Փաստ ինֆո

1990-ականներին վիճակն Արցախում շատ ավելի ծանր էր, բայց մարդկային հարաբերություններն էին ավելի ջերմ։ Քանի որ չկար ինտերնետ հասկացությունը, բացառվում էր մեկը մյուսին վատաբանելը, մարդկանց հասցեին կեղծ տեղեկություններ տարածելն ու ամենակարևորը՝ ում գլխից ինչ դուրս էր գալիս, չէր կարող ֆեյսբուքում գրել ու այդպես տարածել։ «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում, զուգահեռներ անցկացնելով 90-ականների ու ներկայիս Արցախի միջև, նման կարծիք է հայտնում արցախաբնակ գրող, մտավորական Համլետ Մարտիրոսյանը։

«Այն ժամանակ չնայած օրերով լույս չկար, գազ ընդհանրապես չկար, բայց կար հավատ, կար ոգի, կար մեկը մյուսին նեցուկ լինելու ցանկություն ու այսօրվա պես գերդոզավորված չէր տարածվում հոռետեսությունը։ Հենց դա է, որ օգնել է հաղթահարել ճգնաժամը»,-ասում է զրուցակիցս։

Արցախում սննդամթերք չկա, խանութները դատարկ են։ Վարունգ ու լոլիկ քիչ կա, եղածն էլ այնքան թանկ է, որ արցախաբնակ մեր հայրենակիցներից շատ քչերն են հնարավորություն ունենում համտեսելու։ Բանջարեղենից քիչ թե շատ հասանելին տեղական կարտոֆիլն ու լոբին են․ լավագույն դեպքում դա է գալիս լրացնելու արդեն յոթ ամիս հիմնականում մակարոնեղենով սնվող, պաշարված մեր հայրենակիցների սննդակարգը։

«Խանութներում մնացել է մակարոն, բրինձ, ոսպ․․․ Շաքարավազ չկա, ձեթ չկա, կարճ ասած՝ գրեթե ամեն ինչ սպառվել է՝ մարդկանց համբերության պես․․․ Որոշների համբերության բաժակն, իրոք, լցվել է, բայց, ընդհանուր առմամբ, դեռ դիմակայում են՝ ես էլ իրենց հետ»,-ասում է Մարտիրոսյանն ու հավելում՝ այսպես երկար շարունակվել չի կարող։

Արցախաբնակ մտավորականը կարծում է, որ այս ամեն ինչը տանում է ղարաբաղյան հիմնախնդրի հանգուցալուծմանը, քանի որ պարանն այն աստիճան է ձգվել, որ բարակել է, մի տեղից պետք է կտրվի։

«Ես չեմ կարծում, թե Արցախը կմտցվի Ադրբեջանի կազմ․ դա բացառվում է, ըստ իս։ Ծայրահեղ դեպքում հնարավոր է՝ ռուսները հայտարարեն, որ Արցախը վերցնում են իրենց հովանավորության տակ։ Ռուսը չի եկել այստեղ, որ հիմա դուրս գա։ Նրանք պատահական չեն 102 ռազմաբազան ՀՀ-ում տեղակայել, խաղաղապահներին էլ՝ Արցախում։ Այս տարածքներն իրենց օդ ու ջրի պես պետք են ու որևէ պարագայում դուրս չեն գա այստեղից։ Անկախությունն ինձ համար ամեն ինչից վեր է, բայց, ցավոք ներկա պահին՝ ՀՀ այսօրվա իշխանությունների պարագայում, առկա ռազմական ներուժով ո՛չ անկախության հույս ունեմ, ո՛չ էլ՝ ՀՀ-ի հետ վերամիավորման։ Այս պատերազմը մենք պետք է հաղթենք դիվանագիտությամբ՝ հարաբերությունները սերտացնելով ՌԴ-ի, Իրանի, Չինաստանի հետ»,-ասում է զրուցակիցս։

Արցախում ժամ առ ժամ խորացող հումանիտար աղետը, ըստ Մարտիրոսյանի, Ռուսաստանին դիվիդենտներ է բերում, որպեսզի իրավիճակը ծայրաստիճան սրվելու դեպքում կարողանա Արցախն իր հովանավորության տակ վերցնել․

«120 հազար մարդու սովից փրկելու հիմնավորմամբ ՌԴ-ն կկարողանա նման քայլի գնալ ու այդ ժամանակ Եվրոպան չի կարողանա ձայն հանել, քանի որ 7 ամիս է ՝ Արցախը շրջափակված է, վերջին մեկ ամիսն էլ՝ ամբողջությամբ պաշարված, ու այդ նույն Եվրոպան մատը մատին չի խփել, որ Ադրբեջանին իր տեղը ցույց տա»։

1988թ․-ին ձևավորված համազգային նպատակին՝ Մայր Հայաստանին Արցախի վերամիավորմանը, Մարտիրոսյանի դիտարկմամբ, կկարողանանք հասնել տասնամյակներ հետո՝ տնքաջան աշխատելու, ազգային, շրջահայաց ու հեռատես իշխանություն ունենալու դեպքում միայն։

Հարցին՝ որտե՞ղ ենք սխալվել, որ արցախյան առաջին պատերազմում տարած հաղթանակից հետո չենք կարողացել պատմական արդարությունը վերականգնել ու Արցախը վերամիավորել Հայաստանին, Մարտիրոսյանը դժվարանում է միանշանակ պատասխանել, բայց կարծում է, որ բավարար քաղաքական հոտառություն ու դիվանագիտական ճկունություն չենք ունեցել ճիշտ ժամանակին դա անելու համար։

«Հիմա ունենք այն, ինչ ունենք։ Մի բան հստակ է՝ քանի դեռ չենք կարող ինքներս մեզ պաշտպանել, ռուսների այստեղ մնալն այլընտրանք չունի։ Ոչ մի Եվրոպա, ԱՄՆ չի գալու մեզ օգնի։ Նրանց միակ նպատակը ռուսներին այս տարածաշրջանից հանելն է, իսկ եթե դա կլինի, ապա այստեղ գերիշխող կդառնա ՆԱՏՕ-ն՝ ի դեմս Թուրքիայի։ Այնպես որ, լավ թե վատ, էլի ռուսների հետ են համընկնում մեր շահերը։ Նրանց այստեղ գտնվելու հանգամանքը պետք է օգտագործել ու հզորանալ։ Պետք է հասկացնել, որ դուք մեզ թև-թիկունք եղեք, մենք էլ ձեզ կլինենք թև-թիկունք։ Միայն այդ դեպքում հետագայում, երբ ՀՀ-ում տեղի ունենա իշխանափոխություն, իրապես հայկական շահը սպասարկող ղեկավարություն լինի, հնարավորություն կունենանք ասելու՝ Ռուսաստան, քեզ հետ դաշնակից ենք, էլի մնում ենք եղբայրական ժողովուրդներ, բայց Արցախը պետք է միացնել Հայաստանին»,-նշում է Մարտիրոսյանն ու կրկին շեշտում՝ ռուսներն այստեղ պետք է մնան այնքան, մինչև մեր բանակը հզորացնենք ու ի վիճակի լինենք դիմակայելու թշնամուն։

Արցախն արտաքին աշխարհին կապող միակ ճանապարհի արգելափակումը, Մարտիրոսյանի համոզմամբ, մանրամասնորեն մշակված պլանի մաս է, որին մասնակից է նաև Փաշինյանը։

«Նիկոլ Փաշինյանն իշխանության է եկել Հայաստանը կործանելու նպատակով․ նա ամեն ինչ անում է, որ Հայաստանը՝ որպես սուբյեկտ, վերանա աշխարհի քարտեզից։ Ներքին ձայնս հուշում է՝ գալու է ժամանակ ու պարզվելու է, որ այդ մարդը գեենետիկ թուրք է։ Ինքը չի կարող հայ լինել, թեկուզ հայկական ազգանունն ունի․․․»,-ասում է արցախաբնակ մտավորականը։

Ամփոփելով զրույցը՝ Համլետ Մարտիրոսյանը շեշտում է՝ Հայաստանն ու Արցախն այս իրավիճակից դուրս գալու հնարավորություն կունենան միայն մի դեպքում՝ եթե Փաշինյանին հեռացնեն իշխանությունից։

«Նիկոլի իշխանությունը տապալելու հաջորդ օրվանից խաղի կանոնները կտրուկ փոխվելու են, փոխվելու են՝ հօգուտ մեզ»,-եզրափակում է զրուցակիցս։

Աղբյուր` Փաստինֆո