Փաստ ինֆո

«Եթե մարդիկ պատրաստվում են Հայաաստանի Հանրապետության զինանշանն ու օրհներգը փոխեն, Դատախազության արխիվից մի բաժինն ի՞նչ է, որ չջնջեն։ Ասեմ ավելին՝ այս իշխանությունները դեռևս 2019 – 2020 թթ. սկսած դադարեցրել են ֆինանսավորել նախկին բոլոր այն նախագծերն ու կայքերը, որոնք առնչվում էին հայ – ադրբեջանական հակամարտության հիմախնդրի վերհանմանն ու դրանց հայանպաստ դիրքորոշման նպաստմանը։ Եթե դրանք մինչ այսօր դեռ կան և հասանելի են, ապա միայն իմ և իմ նախկին կոլեգաների անձնական նյութական խնայողությունների հաշվին։ Այսօր Հանրային հեռուստաընկերության տնօրեն, իսկ մի քանի տարի առաջ հայտնի՝ «Հանրային կապեր և տեղեկատվության կենտրոն» ՊՕԱԿ -ի ղեկավար Հովհաննես Մովսիսյանն իմ ճակատին նայելով հայտարարեց՝ իրենց քաղաքականութունն Ադրբեջանի նկատմամբ փոխվել է և այս թեման իրենց, այլևս, հետաքրքիր չէ, հետևաբար, իրենց իշխանությունը չի պլանավորում ֆինանսավորել հայ– ադրբեջանական հակամարտության վերաբերյալ ծրագրերն ու կայքերը»,- «Փաստինֆո» լրատվականի հետ զրույցում ասում է ադրբեջանագետ Արմինե Ադիբեկյանը եւ ընդգծել՝ իրականությունն այն է, որ այս իշխանությունն ունի Բաքվի հրահանգը և այդ հրահանգը կատարում է

«Փաստինֆո» լրատվականը նկատել էր, որ ՀՀ Դատախազության պաշտոնական կայքի լրամշակումից հետո բացակայում է Սումգայիթ բաժինը, որ բացվել էր, դեռեւս, 2010 թվականին։ Այս բաժինը բացառիկ էր այնքան, որ հրապարակվել էին 1980-ականների վերջերին Խորհրդային Ադրբեջանի տարածքում և 1990-ականների սկզբներին Լեռնային Ղարաբաղում հայերի նկատմամբ իրականացված ջարդերի կապակցությամբ հարուցված քրեական գործերի նյութերը, այդ թվում խիստ արժեքավոր՝ Սումգայիթի և Մարաղայի ցեղասպանությունների մասին պատմող ականատեսների վկայությունները, Ադրբեջանում հայերի ջարդերի վերաբերյալ նախկինում գաղտնի նշագրում ունեցող փաստաթղթեր։ Այլ խոսքով՝ Սումգայիթի ցեղասպանության մասին վկայող փաստական տվյալները հասանելի էին դարձվել հասարակության լայն շրջանակների համար, իսկ այդ նյութերը վկայում էին, որպ դրանք նախապես եղել են կազմակերպված, հայազգի բնակիչների ցուցակները ջարդարարնրին տրամադրվել էին նախապես տեղական իշխանությունների կողմից։ Ականատեսները պատմել էին ահասարսուռ դեպքեր՝ զավակի աչքի առաջ ծնողների դաժան սպանություն, հղի կանանց բռնաբարություն, թե ինչպես էին կանանց մերկացնում եւ հետապնդում։

Պարզելու համար պատմագիտական նշանակության մեծածավալ և կարևորագույն աշխատանքի՝ պաշտոնական կայքից հեռացման պատճառները՝ լրատվամիջոցը կապ էր հաստատել ՀՀ դատախազության մամուլի և հասարակայնության հետ կապերի բաժնի, որտեղից նախ զարմանքով էին արձագանքել, ապա ժամանակ խնդրել պարզելու՝ կա՞ արդյո՞ք այդպիսի տեղեկատվություն կայքում, թե՞ ոչ, իսկ ավելի ուշ, պատճառաբանել, թե կայքի հետ կապված տեխնիկական աշխատանքների իրականացման պատճառով բաժնի նյութերն, այս պահին, անհասանելի են՝ հավաստիացնելով, թե կայքի արդիականացման ուղղությամբ տարվող աշխատանքների ավարտից հետո, Սումգայիթի և Մարաղայի ցեղասպանությունների մասին պատմող ականատեսների նյութերն ամփոփող բաժինը՝ տեղեկատվության ողջ ծավալով, հասանալի կլինի կայքի այցելուների համար, սակայն կայքում այս թեմայով զետեղված նյութերը մեղմ ասած, չեն ներկայացնում իրական պատկերը։ Ընդգծենք, որ առ այս պահը այդ էջը՝ որպես այդպիսին չկա։

Արմինե Ադիբեկյանը նկատում է՝ եթե օրվա իշխանությունները Բաքվի պատվերով մարդիկ են ձերբակալում, Թուրքիայի պատվերով մեզ համոզում են, թե Արարատը մեր զինանշանի վրա չպետք է լինի և այրում են Ցեղասպանության թանգարան – ինստիտուտի արխիվները, ապա այն տեղեկատվությունը, որ պատմում է Խոջալույի, Մարաղայի և Բաքվի ջարդերի մասին, պարունակում այդ թվում նաև՝ ականատեսների վկայությունները, առավել ևս, հենց այս օրերին պետք է հեռացվեին. «Սա հայաստանյան օրվա իշխանությունների տիպիկ ձեռագիրն է՝ ճշգրտությամբ կատարել թշնամու հրահանգները, որպեսզի հետո նրանց հետ միասին կարողանան ասել, թե Սումգայիթի, Բաքվի կամ Մարաղայի ջարդերը չեն եղել, իսկ մենք մեր «հարևան» Ադրբեջանի հետ պետք է հաշտ ու խաղաղ գոյակցությամբ ապրենք կողք - կողքի։ Գրեթե նույն պատմությունն էլ հիմա Մատենադարանում է կատարվում, որտեղ իրենց հերթական տգետ կամակատարին են նշանակել և շուտով մենք կլսենք, որ այնտեղից ևս հույժ կարևորության ձեռագրեր ու փաստաթղթեր են անհետացել, կորել կամ ջնջվել։ Սպասենք և կլսենք»,- ասում է Արմինե Ադիբեկյանը։

Ամփոփելով զրույցն, ադրբեջանագետն ասում է՝ հաճոյանալով թուրք – ադրբեջանական տանդեմին, այս իշխանությունները խնդիր ունեն ամեն կերպ ոտնահարել մեր երկրի ազգային և պետական շահն, ինչն էլ անում են։ Պատմությունը ջնջել չի հաջողվելու ո՛չ թշնամի տանդեմին, ո՛չ օրվա իշխանություններին», - վստահեցնում է բանախոսը. «Պատմությունն այդքան հեշտությամբ չի ջնջվում, սակայն, գերխնդիրրը հիմա, նույնիսկ, սա չէ, այլ այն, որ հայաստանյան օրվա իշխանությունն անթաքույց լծվել է թշնամու պատվերների իրականացմանը, թեև, նորից եմ կրկնում, սա ապարդյուն աշխատանք է։ Նույն Դատախազության կայքից հեռացված տեղեկատվության ողջ փաթեթն, անձամբ իմ արխիվում կա և առկա է ոչ միայն ինձ մոտ։ Վստահ եմ դա և այլ արժեքավոր տեղեկություններ պարունակող փաստաթղեր կան նաև Սումգայիթ էլեկտրոնային բաժնի ստեղծման հեղինակ Սոնա Տռուզյանի մոտ և այլն։ Եվ ես հիմա ասում եմ՝ ինքս պատրաստ եմ միանալ՝ միասին մի նոր էլեկտրոնային հարթակ ստեղծելու աշխատանքներին, որտեղ կտեղադրվեն բոլոր այն արժեքավոր նյութերն ու վկայությունները, որոնք եղել են ու հիմա հեռացվել են և չկան Դատախազության կայքում։ Գիտե՞ք ցավալին որն է՝ այսպիսի աշխատանքները ոչ թե անհատները պետք է կատարեին, կամ ինչ – որ առանձին վերցված կառույցներ, այլ սա պետական ծրագրի մի մաս պետք է լիներ։ Դպրոցներից սկսված մինչև բուհեր, այս թեմաները պետք է դասավանդվեին ամենայն մանրամասնությամբ և հետևողական կերպով, որպեսզի, երբ այսօր մտնեի լսարան և իմ ուսանողներին հարցնեի՝ ի՞նչ է Սումգայիթը, չտեսնեի նրանց դատարկ հայացքները։ Եվ սա այն դեպքում, երբ մեր «հարևան» Ադրբեջանում հայատյացության հիմքը դրվում են, դեռևս, մանկապարտեզներից և այնտեղ հասուն ցանկացած մարդ հասարակություն է մտնում արդեն որպես կայացած և համոզված հայատյաց։ Սա է խնդիրը, այս մասին է պետք մտածել, որի բացթողման մեջ ես մեղադրում եմ ՀՀ բոլոր ժամանակների իշխանություններին, այսպիսի բացթողում ունենալու և հետևաղական չլինելու համար»,- ասում է ադրբեջանագետ Արմինե Ադիբեկյանը։

Աղբյուր` Փաստինֆո