Փաստ ինֆո

2024 թվականին, մեծանուն շանսոնիե, Հայաստանի ազգային հերոս Շառլ Ազնավուրի ծննդյան 100-ամյակն է։ Այդ շրջանակում, Երևանի Ֆրանսիայի հրապարակում քաղաքային իշխանությունը որոշել է տեղադրել Շառլ Ազնավուրի հուշարձանը: Այս թեմային քպական իշխանության՝ Երևանի քաղաքապետի հավակնորդը երեկ կրկին անդրադարձել է աշխատանքային խորհրդակցության ժամանակ։ Թե ինչու՞ այդտեղ՝ անհասկանալի է, մանավանդ նախորդ շրջանում՝ Ռոդենի քանդակի անհաջող փորձառությունը կա․․․

Նկատենք, որ դեռևս մայիսին էր, երբ հանրությանը որպես պարտադրանք ներկայացվեց քանդակագործ Դավիթ Երևանցու հեղինակած Շառլ Ազնավուրի հուշարձանը, որին հավանություն էին տվել փոխքաղաքապետ Ավինյանն ու Ազնավուրի ընտանիքի անդամները։ Իրականում սա այն դեպքն է, որ քաղաքապետարանային որևէ պաշտոնյայի ու ներեցեք, ընտանիքի անդամների հավանություններով զուտ չպետք է առաջնորդվել։ Ազնավուրը երևելի հայ և համաշխարհային մեծություն է։

Այսօր քաղաքապետարանը հայտնում է , որ Ազնավուրի հուշարձանի նախագծի ընտրության համար հայտարարվել է բաց մրցույթ, որի ընթացքում ստացված 37 հայտ-էսքիզները կներկայացվի հատուկ ձևավորված 12-հոգանոց հանձնաժողովի քննարկմանը, ուր ըստ իրենց՝ ընդգրկված են Երևանի քաղաքապետարանի պատասխանատուներ, Ազնավուրի ընտանիքի անդամներ, ոլորտի հեղինակավոր մասնագետներ:

Ցավոք՝ հեղինակավոր ժյուրիի կազմը նշված չէ, որ կարողանանք որոշակի պատկերացում կազմել, եզրակացություն անել, իսկ գործընթացի մասնակցայնությունն ապահովելու և տեղադրվելիք արձանի ընտրության հարցում քաղաքացիների կարծիքները հաշվի առնելու նպատակով` իրականացվող «Ակտիվ քաղաքացի» հարթակը, որն, ասվում է, թե գործելու է մինչև օգոստոսի 31-ը, որով քաղաքացիները կարող են քվեարկել նախընտրելի նախագծի օգտին, դժվար թե հստակություն մտցնի։

Ի դեպ, 2021 թվականին հանդիսավորությամբ Փարիզի Օդեոն հրապարակում տեղադրված՝ Շառլ Ազնավուրի կիսանդրին, դեռ կենդանության ժամանակ էր արժանացել մեծ հայի հավանությանը։ Կիսանդրու հեղինակի՝ տաղանդավոր քանդակագործ՝ Ալիս Մելիքյանի ստեղծած քանդակն Ազնավուրն այնքան էր հավանել, որ իր գրասենյակում էր տեղադրել։ Հրաշալի քանդակ է։ Խարիզմատիկ։ Կերպար է կերտել Փարիզում ծնված-մեծացած և իբրև արվեստագետ երևանյան սնունդ առած Ալիս Մելիքյանը, ուր ազնավուրյանը ժայթքում է ուղղակի։

Ինչ վերաբերվում է հարազատներին, կամ ընկերներին, ապա նրանց տեսակետը հաճախ ոչ միայն նպաստավոր չի լինում, այլև մեղմ ասած՝ ճիշտը նրանց չլսելն է։ Կարծում եմ՝ բոլորն են հիշում Առնո Բաբաջանյանի քանդակի օրինակը։ Ընկերները դեմ էին, որդին դեմ էր, նրա անվամբ հիմնադրամի ղեկավարը դեմ էր, մշակութային հանրությունը դեմ էր։ Քանդակագործին՝ Դավիթ Բեժանյանին որքա՜ն ցավ պատճառեցին գործընկերները։ Բայց համատարած ճահճի մեջ նորը տեսանողներ կային, որ քանդակագործի կողքին եղան մինչև վերջ․․․

Հիմա, Երևանում ունենք Առնո Բաբաջանյանի կոմպոզիցիոն քանդակ, ուր հավերժացել է մեծ ստեղծագործողի արարման պահը, և այն քաղաքային քանդակի անզուգական օրինակ է մնում՝ նորանկախ Հայաստանում՝ իրենով քաղաքային միջավայր ձևավորելու, քաղաքային մշակույթ թելադրելու համատեքստում։

Շառլ Ազնավուրը մեր այն հզոր մեծերից է, որն արժանի է լավագույնին։ Նրա բացառիկ առինքնող անունն ու կերպարն ինքնին մագնիսի նման ձգելու են և հարկ է՝ քանդակը տեղադրվի բազմակողմ մոտեցումներով մի վայրում։

Ի դեպ, հեղինակավոր մասնագետներից մեկի ֆեյսբուքյան խոսքն եմ ցիտում՝ քանդակագործ, երկար տարիներ Նկարիչների միության քանդակի սեկցիայի վարիչ, «Քաղաքային քանդակ» նախաձեռնության և կատալոգի հեղինակ Նունե Թումանյանի։ Ըստ նրա՝ «Ֆրանսիայի հրապարակը հուշարձանի տեղ չի, բոլորովին հուշարձանի տեղ չի…հեչ հուշարձանի տեղ չի: Պաթոսախեղդ, մեծ հուշարձանների դարն էլ անցել ա վաղուց»:

Նունե Թումանյանը հետաքրքիր առաջարկ է անում։ Հիշեցնում է՝ Նկարիչների միության ու «Մոսկվա» կինոթատրոնի արանքում բարձիթողության մատնված տարածքի մասին, որը ժամանակին Հայաստանի Նկարիչների միությանն էր, հետո օտարվեց, ձեռքից ձեռք անցավ․․․

«Ու էդ տարածքը Ազնավուրի հրապարակին էնքան մոտ ա, որ հանգիստ կարող ա Ազնավուրի պուրակ դառնալ: Հուշարձանն էլ էդ պուրակում կարելի ա տեղադրել»:

Եթե չեմ սխալվում այնտեղ ինչ-որ ժամանակ իրանական մի ընկերություն հսկայալան աշտարակ էր նախձեռնել կառուցել։ Այդ ժամանակ քաղաքային իշխանությունների շրջանում պրոֆեսիոնալիզմը դերակատար էր և կատեգորիկ մերժվեց այդ աշտարակը։

«Հանրային շահ, գերակա շահ, թե՝ օրենքի ո՞ր ձևը կարելի կլինի կիրառել չգիտեմ, բայց մի բան պետք ա անել: Համ լքված տարածքը այլևս լքված չի լինի, համ էլ՝ հուշարձանը ճիշտ տեղում կդրվի: Կունենանք Ազնավուրի հուշարձան, հրապարակ ու պուրակ»՝ Նունե Թումանյանն է գտնում։

Նկատենք, որ գեղանկարիչ Սամվել Սևադան ևս կատեգորիկ դեմ է տեղի ունեցողին, իր կատեգորիկ «Ո'Չ»-ն է ասում քաղաքապետարանի ներկայացրած՝ Ազնավուրի "չարձաններին"։ Իշխանության քաղաքապետի թեկնածուի՝ «Ասեք՝ կանենք» կարգախոսին էլ պատասխանում է՝ «Ասում ենք՝ դե արեք»․․․

Սիրելի շանսոնիեի, խարիզմատիկ, հանճարեղ երևույթի, հայի լավագույն տեսակի կերպար պիտի կարողանանք ստեղծել, ընդ որում, ոչ արագի մեջ, ոչ նախընտրական խոստում որպես․․․ Ազնավուրին փրկել է պետք անտաղանդություններից։
Եթե նա այսօր ապրեր, երկրաշարժի օրերի հանգույն աշխարհի քար սիրտը կակղեցնող քայլեր կաներ ու հիմա, երբ Արցախն այս վիճակում է, հաստատ չէր կամենա իր մասին խոսքուզրույց ծավալվեր Հայաստանում։ Էլ չասած՝ անտաղանդություններ ի հայտ գային․․․

Ազնավուրին անտաղանդություններից փրկելու ժամանակ է։
Երկիր փրկելու ժամանակ է․․․

Ա․Ե․

Աղբյուր` Փաստինֆո