Փաստ ինֆո

«Տանը նռնակ ունեինք․ 2020թ․ պատերազմից հետո որ վերադարձանք Արցախ, ամուսնուս խնդրել էի, որ ձեռք բերի, որպեսզի եթե հանկարծ գերի ընկնելու վտանգ լինի, մեզ պայթեցնենք ու հետներս նաև դրանցից մի քանիսին տանենք։ Զգում էի, որ մի օր դրանք (նկատի ունի ադրբեջանցիներին,- խմբ․) մտնելու են Ստեփանակերտ։

Սեպտեմբերի 19-ին կամ 20-ին նկուղում էինք, երբ մի քանի հոգի եկան, թե ադրբեջանցիները մտել են քաղաք ու առաջանում են։ Այդ պահին ամուսինս մեզ հետ չէր․ մտածեցի՝ բարձրանամ, բերեմ նռնակը, որ հանկարծ մտնեն նկուղ, օղակը քաշեմ․․․ Այդ մտքերով էի, մեկ էլ ամուսինս զանգեց, թե՝ մի՛ վախեցեք, հանգիստ եղեք»,- «Փաստինֆո»-ին պատմում է «Մարտական Խաչ» 2-րդ աստիճանի շքանշանակակիր, արցախյան շարժման առաջամարտիկ Վիգեն Գրիգորյանի դուստրը՝ Ալենուշը։

Սեպտեմբերի 18-ի՝ լույս 19-ի գիշերն Ալենուշը վատ երազ էր տեսել ու քանի որ համոզվել էր, որ իր երազներն իրականանալու հակում ունեն, ներքին անհանգստություն ուներ․

«Ամսի 19-ին աշխատանքից տուն էի գնում սովորականից շուտ․ Ժամը 12-ի կողմերն էր, մեկ էլ ուժգին պայթյուն լսեցի․ զգացի, որ Հարավ գյուղի կողմերից է գալիս ձայնը։ Անմիջապես զանգեցի ամուսնուս ու ասացի՝ ոնց որ պատերազմը սկսվեց նորից, ինքն էլ թե՝ երևի ականազերծման աշխատանքներ են անում խաղաղապահները, մի անհանգստացիր։ Հասա տուն, բայց անհանգստությունս չէր անցնում։ Ժամը 13-ն էր, ճաշում էինք ամուսնուս հետ ու մեկ էլ սկսվեց պայթյունների տարափ։ Վայրկենական դուրս թռանք տնից՝ ես դեպի Շիրակացի ուսումնարան՝ աղջկաս հետևից, ամուսինս՝ դեպի Ֆիզմաթ դպրոց՝ տղայիս վերցնելու։ Չեմ կարող նկարագրել, թե ինչ դժոխային իրավիճակ էր ամբողջ քաղաքում։ Մի կերպ գտա աղջկաս ու հրետակոծության տակ հասանք շենքի մոտ ու մտանք նկուղ։ Քիչ հետո հասավ նաև ամուսինս՝ որդուս հետ, իրեն թողեց ու գնաց՝ կամավորագրվելու,-պատմում է բռնի տեղահանված մեր հայրենակիցն ու ավելացնում, -2020 թվականից հետո միշտ վախ կար սրտումս, որ ինչ-որ պահի պատերազմը կարող է նորից սկսվել ու ընտանիքիս անդամներով միմյանցից հեռու լինենք․ փաստորեն, այդպես էլ եղավ․․․»։

Արցախի վրա ադրբեջանական հարձակումից ժամեր անց Ալենուշը՝ երեխաների ու հարևանների հետ, արդեն 5-րդ հարկի պատուհանից էր հետևում թշնամու գրոհին ու պաշտպանության բանակի պատասխանին։ Ասում է՝ իմունիտետ էինք ձեռք բերել արդեն ու, կարծես, վախը չքացել էր․ հետևում էինք, թե որտեղին են խփում ադրբեջանցիներն, ու մերոնք ոնց են հակահարված տալիս։
Ստեփանակերտի իրենց տնից Ալենուշի ընտանիքը դուրս է եկել սեպտեմբերի 27-ին։

«ճանապարհին կանգնեցինք, որ մտնենք Ֆիզմաթ՝ տղայիս իրերը վերցնենք։ Դուռը փակ էր, մի պատուհանի ապակի ջարդեցինք ու ներս մտանք․․․ Խելագարվելու տեսարան էր․ երեխաների դասագրքերն ու պայուսակները դասասենյակում էին մնացել, ու քար լռություն էր տիրում․․․ Դուրս եկանք միջանցք, որտեղ Արցախի հերոսների հուշատախտակն էր․ մի քանի րոպե կանգնեցինք, չգիտեինք՝ ում նկարը վերցնենք, բոլորինը չէինք կարող տեղափոխել․․․ Ամուսինս ասաց՝ Ավոյի նկարը պիտի տանենք։ Ես էլ էի ներքուստ ուզում, միշտ էի ուզում իր նկարն ունենալ իմ տանը․․․ Ասացի՝ բա որ անցակետում նկատե՞ն, ասաց՝ մի վախեցիր, խոստանում եմ, որ Ավոյի նկարը կհասցնենք Երևան․․․ վերցրեցինք ու դուրս եկանք․․․»,-պատմում է Ալենուշը։

Հակարիի վրա ադրբեջանական ապօրինի անցակետում նրանց մեքենան կանգնեցրել են մոտ կես ժամ։ Երեք անգամ մեքենան սքանավորելուց հետո նոր թույլատրել են անցնել․

«Այդ ընթացքում արդեն վատագույն սցենարն էի պատկերացնում՝ այն, որ մեզ կտանեն Բաքու․․․ Այդ մտահոգությունն ունեի, քանի որ մեզ հետ վերցրել էինք հայրիկի շքանշանները, արխիվը, Ավոյի նկարը․․․ Դուրս գալուց առաջ մայրս զանգել ասել էր, որ վառեմ հայրիկի հետ կապված ամեն ինչ, քանի որ երկուսս էլ գիտեինք, թե ինչ է սպասվում մեզ, եթե հանկարծ պարզեն, որ Վիգենի աղջիկն եմ․․․ Հայրս նրանց սարսափն էր 1990-ականներին․․․ Ինչևէ, մորս հավատացրի, թե արդեն վառել եմ, որ հանգիստ լինի, բայց իրականում ոչինչ չէի վառել․ որոշել էի՝ ինչ էլ լինի, ինձ համար ամենաթանկը՝ հորս հետ կապված հիշողությունները գոնե պիտի փրկեմ․․․ Կես ժամ տնտղեցին մեզ, ամուսնուս նկարեցին, հետախուզվողների ցուցակներում էին փնտրում, որից հետ մեր մեքենան անցավ»։

Ադրբեջանցուն որևէ դեպքում գերի չընկնելու համոզմունքը երբեք այս ընտանիքում չի վիճարկվել․ մեծից փոքր որոշել էին՝ եթե կանգնեն գերի ընկնելու ու ինքնասպանության երկընտրանքի առաջ, ապա անկասկած ընտրելու էին երկրորդը։

«1990-ականներին, երբ իմ հայրական գյուղում՝ Տողում ադրրբեջանցիները շատացան ու հիմնականում մեր թաղամասում էին հաստատվել, մենք տեղափոխվեցինք մեկ այլ տուն՝ գյուղի մյուս հատվածում գտնվող, քանի որ վտանգավոր էր արդեն այնտեղ մնալը։ Մայրս գրեթե ամեն օր գնում-գալիս էր մեր տուն, չնայած հորդորում էինք՝ չգնալ ընդհանրապես․ ինչ ասես՝ ադրբեջանցիները կարող էին անել։ Նա մեզ չէր լսում, անգամ՝ հորս։ Որոշ ժամանակ անց իմացել էի, որ ծոցում մկնդեղ է պահում, որպեսզի գերի ընկնելու դեպքում խմի․․․ Ստեփանակերտից դուրս գալուց մեկ օր առաջ ես էլ ուզում մկնդեղ առնել, քանի որ գիտեի՝ նռնակը չենք կարող հետներս վերցնել, գոնե դա ունենայինք․․․ Ոչ մի տեղից չգտա այդպես էլ, ու երբ կանգնեցրին անցակետում, մտքումս ասում էի՝ երանի մկնդեղ լիներ մոտս․․․»,-պատմում է Ալենուշը։

Պատերազմի ու երեք օր տևած գաղթի ճանապարհի հիշողություներն զրուցակցիս մտքում հավերժ կմնան․․․Իսկ այսուհետ ապրելու, պայքարելու ամենամեծ խթանը կրկին Արցախն ազատագրված տեսնելու ու հոր շիրիմին այցելելու նպատակն է․․․

Աղբյուր` Փաստինֆո