Փաստ ինֆո

Տարիներ շարունակ հասարակությանը խաբեցին, թե Արցախի հիմնախնդիրը միայն Արցախով է սահմանափակվում, մինչդեռ այն Հայկական հարցի բաղկացուցիչ մասն էր։ Այսինքն՝ Արցախը հայկական վերահսկողության տակ պահելը ՀՀ միջնաժամկետ և երկարաժամկետ անվտանգության գրավականն էր։ Այժմ՝ Արցախի կորստով, Հայաստանի գոյությանը սպառնացող վտանգն անզեն աչքով է տեսանելի. թշնամին կարող է փորձել 24 ժամում Սյունիքի հետ անել այն, ինչ արեց Արցախի հետ։ Իսկ քանի դեռ Արցախը կար, չէր կարող։ «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում նման տեսակետ հնչեցրեց ռազմական պատմաբան Արմեն Այվազյանը։

«Արցախի կարևորությունն այդպես էլ չբացատրվեց հասարակությանը, դրա համար էլ հասանք այս վիճակին։ Երկրի ղեկավարությունը չլսեց մեզ՝ մասնագետներիս, չկարևորեցին նախազգուշացումներն ու կորցրեցինք Արցախը, Հայաստանի հանրապետությունն էլ կորցնելու եզրին ենք։  Ադրբեջանցիների կողմից Արցախը պաշարելու ամենասկզբում ասացի, որ պաշարումը կարելի է ճեխքել միայն ռազմական ճանապարհով։ ՀՀ ղեկավարությունը չլսեց, չնախապատրաստվեց դրան,  օգնության չհասավ Արցախին, հույսը դրեց ՄԱԿ-ի, Եվրոպայի, ՌԴ-ի միջամտության վրա, իսկ Ադրբեջանն այդ ընթացքում պատրաստվեց ռազմական  լուծման ու հասավ իր ուզածին։ Ու, փաստացի, Արցախի կորստով քանդվեց Հայաստանի երկարաժամկտ անվտանգության  հիմնասյուներից մեկը․ տեսնենք՝ հիմա ոնց է դիմանալու Հայաստանը, դիմանալու՞ է, թե՞ ոչ»,-շեշտեց Այվազյանը։

Ուրիշ փուլ ենք մտել ու կոնկրետ խնդիրներ են դրված, որոնք, զրուցակցիս խոսքով, շտապ պետք է լուծել, իսկ Արցախի հարցում դեռ տևական ժամանակ, ցավոք, չենք կարող որևէ ակնկալիք ունենալ։

Ստեղծված իրավիճակում ազգ-բանակ կառուցելն այլընտրանք չունի։ Իրանի, Հնդկաստանի ու Ֆրանսիայի հետ ռազմական փոխօգնության ու ռազմատեխնիկական փոխգործակցության պայմանագիր ստորագրելը ևս ոչ թե ցանկալի է, այլ՝ անհրաժեշտ։ Ավելին, այդ երկրների հետ խոշոր համատեղ զորավարժությունների անցկացումն է հրատապ համարում զրուցակիցս։ Այդ ամենին զուգահեռ, բնականաբար, Սյունիքի ու սահմանամերձ մյուս շրջանների պաշտպանունակության մակարդակը բարձրացնել է պետք։
 
«Արցախը հանձնվել է 2020թ․ նոյեմբերի 9-ին, իսկ հոգեվարքը որ երեք տարի տևեց,  բացառապես արցախահայության հերոսության, մաքառումի, հողին կառչած լինելու շնորհիվ էր։ 2020թ․նոյեմբերի 10-ին՝ չարաբաստիկ համաձայնագրի ստորագրումից մի քանի ժամ անց իմ ելույթում կարծիք էի հայտնել, որ մի քանի ամսում Արցախը դատարակվելու է, քանի որ այդ փաստաթղթի դրույթները դեպի դա էին տանելու։ Բայց մարդիկ, ի զարմանս շատերիս, վերադարձան Արցախ, կառչեցին հայրենի հողին, նաև միամտաբար հավատացին միաջզգային համայնքին, խաղաղապահներին․․․Նրանք երեք տարի համառորեն պահեցին Արցախը, երկարաձգեցին նրա անկումը։ Դա բոլոր առումներով անհավասար պայքար էր»,-նկատեց Այվազյանը։

Արցախում տեղի ունեցածը, սկսած 2020 թ-ից, ռազմական պատմաբանի խոսքով, ցեղասպանություն էր․ կատարվածը որակել էթնիկ զտում, ըստ նրա, ամբողջական պատկերը չի արտացոլում։ Ընդգծելով, որ Արցախում տեղի ունեցածը կոլեկտիվ հանցագործություն է, Այվազյանը նկատում է․ «Արցախում իրականացված ցեղասպանության համար, բացի Ադրբեջանից, Թուրքիայից և Իսրայելից, պատասխանատու են նաև ՀՀ իշխանությունը, միջազգային հանրությունը՝ նախևառաջ ՌԴ-ն և հավաքական Արևմուտքը, ինչպես նաև Արցախի ղեկավարությունը։ Վերջինիս մեղքն այն է, որ չի կարողացել կանխատեսել իրադարձությունների նմանօրինակ զարգացումը և պատշաճ միջոցառումներ ու նախապատրուստություններ չի տեսել նվազեցնելու համար կորուստները։  Այժմ կատարվածի պատասխանատուները փորձում են միմյանց վրա բարդել մեղքը կամ ցրել այն բոլորի վրա։

ՀՀ-ում պետական ու քաղաքական համակարգերը չեն կայացել երբևէ։ Ռազմաքաղաքական վերնախավերում տիրել ու տիրում է ռազմավարագիտական անգրագիտությունը, այլապես գեներալները նոյեմբերի 9-ին չէին ենթարկվի Փաշինյանի հրամանին։ Բարձրաստիճան սպաները չեն գիտակցել, որ Արցախը պահելով լուծում ենք ՀՀ անվտանգության և բուն գոյության խնդիրը։ Իսկ չի գիտակցել, որովհետև ՀՀ քաղաքական բարձրագույն ղեկավարությունը նրանց այլ բաներ է ասել՝ թե ազատագրված շրջանների մեծ մասը մի օր պետք է հանձնենք Ադրբեջանին։ Հենց այդպիսի պայմաններում հնարավոր դարձավ Արցախի կործանումը։ Այժմ պետք է կենտրոնանալ Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության և փրկության վրա»։

Աղբյուր` Փաստինֆո