Փաստ ինֆո

Չորս երեխաների մայր Իրինան ամուսնուն՝ Խորենին, 44-օրյա պատերազմի առաջին օրն է կորցրել։ Որ այդքանից հետո նաև Արցախն ու նրա շիրիմն է կորցնելու, չէր պատկերացնում։

«Ամսի 19-ի առավոտից կրակոցների ձայներ էին լսվում հեռվից։ Մանկապարտեզի տնօրենն ասաց՝ երեխաներին այսօր չքնեցնեք, մի տեսակ անհանգիստ է։ Ժամը 1-ին ասաց, որ երեխեքին տուն տանենք։

Ես փոքրիս հետ դեռ մեր տան դարպասից նոր էի մտել, որ առաջին դմփոցը լսվեց բավականին մոտ տեղից՝ հավանաբար Թաղավարդից էր»,- «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում պատերազմի առաջին ժամերին տեղի ունեցածը վերհիշում է Կարմիր Շուկայից բռնի տեղահանված Իրինա Խաչատրյանը։

Քանի որ թաղամասում ապաստարան միայն Խաչատրյաններն ունեին, հարևանները շտապում են այնտեղ։

«Մեր ապաստարանն ամուսնուս զոհվելուց հետո են սարքել։ Քանի որ տունը շատ բարձրադիր տեղում է՝ ուղիղ ադրբեջանցիների տեսադաշտում։ 2020թ․ թշնամու հրիթռահրետակոծությունից մեր տունը վնասվել էր, ու վերանորոգելու ժամանակ ապաստարան էլ են սարքել․ մինչ այդ մենք էլ չունեինք։ Որ սկսեցին գյուղը ռմբակոծել, հարևանությունը լրիվ հավաքվեց մեր ապաստարանում․ մոտ 100 հոգի կլինեինք։ Ամսի 19-ի գիշերն էդտեղ ենք անցկացրել»,-պատմում է հայրենի գյուղից բռնի տեղահանված մեր զրուցակիցը։

Սեպտեմբերի 20-ին, հաշվի առնելով ադրբեջանական ահաբեկչական ստորաբաժանումների հնարավոր առաջխաղացումը, ինչպես նաև Արցախի մի շարք բնակավայրերում խաղաղ բնակչության նկատմամբ թշնամու իրականացրած ոճրագործությունները՝ որոշվում է տարհանել Կարմիր Շուկան։

«Բոլորս միասին ապաստարանից ուղիղ դեպի հարևանի բակ ենք շարժվում, որպեսզի իր «Ֆորդ»-ով դուրս գանք։ Քանի որ շատ էինք ու չէինք կարող էդ մեքենայի մեջ տեղավորվել, որոշում են, որ մի մասը «Կամազ»-ով տարհանեն։ Նստում էինք, որ դուրս գանք, մեկ էլ խփեցին ուղիղ մեր վրա․ սնարյադն ընկավ բակ։ Բարեբախտաբար, զոհ էդտեղ չունեցանք։ Անմիջապես հետ վազեցինք դեպի ապաստարան»,-ապրած մղձավանջը վերհիշում է Խորենի այրին։

1-1,5 ժամ ապաստարանում մնալուց հետո որոշում են հիմա էլ Իրինայենց Զիլ-ով տարհանել գյուղացիներին, բայց թշնամին ստորաբար խափանում է նաև այդ փորձը։

«Երկու փոքրիկներս ու մի քանի հարևան արդեն նստել էին Զիլ-ը, մեկ էլ փոշմանեցին իջան։ Վախենում էին արդեն մեքենա նստել․․․Էդ պահին սնարյադը գցեցին մեր բակը։ Փաստորեն դրանք (նկատի ունի ադրբեջանցիներին,-խմբ․) ուշադիր հետևում էին, թե որտեղ կա շատ մարդ հավաքված, որ խփեն։ Նորից էլի նկուղ ենք մտնում։ Որոշ ժամանակ անց միայն մեր գյուղի «պաժառնու» շտապօգնության մեքենայով հինգ-հինգ, վեց-վեց մի կերպ, դժվարանցանելի ճանապարհներով դուրս ենք գալիս դեպի Ծովատեղ։ Գյուղի դպրոց են տանում մեզ։ Երեք օր էդտեղ հատակին, առանց ներքնակ, ծածկոց, սառը հատակին քնում ենք։ Մի ամբողջ օր էլ ուտելու ոչ մի բան չենք ունենում․․․»,-պատմում է տիկին Իրինան։

Այսպես կոչված, հրադադարի լուրը ստանալուց հետո գյուղացիները Կարմիր Շուկա են վերադառնում․ վախ կար, քանի որ հարևան գյուղում ադրբեջանցիներն արդեն սպանություններ էին արել, բայց որոշում են վերադառնալ։

«Գալիս ենք տուն ու սկսում մեր տան գործերով զբաղվել՝ առանց պատկերացնելու, թե կարող է ստիպված լինենք թողնել մեր տներն ու դուրս գալ։ Սկեսրայրս եկավ, թե՝ հինգ րոպե ժամանակ, որ հավաքվեք, դուրս ենք գալիս։ 7 հոգի ենք մեր տանը, ու ընդամենը մի փոքր պայուսակ եմ կարողանում վերցնել՝ հազիվ ամեն մեկիս մի ձեռք շոր։ Էնքան եմ լինում շոկի մեջ, խառնված, որ անգամ ոսկեղենս ու փաստաթղթերիս մի մասն եմ մոռանում վերցնել»։

Նույնքան դժվարությամբ էլ Ստեփանակերտ են հասնում։ Մեքենան, որի մեջ Իրինայի չորս երեխաներն էին, կես ճանապարհին փչանում է․ այստեղից շտապօգնության մեքենայով մի կերպ հասնում են Ստեփանակերտ։

Գաղթի ճանապարհի ծանրության մասին Իրինան չի խոսում։ Միայն այն, որ հետևում ամբողջ կյանք է թողել, ամուսնու շիրիմը, ապրումների մասին խոսելն ավելորդ է դառնում․․․

Խաչատրյանները հիմա տուն են վարձել Մասիսում․ 11 հոգով՝ տեգրոջ ընտանիքը ևս, երկու սենյականոց մի բնակարանում են ապրում։ Ասում է՝ դժվար է այդքան փոքր տան մեջ 11 հոգով ապրելը, բայց այլ տարբերակ չունեն, այդ տան վարձը քիչ թե շատ հարմար է։ Աշխատանք էլ դեռ չեն կարողացել գտնել․․․

Լուսանկարում՝ ապաստարանն է, Կարմիր Շուկա, 19.09.2023թ.

Աղբյուր` Փաստինֆո