Փաստ ինֆո

Անկախ ու բարձր վարկանիշ ունեցող, այլ խոսքով` անհնազանդ դատավորներից ազատվելու իշխանությունների քաղաքականությունը բումերանգի նման կարող է հարվածել հենց ՀՀ իշխանություններին։

ԲԴԽ-ի կողմից լիազորությունները դադարեցված շուրջ մեկ տասնյակ դատավոր իրենց իրավունքները պատրաստվում են վերականգնել ՄԻԵԴ-ում, ինչն ի դեպ, նորանկախ Հայաստանի պատմության մեջ աննախադեպ երևույթ է։ Եթե 15 տարվա ընթացքում միայն 3 դատավոր է ՄԻԵԴ դիմում ներկայացրել՝ ընդդեմ ՀՀ-ի, ապա վերջին 1,5-2 տարվա ընթացքում շուրջ 10 գանգատ արդեն ներկայացվել է։ Դատավորները գանգատներով արձանագրում են իրենց նկատմամբ խտրական վերաբերմունքի, արդար դատաքննության իրավունքի խախտման մասին։

Հիշեցնենք, որ 2018թ ՀՀ-ում իշխանափոխությանը հաջորդեց իշխանության ճյուղերի զավթման գործընթացը, իսկ  դատավորների նկատմամբ հետապնդումներին մեծ թափ հաղորդվեց 2019թ-ին` անձամբ  Նիկոլ Փաշինյանի կողմից՝ դատարանների դռները շրջափակելու կոչից հետո, ինչին հաջորդեց համակարգում, այսպես ասած, «վհուկների որսը»։ Իշխանությունները տարբեր եղանակներով սկսեց ազատվել անցանկալի դատավորներից ՝  քրեական և կարգապահական հետապնդումներով։ Միայն վերջին երկու տարվա ընթացքում ԲԴԽ-ն կարգապահական վարույթների շրջանակներում դադարեցրել է ավելի քան 10 դատավորի լիազորություն, ընդ որում, մեծամասամբ, դատավորների լիազորությունները դադարեցվել են Կարեն Անդրեասյանի՝ որպես ԲԴԽ նախագահ պաշտոնավարման շրջանում, իսկ վարույթների քննության ընթացքում արձանագրվել են մի շարք խախտումներ` թույլ տրված հենց ԲԴԽ-ի կողմից։ Հատկանշական է, որ դատավորների լիազորությունների դադարեցման պատճառ եղել են դատավորների կա՛մ հրապարակային արված հայտարարությունները, կա՛մ առկա համակարգային խնդիրները, ինչպիսիք են՝ դատարանների ծանրաբեռնվածության պայմաններում դատական ակտերը ուշ տրամադրելը, ինչը լուծելու փոխարեն փաստացի լծվել են դատավորներին պատժելուն,  կա՛մ ՄԻԵԴ վճիռները՝ վատթարացնող նորմի հետադարձ ուժի կիրառմամբ։  Մեզ հայտնի դարձավ, որ լիազորությունները դադարեցված դատավորներ Զարուհի Նախշքարյանի, Սուրեն Անտոնյանի, Ալեքսեյ Սուքոյանի, Աննա Փիլոսյանի, և գանգատներ ներկայացրած մյուս դատավորների վերաբերյալ գործերը ՄԻԵԴ-ը կքննի առաջնահերթության կարգով, ինչը վկայում է այն մասին, որ ՄԻԵԴ-ն արդեն իսկ դատավորների նկատմամբ իրականացվող գործընթացները խնդրահարույց է համարում։ Դատավորների իրավունքների խախտման մասին գանգատները ՄԻԵԴ-ում, սակայն, այսքանով չեն սահմանափակվի։

Հուլիսի 3-ին ԲԴԽ-ն դադարեցրել է միանգամից չորս դատավորի լիազորություն՝ Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավոր Աստղիկ Խառատյանի, Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավորներ Արտակ Բարսեղյանի, Տիգրան Պետրոսյանի և Երևանի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Դավիթ Հարությունյանի լիազորությունները։ Ընդ որում, դատավոր Դավիթ Հարությունյանն արդեն իսկ դիմում էր ներկայացրել ՄԻԵԴ, միևնույն ժամանակ միջնորդելով, որ միջանկյալ միջոց կիրառվի, սակայն մինչ ՄԻԵԴ-ը որոշում կկայացներ՝ ԲԴԽ-ն շտապեց դադարեցնել դատավորի լիազորությունները։ Դատավոր Դավիթ Հարությունյանի գործի  քննության ընթացքում թույլ տրված մի շարք խախտումների, այդ թվում՝ լսված լինելու իրավունքի խախտման մասին «Փաստինֆո»-ն արդեն հայտնել էր։ Դատավորն ինքը հայտնել էր, որ ՄԻԵԴ գանգատ կներկայացվի։ Նույն օրը դատավորի լիազորություններից զրկված մյուս դատավորները, ամենայն հավանականությամբ, ևս գանգատ կներկայացնեն ՄԻԵԴ։

ՄԻԵԴ-ի կողմից դատավորների իրավունքի խախտումների արձանագրման դեպքում նրանց վերաբերյալ վարույթները պետք է վերսկսվեն՝ բացառելով արձանագրված խախտումները, կարող են լինել բովանդակային այնպիսի արձանագրումներ, որոնք մեծ հաշվով կհանգեցնեն միակ հնարավոր հետևանքի, այն է՝ վարույթի կարճմանը կամ Արդարադատության նախարարության միջնորդության մերժմանը, ըստ այդմ, դատավորները կարող են հետագայում վերականգնվել իրենց պաշտոններում։

Հատկանշական է, որ օրենսդրական փոփոխություններից հետո ՀՀ ԱՆ-ն օժտվել է նաև ՄԻԵԴ վճիռների հիման վրա դատավորների նկատմամբ կարգապահական վարույթներ հարուցելու լիազորությամբ, ընդ որում, 15 տարվա վաղեմությամբ և վատթարացնող նորմի հետադարձ ուժի կիրառմամբ, ավելին, այդ հիմքով կարգապահական տույժի ենթարկված դատավորներն արձանագրում են, որ խտրական մոտեցում է ցուցաբերվել։ Հետաքրքիրը, սակայն, այն հանգամանքն է, որ ԲԴԽ-ն դատավորների կարգապահական վարույթների ընթացքում հանդես է գալիս որպես դատարան և հարց է առաջանում՝ նման օրենսդրական կարգավորումների պայմաններում ՄԻԵԴ վճիռներն ինչ հետևանք կունենան նաև դատավորների վերաբերյալ որոշումը ստորագրած ԲԴԽ անդամների նկատմամբ, քանզի ԲԴԽ-ն, ինչպես արձանագրվեց, ևս դատարան է հանդես գալիս։ Թեև օրենսդրական կարգավորմամբ հստակ արձանագրում, որպես այդպիսին, առկա չէ, սակայն տեսականորեն՝ բացառել էլ պետք չէ։ Մասնավորապես, ԵԴ-ի կողմից հիմնարար իրավունքի խախտման արձանագրման դեպքում, որը կարող է հանգեցնել գործի վերաբացման, կարող է նաև հարց բարձրացվել, որ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ որոշումը ստորագրած ԲԴԽ անդամները, որոնք հանդես են գալիս որպես դատարան, թույլ են տվել խախտում, ըստ այդմ, կարող է բարձրացվել նաև նրանց կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը։

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո