Փաստ ինֆո

Պետությունների միջև սահմանազատման-սահմանագծման հարցերը տարիներ և տասնամյակներ են տևում, մինչդեռ Հայաստան-Ազարբայջան սահմանազատման հարցերը ալիևանիկոլական եղբայրությունն արագի մեջ է ուզում իրականացնել։ Ազարբայջան սարքովի պետության միտքը պարզ է՝ այսօր ՀՀ-ում մի իշխանություն է, որը թույլ է, պատրաստ ցանկացած զիջման, ցանկացած գործարքի՝ թուրքադրբեջանական տանդեմի հետ։ Քպական առաջնորդի համար էլ՝ կարևոր է՝ հնարավորինս իր տխրահռչակ իշխանությունը երկարաձգելը։

Պարզվում է՝ մեր հարևան Վրաստանն էլ այսօր ունի ազարբայջան սարքովի պետության հետ պետական սահմանի սահմանազատման խնդիր և այդ գործընթացն սկսել է դեռևս 1996 թվականից։ Ընդ որում, պարզվում է՝ սահմանազատման խնդիրը, որի համատեքստում դեռևս 2020-ի սեպտեմբերին Վրաստանում քրեական գործ են հարուցել քարտեզագիրներ դեմ: Վրաստանի և ազարբայջանի միջև կրկին արդիական է, կրկին կողմերը երկկողմ պետական հանձնաժողովի հերթական նիստի հարցերն են քննարկում։ Քննարկման ենթական՝ Դավիթ Գարեջիի վանական համալիրի /6-րդ դար/ հարցն է:

Տեսեք, հարևան պետությունների սահմանազատման և սահմանագծման համատեղ հանձնաժողովը ստեղծվել է դեռ 1996 թվականին, առաջին 15 տարիների ընթացքում նա կատարել է աշխատանքի գրեթե 70%-ը, սակայն 2007 թվականից գործընթացը կանգ է առել։ Այսինքն, այն, ինչ 44 -օրյա պատերազմի «հրադադարից» և նոյեմբերի 9-ի եռակողմ համաձայնագրի կնքումից հետո ազարբայջանն արագի մեջ ուզում է սկսել և ավարտել՝ ներկա թրքահաճ իշխանությունների օրոք, հարևանների մոտ 27 տարի է, ինչ սկսվել է, շարունակվում է և դեռ ավարտը չի նշմարվում։

Թուրքը մնում է թուրք՝ մի ոտքի տեղ արեց՝ մյուսն էլ տեղավորում է և շարունակում է առաջ գնալ։ Վկա՝ Գեղարքունիքում, Սյունիքում ՀՀ ներկա իշխանությունների թողտվությամբ ազերիների զինուժի առաջ գալու արդյունքում տեղի ունեցած սահմանային վերաձևումները։ Գործընթացների հերթականությունը միտումնավոր խախտողն անձամբ երկրի վարչապետի աթոռն զբաղեցնողն է՝ նախ՝ ազերիներին թույլ են տալիս առաջանալ, հետո՝ որոշում սահմանազատում իրականացնել :
Ինչ վերաբերվում է Վրաստանին, ապա ազարբայջան-Վրաստան սահմանազատման արդյունքում դեռևս Սահակաշվիլիի նախագահության տարիներին է այնպես «ստացվել», որ վրացական համալիրի մի մասը հայտնվել է ազարբայջանի վարչական տարածքում։

Վրաստանի դատախազությունը միայն վերջին տարիներին է հետաքննել և պարզել է, որ առկա է ի նպաստ ազարբայջանի՝ սահմանազատում կոչվող ապօրինությունների գործընթաց, որին անմիջական մասնակից են եղել և արդեն իսկ մեղադրյալի աթոռին հայտնվել Վրաստանի սահմանազատման հանձնաժողովի նախկին նախագահ Իվերի Մելաշվիլին և հանձնաժողովի նախկին անդամ Նատալյա Իլյիչևան։ Այսինքն, ոլորտի մասնագետները։ 1937-1938 թվականների քարտեզների առկայության պարագայում /վրաց գործարարի ջանքերով Մոսկվայից բերված/, որտեղ արտացոլված է եղել երկրի պատմական սահմանները, վերոհիշյալ անձինք 1970-1980-ականների քարտեզներն են հիմք ընդունել։ Հենց դրանց հիման վրա Վրաստանի դատախազությունը սկսեց պնդել, որ սահմանազատման գործընթացն իրականացվում է ի վնաս Վրաստանի տարածքային շահերի։

Պատահակա՞ն է արդյոք, որ ի շահ ազարբայջանի այս «սահմանազատում» կոչվածը տեղի է ունեցել 2006-07 թվականներին, Սահակաշվիլու նախագահության օրոք և Թբիլիսի-Բաքու այն ժամանակ համաձայնության են եկել՝ ի նպաստ ազարբայջանի։

Դեռևս 2020 թվականի հոկտեմբերի 7-ին բրիֆինգի ժամանակ էր Վրաստանի գլխավոր դատախազության դատախազ Ջարջի Ցիկլաուրին հայտարարել, որ Սահակաշվիլու իշխանության տարիներին իրականացված ազարբայջան-Վրաստան սահմանազատման արդյունքում Վրաստանը տարածքային լուրջ կորուստ կունենա «Վրաստանը կարող է կորցնել իր պատմական տարածքից մինչև 3500 հեկտար՝ հայտարարել էր նա՝ խոստանալով վերանայել գործարքը»։

Ակնհայտ է, չէ՞, որ գունավոր հեղափոխության զավակները՝ Վրաստանում՝ Սահակաշվիլին, Հայաստանում՝ Փաշինյանը նույն գործառույթն են ստանձնել։

Շատ կարևոր տարբերությամբ՝ Հայաստանում քարտեզագիր պրոֆեսիոնալները ոչ միայն մասնակից չեն պրոազարբայջանական սահմանազատումների գործընթացներին, այլև Ռուբեն Գալիչյան քարտեզագետ ունենք, ով քաջատեղյակ է աշխարհի տարբեր երկրներում պահվող՝ Հայաստանին վերաբերող բոլոր քարտեզներից և շատ հստակ կարող է ուղղորդել-կողմնորոշել իշխանություններին ազարբայջանի հետ իրականացվելիք սահմանազատում-սահմանագծման ճշգրիտ քարտեզների համատեքստում։ Բայց իշխանությունները ոչ միայն ականջալուր չեն նրան, այլև շատ հստակ ի շահ ազարբայջան սարքովի պետության և ալիևահաճո գործընթաց են վարում։

Ի դեպ, բնավ պատահական չէր, որ փաշինյանական կառավարությունը գեոդեզիայի և քարտեզագրության ինստիտուտը լուծարեց՝ աշխատակիցներին դրսում թողնելով։ Եվ պատահական չէր, որ 2020 թվականի սեպտեմբերյան արցախյան պատերազմից կարճ ժամանակ անց նրա թողտվությամբ էր, որ ազերիները մեր սահմանը խախտելով առաջ էին գալիս, սակայն մեր զինվորներին արգելված էր կրակել ու կասեցնել նրանց քայլ առ քայլ առաջընթացը։ Այսպիսով, ըստ էության, Սյունիքում և Գեղարքունիքում հակահայ իշխանությունն ի նպաստ ազարբայջան սարքովի պետության սահմանազատում էր նախապատրաստում։
Այսինքն, եթե Վրաստանում ազարբայջանին հանցակից էին դարձել մասնագետները, ապա մեզ մոտ կառույցի լուծարումից հետո էլ՝ մասնագետներն ահազանգողն են։ Իսկ մասնակիցը, հանցավորը՝ քպական իշխանությունն էր և առաջին հերթին՝ ղեկավարը։

Իսկ ի՞նչ են անում մեր իրավապահները։ Արդյո՞ք նրանք հիմիկվանից հետաքննում են, պարզում, թե՝ մեր իրականության մեջ սահմանազատման գործընթացներն ինչպե՞ս են ընթանում։ Ակնհայտ է, որ ոչ։ Ի հեճուկս նրանց՝ այս հարցերը մշտապես շարունակում են լինել լրատվամիջոցների ուշադրության տիրույթում։
Քանի դեռ այս պարտվողական և հակահայ իշխանությունն է, ուր մեկ հոգու որոշմամբ և կամքով են իրավապահ համակարգերը գործում, ի նպաստ ՀՀ-ի քայլ չի կարող արվել սահմանագծման բնագծում։
Ելքը մեկն է և միակը՝ իշխանափոխություն, օտար շահերի դրածոյի հրաժարական։

Ա․Ե․

Աղբյուր` Փաստինֆո