Փաստ ինֆո

ՍԴ-ն քննության է ընդունել Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի՝ լիազորությունները դադարեցված դատավոր Սուրեն Անտոնյանի դիմումը՝ «Դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի մի քանի դրույթների և իրավակիրառ պրակտիկայում դրանց տրված մեկնաբանությունների ՀՀ Սահմանադրությանը հանապատասխանության հարցով։ Վիճարկվող դրույթները վերաբերում են ՄԻԵԴ վճիռների հիման վրա դատավորների նկատմամբ կարգապահական վարույթների հարուցմանը։

Հիշեցնենք, որ դատավոր Սուրեն Անտոնյանի լիազորությունները ԲԴԽ-ն դադարեցրել է 2023թ հունվարի 26-ին՝ 2015թ․ կայացված ՄԻԵԴ վճռի հիման վրա՝ 15 տարի առաջ իբրև թույլ տրված ենթադրյալ խախտման համար։ Հատկանշական է, որ ԲԴԽ-ում հենց գործի քննության ընթացքում դատավորի ներկայացուցիչը բարձրաձայնել էր ՄԻԵԴ վճիռների հիման վրա դատավորների նկատմամբ վարույթների հարուցման, 15 տարվա վաղեմությամբ և անձի կարգավիճակը վատթարացնող կարգավորմանը հետադարձ ուժ տալու սահմանադրականության հարցը, այդուհանդերձ, ԲԴԽ-ն խնդիր չի տեսել և չի կասեցրել վարույթը։

Այժմ դատավորն իր խախտված իրավունքները վերականգնելու համար դիմել է ՄԻԵԴ, որտեղ նրա դիմումը քննվում է առաջնահերթության կարգով, ինչպես նաև՝ ՍԴ ներկայացված դիմումով վիճարկում է ՄԻԵԴ վճիռների հիման վրա դատավորների նկատմամբ կարգապահական վարույթների հարուցման կարգավորումները։ Սուրեն Անտոնյանը, մասնավորապես, ՍԴ ներկայացված դիմումով խնդրում է՝ «ՀՀ դատական օրենսգիրք» Սահմանադրական օրենքի» 146-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետը ինչպես ինքնին, այնպես էլ իրավակիրառ պրակտիկայում տրված մեկնաբանությամբ, ինչպես նաև «ՀՀ դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 142-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետը, 142-րդ հոդվածի 6-րդ մասի 1-ին կետը և 144-րդ հոդվածի 1.1-րդ մասը՝ իրավակիրառ պրակտիկայում տրված մեկնաբանությամբ, ճանաչել Սահմանադրության 5-րդ, 73-րդ և 79-րդ հոդվածներին հակասող և անվավեր»։

Անդրադառնալով վիճարկվող՝ «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 146-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետին՝ դիմողը գտնում է, որ տվյալ դրույթը հակասում է Սահմանադրությանը (73-րդ հոդվածին) նախ այն պատճառաբանությամբ, որ այն ինքնին խախտում է հետադարձ ուժի արգելքի սկզբունքը, քանի որ սահմանում է կարգապահական վարույթի հարուցման նոր առիթ՝ այն տարածելով նաև այն կարգապահական խախտումների նկատմամբ, որոնք կատարվել են մինչ այդ առիթը սաhմանող օրենքի ընդունումը: Բացի դրանից, դիմողի պնդմամբ՝ նշված նորմը հակասում է Սահմանադրությանը նաև իրավակիրառ պրակտիկայում տրված մեկնաբանությամբ, քանի որ չնայած այն հանգամանքին, որ 2020 թվականի մարտի 25-ին ընդունված ՀՕ-197-Ն օրենքի անցումային դրույթներից ուղղակիորեն և անվերապահորեն հետևում է, որ որպես կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ կարող է ծառայել ՄԻԵԴ միայն այն վճիռը, որը կայացվել է նշված օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո, այն է՝ 2020 թվականի մայիսի 2-ից հետո, այնուամենայնիվ, այն կիրառվել է նաև սույն գործով, և իրավաչափ է համարվել 2015 թվականին կայացված ՄԻԵԴ-ի վճռի հիման վրա կարգապահական վարույթի հարուցումը:

Դիմողը նշում է նաև, որ «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 146-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետի կիրառելիությունը հիմնավորելու համար ԲԴԽ-ն իր որոշմամբ կիրառել է նույն օրենսգրքի 144-րդ հոդվածի 1.1-ին մասը՝ հակասահմանադրական մեկնաբանությամբ: Դիմողն ընդգծում է, որ «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 146-րդ հոդվածի 1-ին մասում կարգապահական վարույթի հարուցման նոր առիթի սահմանումը և դրա կիրառումը մինչ օրենքն ուժի մեջ մտնելը թույլ տրված կարգապահական խախտումների նկատմամբ ուղղակիորեն հակասում են Սահմանադրության 73-րդ հոդվածի պահանջին:

Անդրադառնալով վիճարկվող՝ «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 144-րդ հոդվածի 1.1-ին մասով և 146-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետով սահմանված դրույթների հարաբերակցությանը՝ Դիմողը պնդում է, որ 2020 թվականի մարտի 25-ին ընդունված ՀՕ-197-Ն օրենքը սահմանել է, որ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի՝ 2020 թվականի մայիսի 2-ից հետո կայացրած դատական ակտը, իսկ հետագայում այդ առիթով վարույթ հարուցելու ժամկետ սահմանող նորմով սահմանվել է, որ վերոգրյալ ՄԻԵԴ-ի ակտի հիման վրա վարույթ կարող է հարուցվել դրա ուժի մեջ մտնելու պահից 15 տարվա ընթացքում, ընդ որում՝ այդ կանոնը կիրառելի է ոչ միայն 2022 թվականի հուլիսի 6-ին ընդունված ՀՕ-333-Ն օրենքի ուժի մեջ մտնելուց հետո, այլ նաև մինչ այդ (բայց ոչ 2020 թվականի մայիսի 2-ին նախորդող ժամանակահատվածում) կայացված ՄԻԵԴ-ի ակտերի նկատմամբ։ Վերոգրյալի արդյունքում Դիմողը գտնում է, որ «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 144-րդ հոդվածի 1.1-ին մասին տրված ցանկացած տարբերվող մեկնաբանություն և կիրառություն ուղղակիորեն հակասում են Սահմանադրության 73-րդ հոդվածին՝ անձի վիճակը վատթարացնող նորմի հետադարձության արգելքի սկզբունքին, ինչպես նաև Սահմանադրության 79-րդ հոդվածին՝ որոշակիության սկզբունքին։ Վիճարկվող՝ «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 142-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի, ինչպես նաև նույն հոդվածի 6-րդ մասի 1-ին կետի կապակցությամբ Դիմողը նշում է, որ դրանք իրավակիրառ պրակտիկայում ԲԴԽ-ի կողմից մեկնաբանվել են այնպես, որ ստացել են հակասահմանադրական բովանդակություն առ այն, որ վերջինս կարող է (իրավասու է) ոչ իրավաչափ և դատական իշխանությունը հեղինակազրկող ճանաչել (արդյունքում նաև դատավորի լիազորությունները դադարեցնել) դատարանի որդեգրած այնպիսի պրակտիկան, որը սահմանադրական արդարադատություն իրականացնող և Սահմանադրության գերակայությունն ապահովող մարմինը՝ Սահմանադրական դատարանը, գնահատել է որպես իրավաչափ և հակասահմանադրական է ճանաչել հետագայում հակառակը սահմանող նորմը։

ՍԴ-ն որոշել քննության ընդունել դիմումը և որպես պատասխանող կողմ ներգրավել ԱԺ-ին։ ՍԴ-ն աշխատակարգային որոշմամբ գործով զեկուցող է նշանակել դատավոր Արթուր Վաղարշյանին, գործը կքննվի գրավոր ընթացակարգով՝ հոկտեմբերի 24-ին՝ ժամը 11.00-ին։

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո