Փաստ ինֆո

Լաչինի միջանցքում ապօրինաբար տեղադրված ադրբեջանական անցակետով անցած արցախցիների զգացողությունները նկարագրելը բարդ է։ Նրանցից շատերը երազում են մոռանալ այն ստորացումներն ու ապրումները, որոնք սեփական մաշկի վրա զգացել ու իրենց աչքով տեսել են այն մի քանի րոպեի ընթացքում, որ անցկացրել են հայրենիքի զավթած մասում ցցված ադրբեջանական անցակետում։

«Այն մի քանի րոպեն, որ սպասում ես մինչև անձնագիրդ վերադարձնեն, կարծես դժոխքում լինես․․․Նախ, չգիտես՝ կանցնես կամուրջը, թե կգերևարվես։ Մենակ կանգնում ես կամերայի դիմաց ու քարացած մնում մի քանի րոպե։ Եթե հանկարծ միմիկա ես շարժում, ատելությամբ լցված հայացքով վրադ այնպես է նայում ու գոռում պատուհանի մոտ կանգնած ադրբեջանցին, որ վեր ես թռչում։ Հետևում էլ՝ անմիջապես գլխիդ վերև, ձեռքները զենքին կանգնած են երկու-երեք ադրբեջանցի զինվորական։ Լեզուն չես հասկանում, բայց զգում ես, թե ոնց են ձեռ առնում քեզ, ոնց են քրքջում․․․ Զայրույթից կատաղում ես, ստորացված զգում, բայց ոչինչ էդ պահին չես կարողանում անել, բացի ինքդ քո միսն ուտելուց, ատամներդ սեղմելուց»,- «Փաստինֆո»-ին սեփական զգացողությունների մաին պատմում է 18-ամյա Նորան՝ մեկն այն արցախցի ուսանողներից, որ երեկ Հայաստան է տեղափոխվել։

Զրուցակիցս նշում է՝ նախքան Հակարիի կամուրջ հասնելն իրենց զգուշացրել էին, որ ադրբեջանցիները փորձելու են խոսեցնել, սադրել ու որ որևէ դեպքում չարձագանքեն նրանց։ Այդ ամենը սկսվեց, հենց որ ուսանողներին տեղափոխող առաջին մեքենան կանգնեց նախքան կամուրջը տեղադրված ռուսական հենակետի մոտ։

«Դուրս եկանք մեքենայից ու 10-10 խմբերով կանգնեցինք։ Մի քանի մետր այն կողմ ադրբեջանցի զինվորականներ էին կանգնած։ Մինչ շարքով կմոտենայինք անցակետին, որ անձնագրերը ստուգեն, տեսախցիկներով ու բարձրախոսներով բազմաթիվ ադրբեջանցի լրագրողներ հարձակվեցին մեզ վրա։ Բոլորիս մեկ առ մեկ նկարեցին․ լուսանկարում էին, տեսագրում, խառը բաներ խոսում, քրքջում։ Առանց չափազանցության՝ քիչ էր մնում քիթներս մտնեին, ձեռքերով անկապ շարժումներ էին անում, փորձում մեզ հունից հանել․․․ Մի քանի հոգի լարվածությունից, տագնապից սկսեցին լացել․ դրանից, կարծես, ավելի ոգևորվեցին ադրբեջանցիները։ Աղջիկներից մեկին հարցրեցին՝ որտեղի՞ց ես ծնունդով, ասաց՝ Ստեփանակերտից։ Էդ ադրբեջանցին՝ թե ո՜չ, Խանքենդիից ես, Խանքենդիից․․․Դե, ինչ իրենց խանգարի, բնականաբար, կմոնտաժեն կհանեն, որ միջազգային հանրություն կոչվածը չտեսնի իրենց հրեշավոր դեմքն ու չիմանա, թե ինչերի միջով ենք անցնում մենք՝ պաշարվածներս այդ անիծյալ անցակետով անցնելիս»,-ասում է 18-ամյա արցախցին։

Ադրբեջանցիները սադրել փորձել են նաև Նորային, բայց չի հաջողվել․ մտքում անընդհատ կրկնում էր՝ ոչ մի դեպքում որևէ ռեակցիա չտալ նրանց։ Անցակետով անցնելու իր հերթն էլ որ հասել է, միայն աղոթում էր, որ անձնագիրը հետ ստանա ու հասնի կամրջի մյուս ծայրւմ կանգնած ավտոբուսին։

«Հենց անձնագիրս ու ձեռքից փոքր պայուսակը ստացա, վազեցի դեպի ավտոբուսը։ Միակ բանը, որ այդ պահին ուզում էինք, վայրկյան առաջ էդտեղից հեռանալն ու էդ ստորացումը մոռանալն էր․․․ Մոտ կես ժամ նստած էին ավտոբուսի մեջ՝ պատուհանները փակ վիճակում՝ էն դեպքում, երբ արևն ուղղակի վառում էր։ Խաշվում էինք, բայց վախեցանք անգամ պահուհանների վարագույրը մի փոքր բացել ու դուրս նայել․․․Բոլորիս տանջում էր էն անզորությունը, որ չկարողացանք պատասխան տալ դրանց։ Ահավոր ցասում կար բոլորիս մոտ՝ ստորացված լինելու զգացողություն․․»,-ասում է երիտասարդ աղջիկը։

Քնարը, ով նույնպես եղել է երեկ Արցախից Հայաստան տեղափոխված ուսանողների խմբում, ասում է՝ դժվար է սառնասրտությունը պահել այդ պայմաններում, բայց դա է միակ ճիշտ տարբերակը։

«Ուղղակի պետք է կողքերդ չնայես, աշխատես չմտածել, որ ադրբեջանցիներ են չորս կողմդ ու անձնագիրդ ցույց տաս, սուս ու փուս անցնես։ Էլենը, ում ադրբեջանցիները խոսեցրել են, ահավոր վատ հոգեվիճակում էր․ լարվածությունից դողում էր ամբողջ մարմնով։ Գուցե հենց դա նկատելով են ադրբեջանցի լրագրողները մոտեցել նրան։

Նույն ավտոբուսի մեջ ենք եղել մենք։ Ասում էր՝ էնքան լարված էի, որ ոչ մի բան չեմ լսել՝ այդ թվում կողքից ձեր հորդորները, որ պետք չի խոսել»,-ասում է Քնարը։
Քնարին անհագստացրել է այն, որ անձնական իրերը չեն թույլատրել իրենց հետ տեղափոխել։

Երևանյան բուհեր ընդունված արցախցի ուսանողների իրերն առանձին մեքենայով են հասցրել Գորիս։ Երիտասարդներն էլ Ստեփանակերտից մինչև Երևան չորս տրանսպորտային միջոց են փոխել՝ մեկով մինչև Ստեփանակերտի օդանավակայան են տարել, այնտեղից՝ ռուսների ուղեկցությամբ մինչև Հակարիի մուտքի մոտ տեղադրված խաղաղապահների հենակետ, երրորդով՝ մինչև Գորիս, չորրորդով՝ Գորիսից Երևան։ Իսկ Հակարի կամուրջը երիտասարդերն անցել են ոտքով, ադրբեջանցիները թույլ չեն տվել, որ խաղաղապահների մեքենան անցնի։

Աղբյուր` Փաստինֆո