Փաստ ինֆո

Բանակում զինծառայողների մահվան դեպքերը շարունակում են աճել, ցուցանիշները մտահոգիչ են։ 2023թ․ հունվարի 1-ից սեպտեմբերի 13-ն ընկած ժամանակահատվածում ՀՀ ԶՈՒ և ԱՀ ՊԲ -ում արձանագրվել է զինծառայողների մահվան 64 դեպք, այդ թվում՝ ծառայողական պարտականությունների կատարման հետ չկապված դեպքերը։ Իրավապաշտպան Նինա Կարապետյանցը մահվան դեպքերի ցուցանիշը պայմանավորում է ինչպես բանակում քրեական ենթամշակույթին բնորոշ բարքերի, այնպես էլ՝ նախկինում կատարված հանցագործությունների անպատժելիությունն է։

«Ցավոք, մենք 30 և ավել տարի՝ Անկախությունից հետո՝ ունենք սովետական բանակ, որտեղ տարածված է քրեական ենթամշակույթը, որտեղ «իմպերսկի» մտածողությամբ մեծ համակարգ էր ստեղծված և կարգավորված չէր մարդկային հարաբերությունները, մենք ենթադրյալ մեծ բանակի մաս էինք կազմում և իրենց կանոնադրությամբ, իրենց բարքերով, իրենց տրամաբանությամբ ենք շարունակել, մինչդեռ, մեր երկիրն էականորեն տարբերվում է ԽՍՀՄ տարիներին ունեցած մեր երկրից»,- «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց իրավապաշտպան Նինա Կարապետյանցը։

Հաջորդ խնդիրը, որը մատնանշեց մեր զրուցակիցը, անպատժելիությունն է՝ նախկինում կատարված հանցագործությունների լուծումն այդպես էլ չտեսանք, թեև վարչապետի կողմից հատուկ հանձնաժողով ստեղծվեց, ՔԿ-ին հատուկ հանձնարարություններ տրվեց, բայց, Նինա Կարապետյանցի դիտարկմամբ, սևազգեստ մայրերը կրկին փողոցում են և նրանց թիվն օր օրի ավելանում է։

«Այսինքն, կան բազմաթիվ հարցեր՝ սկսած ինստիտուցիոնալ փոփոխությունների բացակայությունից, վերջացրած՝ նախկինում կատարված հանցագործությունների չբացահայտելով և մեղավորներին չպատժելով։ Դա արդեն, այսպես ասած, ձև է դարձել, երբ մարդ է մահանում, մեղավորներին հնարավորություն են տալիս՝ խուսափելու պատասխանատվությունից, որովհետև այլ տրամաբանություն չկա։

Մասնավորապես, վարչապետի մոտ քննարկված գործերով ակնհայտ է, որ երիտասարդների, առնվազն մի մասի, մահվան պատճառները չեն համապատասխանում պաշտոնական տեսակետին, բայց դատախազությունը, քննչական մարմինները շարունակում են պնդել, որ դա այդպես էլ տեղի է ունեցել։ Դա նշանակում է, որ կա կոռուպցիա, գործերը վաճառքի են հանվել, որ պոտենցիալ մեղադրյալներին հնարավորություն է տրվել չներգրավվելու գործերում, թե որն է արժեքը, ինչպես է դա դրսևորվել, դա պետք է պարզել»,- հայտարարեց Նինա Կարապետյանցը։

Իրավապաշտպանի դիտարկմամբ՝ տասնամյակներով ունեցել ենք գործերի տապալում, գործերով ապացույցների ոչնչացում, վկաների վրա ճնշումներ, ընդ որում, եղել են սպանության դեպքեր զորամասերում, երբ զորացրվելուց հետո անգամ 10 տարի անց դու հասկանում ես, որ վկան գիտի, տեղեկություն ունի, բայց վախենում է խոսել։ Անցումային արդարադատությունը, ըստ Կարապետյանցի, վերաբերում է նաև բանակում սպանության գործերի քննությանը, անհրաժեշտ է անկողմնակալ, արդարությունից զատ որևէ այլ բանով չհետաքրքրված մարդկանց կողմից քննություն, որոնք կբացահայտեն խնդիրները, ինչը չարվեց։

«Ընդամենը մի քանի գործով վարչապետին կից ստեղծվեց հանձնաժողով, որը ղեկավարում էր Վարդապետյանը, խոստացավ, որ գլխավոր դատախազ նշանակվելուց հետո կքննվեն գործերը, սակայն որևէ տեղաշարժ չկա գործերով »,- նշեց նա՝ հավելելով, որ յուրաքանչյուր դեպքով պետք է քննություն իրականացվի պատշաճ, հետևողական, անաչառ, մեղավորները պատժվեն։ Իրավապաշտպանը նաև կարևորեց, որ սպաները պարտադիր կրթություն ստանան՝ իրական, ոչ թե՝ ձևական, ոչ թե այն համալսարանում, որտեղ ապագա սպային ծեծում ու կախում են, մյուսներն էլ՝ լռում են, քանի որ հովանավորվում են։ Այս խնդիրների միայն կարգավորման դեպքում կարող ենք արդյունք ունենալ։

Անդրադառնալով 44-օրյա պատերազմին նախորդած ժամանակահատվածում՝ 2019թ Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությանը՝ կապված բանակում մահվան դեպքերը «պատմական մինիմումի» հասցնելուն, Կարապետյանցն արձանագրեց․«Նիկոլ Փաշինյանի ոչ մի ասածը չի համապատասխանում իրականությանը կամ համապատասխանում է մասնակիորեն, բայց տիեզերական մասշտաբի մանիպուլացված է։ Հնարավոր չէ պատկերացնել չբարեփոխված համակարգերում, երբ դու անում ես ամեն բան նույնությամբ, ինչպես նախկինում, ստանալ բոլորովին այլ՝ որակապես տարբերվող արդյունք։ Հնարավոր չէ ամեն անգամ պատկերացնել; Դուք չեք կարող գալ, ամեն անգամ փորձել փակ դռներով անցնել ու գլուխը դռներին չտալ։ Բոլոր առաջարկությունները՝ գնալ փոփոխությունների՝ իշխանությունը մերժել է, և, մերժել է այնպես, որ մինչև անգամ Նիկոլ Փաշինյանի փոխնախարարներից մեկը հանդգնել էր հայտարարել, թե որոշ իրավապաշտպաններ, որոնք բարձրաձայնում են բանակում խնդիրների մասին, իրենք հրճվում են, հաճույք են ստանում, փող աշխատում՝ զոհերի վրա։ Այդքան տգետ են, լկտի, ոչ պրոֆեսիոնալ։ Իրենք չեն պատկերացնում, որ բանակն իրենց անձնական օգտագործման տարածքը չի, մեր բոլորի անվտանգության երաշխավորն է, վերջապես, բանակում ծառայում են մեր բոլորիս երեխաները՝ ՀՀ յուրաքանչյուր քաղաքացու երեխաները »։ Իրավապաշտպանը կարևորում է թափանցիկությունը, միևնույն ժամանակ, նա նկատում է՝ խոսքն այն ոլորտների մասին է, որին պետք է հնարավորություն ունենան մասնակցելու, վերահսկելու, ներդրում ունենալու, որևէ մեկը չի հետաքրքրվելու, թե ինչ միջոցառումներ են իրականացնելու և այլն։

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո