, Մինեսոտա, և Նյու Ջերսի նահանգների, Սինգապուրի, Ֆինլանդիայի, Էստոնիայի հանրակրթական չափորոշիչների վերաբերյալ կրթական փորձը:
Թերևս չարժե երկար մտածել՝ ԱՄՆ այս նահանգների ու հայաստանյան կրթական համակարգերի միջև որևէ կապ փնտրելու համար։ Երկու տարբեր պետություններ՝ իրենց ձեւավորման ու գոյության պատմությամբ, ազգային նկարագրով, բայց օրվա իշխանությունը չգիտես ինչու որոշել է արժեբանական փոփոխություն իրականացնել ԱՄՆ-ի նահանգներից մեկ-երկուսի փորձի հիման վրա։
Փոխնախարարը նաև հայտնել էր, որ չափորոշչի ներդրումը ենթադրում է նաև մեթոդական և ուսումնական նյութերի, այդ թվում՝ դասագրքերի փոփոխություն: 2022 թվականից դասագրքերի ստեղծման գործընթացը մեկնարկել է բոլորովին նոր մոտեցմամբ, որը բաց հնարավորություն է ստեղծել տարբեր հեղինակային խմբերի, այդ թվում ՝ ուսուցիչների համար՝ դասագրքերի ստեղծմանը մասնակցելու առումով:

«Նաև տարանջատվել են դասագրքի ստեղծման, փորձաքննության և տպագրության գործընթացները, որոնք մի կողմից նվազեցրել են մենաշնորհային ռիսկերը, սակայն մյուս կողմից էլ երկարացրել են դասագրքերի ստեղծման և տպագրության ժամկետները: Այնուամենայնիվ, բոլոր այս առանձնահատկությունները հաշվի առնելով, 2-րդ, 5-րդ, 7-րդ դասարանների համար ստեղծվել է 31 դասագիրք: Նշված դասագրքերի փորձաքննությունն ավարտվել է 2023 թվականի օգոստոսի 4-ին, որից անմիջապես հետո մեկնարկել են տպագրության մրցույթները և տպագրության փուլերը»:

Փոխնախարարը նաև հայտնել էի թե ինչ խնայողություններ են կատարվել դասագրքերի ստեղծման նոր ընթացակարգերի արդյունքում։ Ըստ այդմ՝ 5-րդ և 7-րդ դասարաններում մեկ դասագրքի վարձավճարը միջինում նվազել է շուրջ 135 դրամով, իսկ պետության միջոցների խնայողության տեսանկյունից գրանցվել է շուրջ 40 տոկոս խնայողություն ՝ մեկ գրքի համար ծախսվող գումարի տեսանկյունից։

Լուսանկարում՝ ԿԳՄՍ նախարար Ժաննա Անդրեասյանը

Աղբյուր` Փաստինֆո