Փաստ ինֆո

Սկիզբը՝ նախորդիվ

Թե՛ թուրքիան, թե՛ ադրբեջանն իրենց ագրեսիվ քաղաքականությունը միաժամանակ և տարբեր ճակատներով են վարում։ Եվ ռազմական, և՛ դիվանագիտական, և՛ հոգևոր-մշակութային ու սոցիալ-տնտեսական։ Այսինքն, հայության վրա հարձակումը բոլոր կողմերից է։
Եթե թուրքիան այսօր Հայ դատը մոռանալու պայմաններ է դնում Հայաստանի առջև՝ Արարատից հրաժարվելու, անգամ բազմաթիվ պետությունների կողմից՝ թուրքերի՝ հայերի հանդեպ 1915 թվականին իրականացրած ցեղասպանության ճանաչման և դատապարտման պարագայում, ապա ադրբեջանն իր նախահարձակ տեղեկատվական քաղաքականության հիմքում ի սկզբանե դրել և շարունակում է դնել սուտը և կեղծիքը, այսօր նաև՝ ստի վրա կառուցված, ոչ թե՝ իրենց «հաղթանակով» հպարտացող /իրականում՝ գիտեն՝ հպարտանալու բան չկա/, այլ՝ հայերի հանդեպ ցեղասպան ատելությամբ լեցուն ցուցադրական- տոնահանդեսները․․․

Սա մի փուլ է, որ պետք է կարողանանք հաղթահարել։

Պատահական չէ, որ ալիև- կրտսերի հանձնարարությամբ 10-15 տարի առաջ հորինված՝ այսպես կոչված՝ «արևմտյան ազարբայջանի» մասին իրենց լոլոները հենց հիմա են սարքովի պետության ստահակները ակտիվ շրջանառում։ Իրենցն այսպես է՝ փող են վճարում ստի և շատ փող՝ մեծ ստի համար։ Այդ կերպ ստանում են օրինակ՝ ճարտարապետական հայտնի ամսագրի մի ամբողջ համար՝ վերջինիս էջերը լցնելով հայկական պատմաճարտարապետական հուշարձաններով, ստանում են հայտնի մայրաքաղաքների, օրինակ՝ Բրիտանական թանգարանի սրահներում կախված՝ պատմական որևէ ժամանակում գոյություն չունեցող քարտեզներ, որտեղ, ասենք՝ Ասորեստանի և Բաբելոնի և Իրանի կողքին ծովածավալ Հայաստանի տեղում ազարբայջան և կամ՝ անատոլիա պետություններ կան․․․

Նոր ժամանակի իրողությունների անբաժանելի մասն են, այսպես կոչված՝ «new normal»-ի շրջանակում են անհամատեղելին «համատեղող և մեկտեղող» շինծու քարտեզները, հազարամյակների հեռավորությամբ՝ պետությունները՝ կողք-կողքի դնելը։
Այսպես, Հին աշխարհի պետությունների կողքին մեկ էլ՝ ո՜վ զարմանք, բոլշևիկյան ծնունդ ազարբայջան սարքովի պետությունն է հայտնվում։ Պա՞րզ է, չէ՞, որ նավթահոտ այդ նորագոյացությունը այնտեղ չէր կարող հայտնվել Բաբելոնի և Ասորեստանի կողքին և բացառապես թուրքազարբայջանական տանդեմի հանդեպ՝ մառախլապատ պետության նավթաջերմ սիրո արդյունքն է։ Ոչ միայն ազարբայջանը, այլև թուրքիան այնտեղ չեն կարող լինել, բայց այսօր վերաձևվող աշխարհի՝ հընթացս իրողությունները մեկեն քարտեզագրվում են՝ հինը, բնիկը ջնջում են, ագրեսիվ ֆեյք- նորը պարտադրում մարդկությանը։

ՈՒսումնասիրում եմ «Իրական Արցախ», «REALKARABAKH.com» կայքը և մտածում՝ այս անգամ հայի հետին խելքն է խոսել և արդեն ահագին գործ է արվել այսպիսով՝ ի հեճուկս աշխարհի չճանաչման՝ արտացոլելով մարդկության նախասկզբից, թերևս, ավելի մարդկային ժամանակներից մեր օրեր հասած Արցախ աշխարհը՝ պետությունն՝ իր գործնականում բոլոր ինստիտուտներով։
Այսինքն, այստեղ Արցախի Հանրապետությունը, ԼՂՀ-ն՝ նորաստեղծ կայքի մեկնարկի՝ 2023թ. օգոստոսի դրությամբ արձանագրված է՝ Արցախի հին ու նոր բոլոր հուշարձաններով, Շուշիից և Ստեփանակերտից զատ՝ նաև՝ Արցախի բոլոր շրջաններում առկա թանգարանների մասին տեղեկատվությամբ։ Շուշիի բերդի, ռեալական դպրոցի, Շուշիի պատկերասրահ․․․Հին ու նոր պատմաճարտարապետական, հուշարձաններ՝ Ամարաս, Գանձասար, Դադիվանք, Ղազանչեցոց, Գտչավանք, Ծիծեռնավանք, Կատարո վանք, Կանաչ ժամ՝ էլի բազում․․․Արցախի բերդերով՝, Շուշիի բերդից սկսյալ՝ Ջրաբերդ, Մայրաբերդ, Ականաբերդ, Տիգրանակերտ, Կաչաղակաբերդ, Հանդաբերդ, Գյուլիստան․․․Մետաքսի ճանապարհի վկա՝ դարավոր, Քարավազի պատմական՝ 5-րդ դար հասնող կամուրջից մինչև 13-րդ դար և ավելի նորերը․․․բազմաթիվ այլ կամուրջներ, աղբյուրներ, մարդիկ․․․ մարդիկ ու նրանց ստեղծածը՝ մշակույթը։

Եվ փառք Աստծո, Սամվել Կարապետյան-մեծ հայի տասնամյակների տքնաջան աշխատանքի շնորհիվ՝ ինչպես ինքն էր ասում՝ Արևմտյան Հայաստանի, Հյուսիսային Արցախի հուշարձանների մասին, իսկ հիմա, ցավոք, ցանկն ավելացել է՝ «գոնե թղթի վրա» ամեն հուշարձան, ամեն հիշարժան վայր լուսանկարված և փաստագրված է ամենայն մանրամասնությամբ։ ՀՃՈՒՀ ջանքերով 2022-ին հրատարակված՝ նրա «Արցախի մանրատեղանունները» գիրքը՝ վկա։

Այդ փաստերն ու փաստագրումներն, ըստ ՀՃՈՒՀ փոխտնօրեն, ճարտարապետ Րաֆֆի Քորթոշյանի՝ այսօր չափազանց կարևոր և անհրաժեշտ են և՛ դիվանագիտական դաշտում, և՛ իրավական համատեքստում՝ ազարբայջանի իրագործած մշակութային ցեղասպանության մասին բարձրաձայնելու, դատապրոցեսներ նախաձեռնելու և փաստերը ներկայացնելով՝ դատեր շահելու համար։
Ի դեպ, շատ կարևոր է նաև այսօր /ինչպես նաև՝ ավելի վաղ շրջանի/ տեղի ունեցած մշակութային ցեղասպանության փաստերը պարբերաբար ներկայացնելը, այդ թվում՝ ինչպես ԶԼՄ-ներով, այնպես էլ՝ սոցցանցային տիրույթում։

Այսինքն, շատ կարևոր երեք ճակատներում՝ դիվանագիտական, իրավական և տեղեկատվական՝ գրագետ գործունեություն իրականացնելով հնարավոր է արդյունքներ արձանագրել։

Ա․Ե․

Աղբյուր` Փաստինֆո