Փաստ ինֆո

Ենթադրում եմ, որ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի կողմից այսօր՝ Անկախության հռչակագրի 33 ամյակին նվիրված շնորհավորական ուղերձում առկա վիճահարույց ակնարկները վերաբերում են մեզ համար կարմիր գծեր հանդիսացող Հայոց Ցեղասպանության և Արցախի թեմաներին,- «Փաստինֆո» լրատվականի հետ զրույցում ասում է ՀՀ ԳԱԱ Պատմության ինստիտուտի տնօրեն, ակադեմիկոս Աշոտ Մելքոնյանը՝ խոսելով ՀՀ վարչապետի՝ այսօր հրապարակած շնորհավորական ուղերձի թեմայով։

Հիշեցնենք՝ Հայաստանի Հանրապետությունում այսօր նշվում է Անկախության հռչակագրի ընդունման 33-րդ ամյակը, ինչի առիթով ՀՀ-ում վարչապետ աշխատող անձը հանդես է եկել շնորհավորական ուղերձով, սակայն, ինչպես հաճախ է լինում նրա պարագայում, այս անգամ, նույնպես, սույն անձնավորության արտահայտած մտքերը խորը մտահագությունների առիթ են տվել ՀՀ-ում ապրող գիտակից քաղաքացիների մի զգալի հատվածին։

«Հռչակագրի տեքստի քննական վերլուծությունն ի ցույց է դնում, որ մենք ի վերջո ընտրել ենք այնպիսի խոսույթ և բովանդակություն, որի հիմքում դրված է մեզ Խորհրդային Միության մաս դարձրած բանաձևը. խոսքը տարածաշրջանային միջավայրի հետ կոնֆրոնտացիոն խոսույթի մասին է, որ մեզ անընդհատ կոնֆլիկտների մեջ էր պահելու մեր հարևանների հետ»,- նշված է Նիկոլ Փաշինյանի ուղերձում։ Եւ մարդիկ անհանգստացած են՝ արդյո՞ք Հայաստանի Հանրապետության վարաչապետը չի՞պատրաստվում փոփոխության ենթարկել Հայաստանի Հանրապետության ինքնությունը փաստող գլխավոր փաստաթուղթը՝ հեռացնելով այնտեղից այն դրույթները, որոնք վերաբերում են Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչմանը, ինչպես նաև՝ Արցախին։

Աշոտ Մելքոնյանը հիշեցնում է ՀՀ Անկախության հռչակագիրն ընդունվել է 1990 թ. օգոստոսի 23-ին, առաջին հերթին՝ նախանշելով Խորհրդային Միությունից Հայաստանի դուրս գալու գործընթացը, այլ կերպ ասած՝ ազդարարել է այդ գործընթացի սկիզբը. «Այս հիմնային փաստաթղթում, իհարկե, անդրադարձ է եղել ազգային կարևորագույն խնդիրներին և բնական է, որ այնտեղ չէին կարող չներգրավել Հայոց ցեղասպանության և Արցախին վերաբերող խնդիրները, որից վերջինն, արդեն 1988 թ.-ից, որպես համազգային ազատագրական շարժում, մեկնարկել էր։ Հետագայում՝ 1995 թ.-ին ընդունված ՀՀ Սահմանադրության մեջ Անկախության Հռչակագիրը, որպես նախաբան, իր կարևոր տեղը գտավ։ Իսկ ժամանակի ընթացքում այդ փաստաթուղթը գնահատվել է որպես Խորհրդային կարգերից դեպի Անկախության գնալու ճանապարհին ընդունված կատարյալ փաստաթղթերից մեկը»,- ասում է պատմաբանը։

Եթե Հռչակագրում առկա՝ վարչապետի կողմից ակնարկված «խնդիրները» վերաբերում են կոնկրետ Հայոց Ցեղասպանության հարցին, ապա, ըստ բանախոսի, բնականաբար, այնտեղ որևէ տեսակի փոփոխություն չի կարող կատարվել, որովհետև դա, ըստ էության, պատմական փաստաթուղթ է. «Ցեղասպանության մասին խոսելն, այդ մասին բարձրաձայնելը և միջազգայնորեն այդ խնդրին անդրադառնալն, ամենևին չի նշանակում ձեռնոց նետել Թուրքիային, այլ, առավելապես, կանխարգելող նպատակ է հետապնդում՝ հետագայում նմանօրինակ կրկնությունները բացառելու համար։ Նույնիսկ 1948 թ. դեկտեմբերի 9 -ին, Ռաֆայել Լեմկիմի կողմից առաջադրված՝ «Ցեղասպանություն հանցագործության կանխման և պատժման կոնվենցիա» ՄԱԿ-ի հայտնի բանաձևն առաջին հերթին վերաբերում է, հենց, ցեղասպանությունների կանխարգելմանը։ Այսինքն, Անկախության հռչակագրի կարևոր փաստաթղթում ցեղասպանության թեմային բաժին հատկացնելով, մենք ոչ թե սրում ենք մեր հարաբերությունները մեր հարևանների հետ, այլ հիշեցնում, որ 1915 թ. Արևմտյան Հայատսնում տեղի է ունեցել Հայոց ցեղասպանություն, և, եթե այդ ուղղությամբ կանխարգելիչ քայլեր չարվեն, ապա ժամանակակից Թուրքիան այս խնդիրը կարող է նորից օրակարգ բերել, ինչն այսօր մենք, արդեն, տեսնում ենք Արցախի օրինակով, որտեղ 120.000 մարդ կագնած է ցեղասպանվելու նախաշեմին»,- ասում է Աշոտ Մելքոնյանը։

«Ինչ վերաբերում է Արցախի հարցին, ապա, նույնիսկ, Խորհրդային Հայաստանն այդ նույն փաստաթղթով, պարտավորություն էր վերցնում՝ հանդես գալու որպես Արցախի անվտանգության երաշխավոր։ Ինչպես կարող էր Խորհրդային Հայաստանը երաշխքի չլիներ այն ժամանկվա համար դեռևս ինքավար մարզ հանդիսոցող Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչության համար, երբ Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզը, ընգծում եմ՝ ազգային պետական կազմավորում էր, այսինքն՝ պետական միավոր և, հենց այդ կարգավիճակով էլ, 1991 թ. սեպտեմբերի 2-ին, Ադրբեջանի անկախության հռչակումից երկու օր անց, Խորհրդային միության բոլոր նորմերին համաձայն, հայտարարեց իր անկախության մասին և իրեն հռչակեց Ադրբեջանի կազմից դուրս։ Սա տեղի է ունեցել միջազգային իրավունքի և բոլոր նորմեին և իրավունքին համապատասխան։ Արդեն հիմա, պատմական իրավիճակի փոփոխություններով պայմանավորված, 2020 թ. նոյեմբերի 9-ի չարաբաստիկ հայտարարությունից հետո, բնական է, որ ճնշումը ՀՀ-ի վրա՝ թուրք - ադրբեջանական տանդեմի կողմից օրեցօր ավելանում է և, եթե մենք խոսում ենք վերոհիշյալ կարմիր գծերի մասին, ապա, բնականաբար, Հայատանը, առավելապես հիմա, չի կարող զիջողի դերում լինել»։

Ամփոփելով զրույցը ՀՀ ԳԱԱ Պատմության ինստիտուտի տնօրեն, ակադեմիկոս Աշոտ Մելքոնյանն ասում է՝ Հայաստանի Անկախության հռչակագիրը պատմական փաստաթուղթ է, որ ընդունվել է ճիշտ ժամանակին՝ Հայկական ԽՍՀ Գերագույն խորհրդի կողմից և ամբողջովին արտահայտում է Հայաստանի ժողովրդի միասնական կամքը, պատասխանատվությունը հայ ժողովրդի ճակատագրի առջև՝ համայն հայության իղձերի իրականացման և պատմական արդարության վերականգնման գործում ու որևէ տեսակի փոփոխության ենթակա չէ։

Աղբյուր` Փաստինֆո