Փաստ ինֆո

Արցախի չճանաչված հանրապետությունից բռնի տեղահանված մեր հայրենակիցներն ունեն ՀՀ քաղաքացիությունը հաստատող անձնագիր, հետևաբար օժտված են բոլոր այն իրավունքներով, ինչ ՀՀ քաղաքացիները։ Միևնույն ժամանակ, նրանք բռնի կերպով տեղահանված լինելով իրենց մշտական բնակության վայրերից, պետք է ստանան միջազգային այնպիսի օգնություն ու այն ծավալով, ինչ հասնում է իրենց կարգավիճակում գտնվողերին՝ միջազգային համապատասխան կոնվենցիաների համաձայն։

«Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում այդ մասին շեշտեց ՀՀ նախկին ՄԻՊ Լարիսա Ալավերդյանը՝ հավելելով, որ փախստականների մասին կոնվենցիան լրացվել է՝ ներառելով նաև ներքին տեղահանվածներին, ըստ այդմ՝ արցախահայությունը, բռնի տեղահանված լինելով իրենց մշտական բնակության վայրերից, հանդիսանում է այդ կոնվենցիայի շահառու։

«ՀՀ իշխանությունը պարտավոր է նախ հստակեցնել, որ Արցախից բռնի տեղահանված մեր հայրենակիցներն ունեն իրական ՀՀ քաղաքացիությունը փաստող անձնագրեր՝ դրանից բխող իրավունքներով՝ այդ թվում սոցիալական, քաղաքացիական, ընտրական և այլն։ Անհրաժեշտ է անհապաղ ըդնունել որոշում, հարկ եղած դեպքում՝ օրենք, որով կարձանագրվի, որ ավելի քան 100 000 մարդ բռնի տեղահանվել է իր մշտական բնակության վայրերից։ Դա հիմք է հանդիսանալու ոչ միայն նյութական վնասների փոխհատուցման, այլև պահանջատիրության համար։ Ու երբ Արցախում կլինեն նրանց բնականոն կյանքի համար նպաստավոր պայմաններ, այդ մարդիկ կկարողանան վերադառնալ։ Այստեղ արդեն այլ հարց է՝ ՀՀ իշխանությունների մոտ արդյո՞ք կա կամք արցախահայությանը ՀՀ-ում պահելու՝ այն հստակ նպատալով, որ մի օր վերադառնալու են Շուշի, Ստեփանակերտ, թե՞ ուզում է ցրել աշխարհով մեկ»,-ասում է Ալավերդյանն ու հավելում, որ արցախահայությանն այստեղ պահելն աներկբա բխում է ՀՀ ազգային շահերից, հետևաբար և՝ փախստականի կարգավիճակ տալն այդքան էլ նպատակահարմար չէ, բայց բռնի տեղահանված լինելու ամսին որոշումը կամ օրենքն անհրաժեշտություն է։

Նախկին ՄԻՊ-ը նկատում է՝ ՀՀ օրվա իշխանությունը պետք է՝ 1․ Ադրբեջանից պահանջի փոխհատուցում արցախահայության նյութական ու ոչ նյութական կորուստների համար, 2․ միջազգային հանրությունից հայցի օգնություն տրամադրել բռնի տեղահանված արցախցիներին՝ այն ծավալով, որը համարժեք կլինի նրանց կրած նյութական վնասներին։

Ժամանակին արցախցիներին ՀՀ անձնագիր տալու փաստը ևս, ըստ Ալավերդյանի, լրիվ հիմնավորված է, քանի որ Արցախի հանրապետությունը չճանաչված էր և այնտեղ ապրող մարդկանց ազատ տեղաշարժի ու մյուս հիմնարար իրավունքների իրացման համար դա անհրաժեշտություն էր։

Անդրադառնալով Արցախի հանրապետության նախագահ Սամվել Շահրամանյանի՝ Արցախի հանրապետության լուծարման մասին հրամանագրին, որն ուժի պետք է մտնի 2024թ․ հունվարի 1-ից՝ Ալավերդյանը նկատում է․ «Հրամանագիրը կազմված է շատ գրագետ և հետագայում դրա ոչ լեգիտիմ ճանաչելու հիմքերն առկա են հենց այդ նույն հրամանագրի տեքստում։ Առաջին կետով արձանագրվում է, որ այն ստորագրվել է ուժի սպառնալիքի տակ, շուրջ 120 հազար մարդու ֆիզիկական գոյությանը սպառնացող ռեալ վտանգի պայմաններում։ Այդ հրամագիրը ոչ այնքան ԼՂՀ-ն դադարեցնելու մասին է, որքան նրա բնակչությանը փրկելու մասին, ըստ այդմ էլ ասում եմ, որ գրագետ է կազմված։ Հետագայում այն ոչ լեգիտիմ կարող է ճանաչվել հենց այդ հիմքով և դիտարկվել իրավական դաշտում՝ կայացնելով որոշում՝ այն չեղարկելու կամ ԼՂՀ գոյությունը շարունակելու մասին։ Մինչև հունվար ահագի բան կարելի էր անել, եթե ՀՀ-ում այս իշխանություները չլինեին։ Նրանք, ցավոք, օգնեցին, որ Արցախի հանրապետությունը դադարի գոյություն ունենալ՝ դադարեցնելով պետական կառույցների ֆինանսավորումը, չտրամադրելով տարածքեր, որտեղ կարող էին շարունակել իրենց գործունեությունն Արցախի պետական ինստիտուտները, աշխատավարձերը կտրեցին, միչդեռ բյուջեով նախատեսված էին այդ ծախսերը, այսինքն՝ խախտեցին նաև օրենքի կետերը»,-շեշտեց Ալավերդյանը։

Նրա խորին համոզմամբ՝ նախքան Սամվել Շահրամանյանի հրամանագրի ոչ լեգիտիմության հարցը բարձրացնելը, պետք է ոչ լեգիտիմ ճանաչել ՀՀ օրվա իշխանությունների ու նրա պարագլխի խայտառակ հայտարարությունները՝ Արցախի վերաբերյալ, որոնք ազգի ճակատին խարան են դարձել։

Աղբյուր` Փաստինֆո