Փաստ ինֆո

Միջազգային որևէ բանաձև պետք է պարունակի նաև սահմանված պատժամիջոցներ՝ բանաձևով ամրագրված պահանջները չկատարելու դեպքում, ինչը ԵԽԽՎ ընդունած հայանպաստ բանաձևում առկա չէ։ «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում այս մասին ասաց քաղաքագետ Արա Պողոսյանը՝ հավելելով, որ այդ դեպքում կայացված որևէ որոշում չի կարող ապահովել ցանկալի արդյունք։ Այդպիսի բանաձևերն, ըստ քաղաքագետի, առաջին անգամ չէ, որ ընդունվում է ու մնում թղթի վրա։

Հիշեցնենք, որ երեկ՝ հունիսի 22-ին, ԵԽԽՎ-ն քվեարկությամբ ընդունեց «Լաչինի միջանցքով ազատ, անվտանգ մուտքի ապահովումը» բանաձևը և խորհրդատվությունները։ ԵԽԽՎ-ում ՀՀ ԱԺ պատվիրակության ղեկավար Ռուբեն Ռուբինյանի փոխանցմամբ՝ այն անդրադառնում է Ադրբեջանի կողմից Լաչինի միջանցքի շրջափակման հումանիտար և մարդու իրավունքների հետևանքներին։ Բանաձևում ընդգծվում է Բերձորի միջանցք և Արցախ միջազգային փաստահավաք առաքելության հրատապ գործուղման անհրաժեշտությունը, կոչ է արվում Ադրբեջանին անհապաղ կատարել ՄԻԵԴ և Արդարադատության միջազգային դատարանի որոշումները, վերականգնել էլեկտրաէներգիայի և գազի մատակարարումը՝ Արցախ։

«Դրանցից ամենակարևորը, թերևս, Հաագայի միջազգային դատարանի որոշումն էր, որը ևս մինչև օրս ոչ միայն բավարարված չէ, այլև (ադրբեջանական կողմից- խմբ.) նախկինում կատարված ոչ օրինաչափ գործողություններն ավելի են խորացել։ Այս պայմաններում, շրջափակումը լիակատար է դարձել»,- ասաց փորձագետը։

Արա Պողոսյանը համոզմունք է հայտնում, այսպիսի բանաձևերի ընդունմամբ լուրջ ռազմավարական ու մարտավարական հաջողություններից հնարավոր կլինի խոսել միայն այն դեպքում, երբ դրանցում նախատեսվեն պատժամիջոցներ։ Ըստ նրա, հաջողության հնարավոր է հասնել նաև հայկական կողմից ռազմավարական նպատակներ ու հայեցակարգ ունենալու դեպքում։

«Ես հիմա կօգտագործեմ այն բառը, որից այնքան սարսափում են հատկապես ադրբեջանցիները՝ Հայաստանի կողմից ռևանշիստական կամ արդար հատուցման հայացքներ ունենալու դեպքում, այո՛, այս բանաձևերը կունենան նշանակություն։ Բայց ո՛չ այն իմաստով, որ որևէ եվրոպական պետություն, որևէ միջազգային դերակատար կծափահարի մեզ, կասի, այ ես հիմա զորքերս կբերեմ ու կիրագործեմ այդ բանաձևերը, այլ, որ մենք առնվազն կարդարացնենք մեր գործողությունները՝ ճիշտ այնպես, ինչպես Ադրբեջանը բանակցությունների ամենատարբեր փուլերում մշտապես հիշեցնում էր թե՛ իսլամական երկրների լիգայի հայտարարությունները՝ Արցախի հարցի հետ կապված, թե՛ ՄԱԿ-ի 4 բանաձևերը, որոնք նախկինում ընդունվել էին, իսկ Ադրբեջանը դրանց ուրույն մեկնաբանություն էին տալիս»,- ասաց նա։

Քաղաքագետը գրեթե անհնար է համարում կարճաժամկետ տարբերակով որևէ հաջողության հնարավորությունը, քանի դեռ Եվրոպան չի սպառել իր ակնկալիքներն ու օգուտն Ադրբեջանից։ Այս պարագայում, ըստ նրա, որոշիչ դեր ունի նաև ուժի գործոնը։ անդրադառնալով Արցախում ռուս խաղաղապահներին ԵՄ փաստահավաք առաքելությամբ փոխարինելու գաղափարին՝ քաղաքագետը համոզմունք հայտնեց, որ այն պարագայում, երբ ՀՀ-ն ի վիճակի չէ ֆորսմաժորային իրավիճակում ցուցաբերելու ռազմական միջամտություն, Արցախից ռազմական ուժի դուրսհանումը կարող է նոր ողբերգության սկիզբը դառնալ։

«Այս առումով կարելի է բավականին երկար խոսել նաև ռուս խաղաղապահ ուժերի կողմից թույլ տրվող բազմաթիվ բացերից ու թերություններից։ Բայց այն, որ այդ ուժերը կան և հատկապես Արցախի ժողովուրդը տարբեր իրավիճակներում հույսը կապում է հենց այս ուժերի հետ, ապա կարծում եմ, որ առնվազն կարճաժամկետ ժամանակահատվածում, որը, ցավոք, մինչև 2025 թվականն է, պետք է դա չքննարկել։

Մենք պետք է ունենանք մտավախություն, որ Ադրբեջանի իշխանություններն ինչ-որ պահից դեմ են լինելու այդ ուժերի այնտեղ գտնվելուն։ Դրա հետևանքով առաջացած մարտահրավերներն արդեն ՀՀ կողմից կառավարելի չեն լինելու»,- ասաց նա։

Արա Պողոսյանն անդրադարձավ նաև ԵՄ դիտորդական առաքելության արդյունավետության խնդրին։ Նա կոչ արեց շրջել նրանց առաքելության տարածք հանդիսացող Հայաստանի սահմանամերձ բնակավայրերով ու այդ մասին հարցնել հենց այնտեղի բնակիչներից։ Այս առումով, քաղաքագետը համոզված է, որ առաքելության տեղակամամբ Արցախն էլ Հայաստանի պես կանգնելու է նոր ու ավելի մեծ մարտահրավերի առաջ։ Ըստ քաղաքագետի, ԵՄ առաքելության տեղակայմամբ ոչ միայն հնարավոր չի լինի անվտանգային երաշխիք ունենալ, չի լուծվի անվտանգային որևէ խնդիր՝ նույնիսկ տեղային մակարդակում։ Այս առումով, «Փաստինֆո»-ի զրուցակիցը հիշեց վերջին մարտերի ընթացքում առաքելության հայտարարությունները, թե իրենց խնդիրը ոչ թե մարտերի ժամանակ այդ տարածքներ այցելելն է, այլ  արձանագրելը։ Ավելին, ըստ նրա, վերջին ամիսներին առաքելության գործունեության ընթացքում ոչ միայն որևէ խնդիր չի լուծվել, այլև բազմաթիվ հարցեր են առաջացել ընդհուպ մինչև ազգային անվտանգության հետ կապված։ Խոսքն այս դեպքում առաքելության կողմից Ադրբեջանին փոխանցվող զեկույցների մասին է։

«Նախ, մենք չգիտենք, թե դրանք ինչ զեկույցներ են։ Մենք արդեն տվյալներ ունենք, որ նրանք տվյալներ են հավաքագրում տեղի բնակիչներից, թե օրինակ՝ Սովետական միության գոյության շրջանում ազերիները որ բնակավայրերում են եղել, ինչ թվով ու որ տներում են բնակվել։ Սրանք ևս պետք է մտահոգիչ լինեն մեզ համար։ Պետք է հասկանալ, թե ինչ նպատակ են այսպիսով հետապնդում և ովքեր են հասանելիություն ունենում այդ տեղեկություններին»,- ասաց նա։
Այս պարագայում, ըստ փորձագետի, Հայաստանյան իշխանություններն արդեն իսկ պետք է գործողություններ իրականացրած լինեին՝ հնարավոր մարտահրավերները ժամանակին բացառելու ուղղությամբ։ Նա տեսակետ հայտնեց, որ հայկական կողմի արձագանքն, այս դեպքում պետք է լինի, ոչ թե ռեակտիվ, այլ պրոակտիվ։ Այս անգամ ևս փորձագետը կրկին հիշեցրեց, որ ուժը միջազգային հարաբերությունների հիմնասյուներից է, որից հայկական կողմն այս պահին օգտտվել չի կարող։

«Մենք ի՞նչ ենք արել, որ այդ ուժը գոնե վերականգնենք։ Նկատի ունեմ ԶՈւ-երը, երկրի ներքին անվտանգությամբ զբաղվող մարմինները։ Ի՞նչ ենք արել, որպեսզի բարձրանա նրանց մարտունակությունն ու պաշտպանունակությունը, որպեսզի նրանք լինեն իսկապես ժամանակակից և օպերատիվ արձագանքողներ։ Ի՞նչ ենք արել, որ հասարակությունը պատրաստ լինի, ի՞նչ ենք արել, որպեսզի պետության դիմադրունակությունը բարձր լինի։ Ըստ էության, եթե մենք նայենք 2020 թվականից մինչև օրս, կհասկանանք, որ այդ ուղղությամբ որևէ բան չենք արել»,- ասաց նա։

Որպես դրա ապացույց, քաղաքագետը խոսեց ադրբեջանական սպառնալից հայտարարությունների և ուժի միջոցով իր համար ցանկալի արդյունքի հասնելու ահագնացող քաղաքականության մասին։ Հավելեց, դա կդադարի միայն այն դեպքում, երբ Հայաստանի ԶՈւ-երը ունենան որոշակի պաշտպանունակություն՝ կանխարգելիչ գործողություններ իրականացնելու համար։

Աղբյուր` Փաստինֆո