Փաստ ինֆո

Արցախի անկախության օրը՝ սեպտեմբերի 2-ին Հակոբ Միկոյանը Երևանից ճանապարհ ընկավ դեպի Արցախ․ նպատակը պաշարման մեջ գտնվող մեր հայրենակիցներին հանապազօրյա հաց հասցնելն էր։ Հակոբը մոտ 20 օրում 200 կմ ճանապարհ անցավ՝ չշեղվելով ի սկզբանե կայացրած որոշումից՝ աղբից մաքրել Հայաստանից Արցախ տանող ճանապարհը։

«Սիսիան էի հասել, որ ստացա պատերազմի լուրը։ Այդ օրը հորս վիրահատեցին ու նախապես որոշել էի՝ մի քանի օրով հետ գալ՝ նրան տեսնելու, հետո նորից վերադառնալ ու շարունակել ճանապարհս։ Ամսի 21-ին վերադարձա Երևան, իսկ հաջորդած օրերին որքան էլ որ ուզում էի հետ գալ ու շարունակել, մի բան միշտ հետ էր պահում։ Հավանաբար, դա նրանից էր, որ չէի կարող հակառակ գնալ հոսանքին․․․ Այդ օրերը բռնագաղթի օրերն էին։ Որ վերադարձա Սիսիան, արդեն հոսքը գրեթե ավարտվել էր։ Ինձ համար շատ կարևոր էր իմանալ, որ Արցախում ինձ սպասող կա։ Երբ որ իմացա՝ այլևս գրեթե ոչ ոք չկա այնտեղ, էլ չէի կարող գնալ»,-«Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում պատմում է Հակոբը, ով երկու օր առաջ է վերադարձել Սիսիանից։

Արցախայության բռնի տեղահանությունից հետո թեկուզ միայն դեպի Արցախ տանող ճանապարհն ամբողջությամբ մաքրելու ցանկությունը Հակոբի մոտ մեծ էր, բայց մտավախությունը, որ իրեն կօգտագործեն ադրբեջանցիները և կփորձեն ցույց տալ աշխարհին, թե, իբր, իրենք բարյացակամ են, հետ է պահել։

«Գրեթե չեմ կասկածում, որ կթողնեին անցնեմ, մտնեմ Արցախ։ Իհարկե, անվտանգությունս ապահովելու հարցում էլ վստահ չէի, բայց մի բանում համոզված էի․ նրանք շոու կսարքեին դրանից, որ ցույց տային, թե, իբր, հանգիստ կարող ենք գնալ-գալ, իսկ ես չէի կարող թույլ տալ ինձ՝ դառնալու նրանց շոուի մաս»։

Հակոբը հաճախ էր Արցախ գնում՝ հատկապես 2020թ․ պատերազմից հետո․ վերջին անգամ 2021թ․ օգոստոսին էր եղել այնտեղ։ Ինչպես Հայաստանի տարբեր մասերում, այնպես էլ Արցախում անընդհատ փորձում էր հողը մաքրել աղբից։ Ասում է՝ հողը պատժում է իր հետ անհարգալից վերաբերվողներին՝ վաղ թե ուշ, ու եթե ուզում ենք պահել այն, ինչ մերն ենք համարում, ապա պետք է սովորենք արժեվորել, գնահատել այն։

«Բերձորը հանձնելու օրերն էին ու գնացել էի մաքրելու։ Այնքան շատ աղբ կար այնտեղ թափված, ու ես ցավում էի, որ մենք չենք գիտակցում, թե ինչ ենք անում։ Շատերն այդ հատվածով անցնելիս աղբը նետում էին՝ մտածելով, թե մերը չի արդեն։ Եթե մեր գիտակցության, անգամ ենթագիտակցության մեջ չփոխենք դա, չընկալենք, որ եթե ուզում ենք մերը լինի, պետք է հոգ տանենք նրա մասին, ապա անընդհատ կորցնելու ենք։ Անցածս ամբողջ ճաապարհին ամենաաղտոտված վայրը Տիգրանաշենի ոլորաններն էին։ Հասկանո՞ւմ եք, մարդիկ արդեն ենթագիտակցորեն մտածում են, թե դա էլ է տրվելու՝ որպես անկլավ։ Հետևաբար, եթե չաշխատենք մեր վրա ու չփոխվենք, ապա հերթով կորցնելու ենք Սյունիքն էլ, Սևանն էլ, Երևանն էլ․․․»,-ասում է մեր զրուցակիցը։
Ցավով, բայց նկատում է՝ տպավորություն ունի, թե ադրբեջանցիները վերջին 30 տարում Նժդեհ են ուսումնասիրել, իսկ մենք, որքան հնարավոր է, հեռու մնացել նրանից։

Հակոբը խոստովանում է՝ դեպի Արցախ մարքապատումը որ նոր էր սկսում, մտածում էր, թե ինքը փոխվելու կարիք չունի, արդեն բավականին փոխել, մաքրել է ինքն իրեն, բայց այդ 20 օրը հակառակն են ցույց տվել․

«Այդ 20 օրում այնքան են ինքնամաքրվել, որ եթե այդ պայմաններում չլինեի, այդ ճանապարհը չանցնեի, ապա 10 տարում կկարողանայի այդքան մաքրել ներսս։ Լինում էին դեպքեր, որ կռացած աղբը վերցնում էի, մեկ էլ մեկը մեքենայի պատուհանից դեմս էր գցում ծխախոտի մնացորդ կամ այլ աղբ։ Չէի զայրանում, կռանում, դա էլ էի հավաքում ու մտածում, որ փորձություն է ու չպիտի զայրանամ, հայհոյեմ»։
Հայաստան-Արցախի աղտոտվածության մակարդակը պատկերացնելու համար, Հակոբի խոսքով, բավարար է պատկերացել Հայաստանի ու Արցախի քարտեզները միասին ու հաշվել, որ Արցախի տարածքի չափով՝ մոտ 12 հազար քառ․ կմ աղտոտված հող կա մեր երկրում՝ Լոռիի, Գեղարքունիքի, Տավուշի ու մնացյալ մարզերի տարածքներում՝ հատկապես անտառներում։

Օրական միջինում 15-20 պարկ աղբ էր հավաքում մեր զրուցակիցը․ հաճախ նրան միանում էին անծանոթներ, որոնց մի մասը հետո դարձան ընկերներ։ Ասում է՝ դեպի Արցախ մարքապատումը, ցավոք, իր նպատակին չհասավ, բայց երկու կարևոր փոփոխություն եղավ՝ շատ մարդկանց հասավ հողն ու իրենց ներսը մաքրելու պատգամը և, իհարկե, հրաշալի մարդկանց հետ ծանոթացավ։

Իսկ դեպի Արցախ ընդհատված ուխտերթ-մարքապատումը, նրա համոզմամբ, մոտ ապագայում շարունակվելու է ու ինքը նորից նույն կետից շարունակելու է քայլել դեպի Գանձասար, որպեսզի այնտեղ աղոթք հնչեցնի։

«Ես հիմա էլ են այնտեղ՝ Գանձասարում, բայց հոգով ու մտքով։ Ֆիզիկապես չգիտեմ, թե կոնկրետ երբ կհասնեմ, բայց վստահ եմ, որ մոտ ապագայում դա էլ կլինի։ Հնարավոր է՝ նաև հասնեմ մինչև Բաքու, քանի որ մաքրապատում ամբողջ աշխարհում պետք է արվի, բայց առաջնահերթ Հայաստանը՝ Արցախով հանդերձ, պետք է մաքրենք, սիրենք ու հոգ տանենք հողի հանդեպ։ Մեր դժբախտությունների հիմքում հոգևոր խնդիրներն են։ Աշխարհը նյութական է, բայց հոգևորն է, որ կապում է մեզ անտեսանելի թելերով։ Ու մի բան էլ, եթե հողի հանդեպ իրապես սեփականության զգացում չես ունենում, այն չես գնահատում, քեզնից տանում են՝ ինչպես տարան Արցախը։ Վաղն էլ, կրկնում եմ, Սյունիքն են տանելու․ արդեն հայտ են ներկայացրել, ու եթե մենք մեր մեջ էն 300 հազարին չգտնենք ու չգնանք տեր կանգնենք մեր կիսադատարկված գյուղերին, դա էլ ենք կորցնելու»,-ասում է Հակոբ Միկոյանը։

Աղբյուր` Փաստինֆո