Փաստ ինֆո

Երևանի ընդհանուր իրավասության դատարանում՝ դատավոր Ջոն Հայրապետյանի նախագահությամբ, կայացել է մարտադաշտն ինքնակամ լքելու մեջ մեղադրվող հրամանատար Իշխան Վահանյանի գործով դատական նիստը։ Դատական նիստին այսօր շարունակվել է տուժողների հարցաքննությունը։ Հարցաքննված տուժողները՝ ավագ հրաձիգ Արթուր Հարությունյանը և գնդացրորդ Կարեն Մանուկյանն են: Արթուր Հարությունյանը պատերազմի օրերին Խուռհատ սարից նահանջելուց հետո հայտնվել է շրջափակման մեջ, 70 օր մնացել շրջափակման մեջ՝ Վանքի տներում և անտառներում, ապա հայտնաբերվել և փրկվել, իսկ Կարեն Մանուկյանն իր չորս զինծառայակիցների հետ շրջափակման մեջ հայտնվելուց հետո նոյեմբերին գերեվարվել է:

Տուժող Արթուր Հարությունյանը բանակ էր զորակոչվել 44-օրյա պատերազմից ընդամենը երկու ամսի առաջ՝ հուլիս ամսին, մինչև պատերազմը երկու անգամ է կրակայինի մասնակցել: Պատերազմի առաջին իսկ օրվանից իրենք ներգրավված են եղել մարտական գործողությունների՝ Ջրականում, ապա՝ Հադրութի տարածքում: Առաջին նահանջի հանգամանքներին անդրադառնալով՝ տուժողը պատմեց, որ իրենց վաշտի հրամանատար Հայկազ Գրիգորյանը հայտնել է, որ հակառակորդի ահռելի զորք է մոտնենում, կարծել է, որ չեն կարող դիմադրել, ըստ այդմ, նահանջի հրաման է տվել: Ընդ որում, տուժողի ցուցմունքից պարզ դարձավ, որ հարձակում այդ ժամանակ տեղի չէր ունեցել, Հայկազ Գրիգորյանը կարծել է, որ կարող են հարձակվել, իսկ նահանջի հրահանգի մասին վերադաս հրամանատարությունը տեղեկացված չի եղել, ըստ տուժողի՝ Գրիգորյանը փորձել է ռացիայով կապ հաստատել, բայց չի հաջողվել: Տուժողը պարզաբանեց, որ այդ ժամանակ թեև իրենց վրա հարձակում չի եղել, բայց տեսել են, որ հակառակորդը մոտենում է:

Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գուրգեն Գրիգորյանը հետաքրքրվեց՝ արդյո՞ք նահանջելիս չեն պատկերացրել, որ հակառակորդի կողմից ճեղքում կլիներ, ինչին արձագանքելով տուժողն ասաց՝ իրենց հրամայել են, իրենք էլ նահանջել են:
Նահանջից հետո զինծառայողները տեղակայվել են Հադրութի զորամասում, ապա՝ Հադրութի դպրոցում, հանդիպել Իշխան Վահանյանին, որի՝ ոտքից վիրավորում ունենալու մասին տուժողը լսել էր, սակայն թե՛ տուժողը, թե՛ հարցաքննված մյուս զինծառայողները Վահանյանի քայլքում խնդիրներ չեն նկատել: Հադրութի դպրոցում որոշ ժամանակ մնալուց հետո զինծառայողներին հրահանգել են դիրքավորվել Խուռհատ սարի վրա. «Մեր ստորաբաժանումը բաժանվեց մասերի, երկու մասով գնացինք, սարի վրա զուտ դիրքավորված սպասում էինք մարտական հրամանների, բայց երբ սկսեցին կրակոցներ, տարբեր ուղղություններով խառնաշփոթ իրավիճակ ստեղծվեց»:

Խուռհատ սարում իրենց հետ եղել են հրամանատարներ Հայկազ Գրիգորյանը, Իշխան Վահանյանը, կապի հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանը, որը հետագայում զոհվել է, մարտական գործողությունների ժամանակ հրամկազմի գտնվելու վայրի մասին տուժողը տեղեկացված չի եղել, միայն նշեց, որ նահանջի ժամանակ զորքի դիմացով են քայլել: Թե ում հրամանով է նահանջ հրաման տրվել՝ տուժողը հստակ չհիշեց, ասաց՝եթե չի սխալվում Իշխան Վահանյանի: Անդրադառնալով Իշխան Վահանյանի՝ մարտադաշտը լքելու հանգամանքներին՝ տուժողը նշեց, որ Վահանյանն իրենց հավասար նահանջելիս է եղել՝ մոտ 2 մ հեռավորության վրա, ապա ասել, որ վիրավորում է ստացել և հեռացել մեքենայով, սակայն որևէ վնասվածք, որևէ վիրավորում, արյան հետք տուժողը չի տեսել, այդ պահին միայն քայլքի փոփոխություն նկատել է: Այդ ընթացքում հակառակորդի կրակ նկատվել է՝ հրաձգային զինատեսակներից, ըստ այդմ, Վահանյանը չէր կարող բեկորային վնասվածք ստանալ: Արթուր Հարությունյանը, ինչպես և նախկինում հարցաքննված բոլոր զինծառայողները, հայտնեցին, որ կապի միջոց չեն ունեցել: Տուժողը հաստատեց, որ խառնաշփոթ եղել է, բայց աբսուրդային գնահատեց մինչ այդ հարցաքննված սպայի հայտարարությունները, թե զինծառայողները հրամաններն ընկալելուն ունակ չեն եղել:

Նահանջի ժամանակ զորքը երկու մասի է բաժանվել, մի մասը կարողացել է հասցնել անցնել սարի մյուս կողմը, սակայն ինքը՝ կապի դասակի հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանի, կամավորական «Քեռու» և 90 հոգուց բաղկացած անձնակազմի հետ չեն հասցրել անցնել սարի մյուս կողմը, հետ են մնացել: Այդ ժամանակ Հովհաննես Մուրադյանը հեռախոսակապով խոսել է, ասել են՝ նահանջել դեպի Հադրութ, որովհետև այնտեղ զինծառայողներ կան, չգիտեին՝ հայ, թե ադրբեջանցի: Այդ նահանջի ժամանակ ադրբեջանցիները հարձակում են գործել, որի ընթացքում զոհվել են նահանջող նորակոչիկների հետ գտնվող միակ հրամանատարը՝ Հովհաննես Մուրադյանը, և կամավորական Քեռին: Հակառակորդի հարձակումից հետո ողջ մնացած զինծառայողները՝ 21 հոգի, թաքնվել են գյուղի տներում, կապ են հաստատել հրամանատարի հետ, ով ասել էր՝ ձև գտեք և դուրս եկեք, փաստացի, չեն ասել, որ փնտրելու են նրանց, գալու են իրենց հետևից: Տուժողի հարցաքննության ընթացքում իրավիճակը լարվեց, երբ հարց ուղղեց տուժողներից մեկի իրավահաջորդի հայրը: Նախ՝ զոհված զինծառայողի հայրը հետաքրքրվեց, թե արդյո՞ք բոլոր զինծառայողներին ճանաչում է, ինչին ի պատասխան ասաց՝ այո: Զոհվածի հայրը հայտարարեց դատարանում, որ պատերազմից հետո երբ Արցախում տեսել է Արթուրին, նրան ցույց է տվել որդու լուսանկարը, սակայն Արթուրն ասել է, թե չի ճանաչում: Տուժողն արձագանքեց՝ նշելով, որ այդ ընթացքում իրեն բազմաթիվ լուսանկարներ են ցույց տվել և գուցե խճճվել է: Նախագահող դատավոր Ջոն Հայրապետյանը միջամտեց հարցուպատասխանին՝ արձանագրելով. «Ի՞նչ կապ ունի: Մարդիկ 3 ամիս անտառներում մնացել են, հիմա հելնենք էս շոգին մի ժամ կանգնեք, մեր նկարները չեք ճանաչի, 3 ամիս փախեփախ թուրքերի մեջ մնացել են: 3 ամիս հաց չեն կերել էս երեխեքը, հիմա եկել իրենցից հաշիվ եք պահանջո՞ւմ: Սթրեսային վիճակի մեջ են եղել, որտեղի՞ց ճանաչեն»:

Զոհվածի հայրն արձագանքեց. «Ես իրենց փրկել եմ, բայց իրենք իմ երեխուն չփրկեցին»: Միջամտեց նաև զոհված զինծառայողի մայրը՝ նշելով, որ զինծառայողների այդ խումբն ավելի շուտ է դուրս եկել շրջափակումից, իմանալով, որ այնտեղ իրենց համածառայակիցներն են, չեն գնացել օգնության, ինչին արձագանքելով էլ տուժող Արթուր Հարությունյանը պարզաբանեց, որ իրենց խումբը նոյեմբերի 5-ին բաժանվել է, իրենք եղել են 6 հոգով, այդպիսով մյուս զինծառայողների հետ կապ չեն ունեցել. «Բնականաբար կուզեի օգնել, եթե կարողանայի, ինչքան ինֆորմացիա ունեցել, տվել եմ»:

Մյուս տուժողը, որը հարցաքննվեց դատարանում, Կարեն Մանուկյանն է, որը բանակ էր զորակոչվել 2020թ. հունիսին, ծառայել՝ Վահագն Բարսեղյանի հրամանատարության ներքո վաշտում, սակայն պատերազմում անմիջապես ենթարկվել է Սևան Ղազայանի հրամաններին, սկզբում՝ եղել Ջրականում, ապա Հադրութում, իսկ Խուռհատ սարից նահանջելուց հետո հայտնվել շրջափակման մեջ և գերեվարվել: Վաշտի հրամանատարը, տուժողի դիտարկմամբ, լիարժեք չէր տիրապետում տեղանքին. «Հոկտեմբերի 5–ին անձրեւոտ իրիկուն էր, զորքը նահանջ էր տվել, մենք մնացել էինք շրջափակման մեջ, Վահագը տարածքին ծանոթ չէր, մենք ենք տրամաբանորեն գտել դեպի «9-րդ կմ» գնացող ճանապարհը, էն ճանապարհով, որով մեզ սնունդ է եկել, գնացել ենք, հասել մեր զորքին»: Հադրութի դպրոցում տուժողը հանդիպել է Իշխան Վահանյանին, սակայն ինչպես մյուս զինծառայողները, այնպես էլ ինքը՝ քայլքի փոփոխություն չի նկատել, ուշադրություն չի դարձրել՝ վիրակապ ունի, թե ոչ; Տուժողը պատմեց, որ Հադրութի դպրոցում վիճաբանություն է եղել սպաների և զինծառայողների միջև, քանի որ զինծառայողները համապատասխան սպառազինություն են պահանջել:

Մասնավորապես, տուժողը նշեց, որ Հադրութը, ուր պետք է բարձրանային, անտառային տարածք էր, իսկ իրենց մոտ համապատասխան սպառազինություն չկար,, այդ պահին Մանուկ Բադալյանը, Իշխան Վահանյանը, Գարիկ Վարդերեսյանն ասում էին՝ կլինի, ոչինչ, բարձրանան, կերևա, իսկ իրենք ցանկանում էին, որ զենքը լիներ, հետո բարձրանային, ոչ թե բարձրանային և սպասեին։ Այդուհանդերձ, տուժողը հայտնեց, որ առանց համապատասխան զենքերի են բարձրացել, միայն հագուստն են փոխել։
Անդրադառնալով Խուռհատ սարից նահանջի դրվագին՝ տուժողը նշեց, որ, երբ իմացան, որ Իշխան Վահանյանը փախուստի է դիմել, խուճապ է սկսել, թեև ինքն անձամբ չի տեսել Վահանյանին փախուստի դիմելիս, միայն լսել է: Կարեն Մանուկյանը դժվարացավ հստակ նշել, թե ինչպես է զորքը կիսվել՝ Խուռհատ սարից նահանջելուց հետո՝ նշծելով, որ խառնաշփոթ էր, հակառակորդը խաչաձև կրակում էր: Կարեն Մանուկյանը և ևս 20 զինծառայող շրջափակման մեջ են եղել, Մանուկյանը նշում է՝ եթե Հովհաննես Մուրադյանին հստակ ասեին, որ Հադրութի այդ ուղղությամբ հակառակորդն է շարժվում իրենք այդ ուղղությամբ չէին գնա: Պատմում է, որ Վանքի տներից մեկում սկզբում 20-ից ավելի էին, սակայն նրանք, որոնք վիրավորում չունեին, գնացին՝ հրամնանատարներին տեղեկացնելու, մնացին 9 հոգով: Տուժողը պատմում է, որ զանգել են Գարիկ Վարդերեսյանին, որը խոստացել է, որ երկու ժամից կգա, հորդորել զինծառայողներին չհեռանալ այդտեղից, բայց այդպես էլ չի եկել: Նորակոչիկների հետ գտնվող միակ սպան՝ Հովհաննես Մուրադյանն, այդ ժամանակ արդեն զոհվել էր, « Պիտի Վահանյան Իշխանը տեղում լիներ, որ բանը չհասներ նրան, որ մենք շրջափակման մեջ ընկնեինք»:

Դատական նիստը հետաձգվեց՝ մինչև օգոստոսի 17-ը:
Հիշեցնենք, որ Իշխան Վահանյանին մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 356-րդ հոդվածի (հրամանը չկատարելը) 3-րդ մասով և 380-րդ հոդվածի (մարտադաշտն ինքնակամ լքելը կամ զենքով գործելուց հրաժարվելը) 1-ին մասով: Նրա նկատմամբ որպես խափանման միջոց էր ընտրվել կալանավորումը։ Ըստ ՔԿ-ի՝ Վահանյանը, Ադրբեջանի Հանրապետության կողմից Արցախի Հանրապետության դեմ սանձազերծված ագրեսիվ պատերազմի և 2020թ. սեպտեմբերի 27-ին հայտարարված ռազմական դրության ժամանակ զբաղեցնելով ԱՀ պաշտպանության բանակի զորամասերից մեկի ուսումնական գումարտակի հրամանատարի պաշտոնը, հանդիսանալով իր ենթակա անձնակազմի պետը, մարտական գործողությունների ընթացքում չի կատարել իր անմիջական պետի հրամանը, ինչպես նաև ինքնակամ լքել է մարտադաշտը, որի արդյունքում զորամասի ուսումնական գումարտակի անձնակազմից զոհվել, տարբեր աստիճանի մարմնական վնասվածքներ են ստացել և գերեվարվել պարտադիր ժամկետային զինծառայողներ՝ այդ կերպ առաջացնելով ծանր հետևանքներ: Նշենք, որ այս գործով անցնող միակ մեղադրյալը Իշխան Վահանյանն է։ Քրեական գործն ի սկզբանե մակագրվել էր Սյունիքի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Լ․ Սեփխանյանին, սակայն հետագայում գործի ընդդատությունը փոխվել է՝ պայմանավորված միջադեպով։ Գործն այժմ Երևանի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ջոն Հայրապետյանի վարույթում է։

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո