Փաստ ինֆո

«Քանի դեռ Հայաստանում կա այսպիսի իշխանություն, որը թիրախավորում է երկրի ներսում առկա բոլոր այն սյուները, որոնց վրա հենված են հայկական ազգային և պետական ինքնության բոլոր արժեքները,ապա թուրքական կողմը, տրամաբանորեն, պետք է օգտվի այդ հնարավորությունից, որովհետև, որոշ ժամանակ անց, նման հնարավորություն կարող է այլևս չլինել»,- «Փաստինֆո» լրատվականի հետ զրույցում, ասում է Հայոց Ցեղասպանության թանգարան – ինստիտուտի նախկին տնօրեն Հայկ Դեմոյանը՝ անդրադառնալով Թուրքիայի Էրզրում քաղաքում հայ-թուրքական հարաբերությունների հետազոտական կենտրոնի բացման վերաբերյալ տեղեկությանը։

Նշենք, որ այդ մասին տեղեկություն է տարածել «Anadolu» գործակալությունը, ըստ որի՝ կենտրոնի հիմնական շեշտը լինելու «Հայոց ցեղասպանության մասին Հայկական «ստերի» բացահայտման և Էրզրումի խաղաղ բնակչության դեմ հայերի հանցագործությունների հետաքննության վրա»։

Պատմական գիտությունների դոկտոր Հայկ Դեմոյանը նկատում է՝ եթե հայաստանյան օրվա իշխանություններին, զուտ Հայոց Ցեղասպանության պատմության և պատումի առումով դիտարկելու լինենք, ապա նրանց գործելաոճը հանցագործ պետք է որակենք. «Միայն Հայոց Ցեղասպանության թեմայի և Հայոց Ցեղասպանության թանգարան – ինստիտուտի նկատմամբ այս իշխանությունների վարած քաղաքականությունը դիտարկելիս, մի քանի դրվագներով, նույնիսկ, քրեորեն հետապնդելի գործելաոճ կա, ընդ որում՝ վերից – վար։ Թանգարանի տնօրենի պաշտոնում թեմայից հեռու անձի խցկումը, ինչպես նաև՝ ամբողջ Ծիծեռնակաբերդի վարկաբեկումը, վառ օրինակ՝ վերջին, իբր, արխիվների հրկիզման ստահոդ թեմայի շահարկումը, ամենաբարձր մակարդակով Ցեղասպանության թեմայի դրվագների ժխտողականությունը, որ քրեորեն հետապնդելի արարք է, թանգարան – ինստիտուտի վարկաբեկման մեկ շթղայի մեջ պետք է դիտարկել։ Իհարկե, հասկանալի է, որ այս բոլոր ուղերձներն ուղղված են, հենց, թուրքական կողմին, որն էլ՝ այդ ուղերձները ստանում և կապիտալիզացնում է այդօրինակ կենտրոնների բացմամբ, տարատեսակ հայտարարություններով և այլն»,- ասում է բանախոսը։

Դեմոյանը չի բացառում, որ հայաստանյան օրվա իշխանությունների այսօրինակ վարքագծի շարունակական լինելու պարագայում, Թուրքիան կարող է նախապայմաններ թելադրելու ձևաչափից անցում կատարի՝ սպառնալից հայտարարությունների գործելաոճին՝ հայտարարելով, օրինակ, որ Հայոց Ցեղասպանության հուշակոթողը ճիշտ չէ դրված, պետք է այն ապամոնտաժել և այլն։

Անդրադառնալով «Anadolu» գործակալության տարածած տեղեկատվությանը՝ Հայկ Դեմոյանը նկատում է՝ թուրքական տեսանկյունից, նմանօրինակ ձևակերպումներն օրինաչափ պետք է դիտարկել։ Թուրքիան, ըստ բանախոսի, փորձ է անում փոքրիկ պատումները դոմինանատի վերածել, իսկ հիմնական հանցագործությունը, որ կատարվել է կանխամտածված կերպով, երեք թուրքական ռեժիմների միջոցով՝ սուլթանական, երիտթուրքական և քեմալական, այսինքն, թուրքական երեք ռեժիմ, միևնույն ձեռագրով իրականացրել է մեկ ցեղասպանություն, մաքրել իր պատմության էջերից։

Հայկ Դեմոյանն ասում է՝ թեմայի առնչությամբ ինքը դիտարկում ունի՝ Էրզրումում բացված նույն կենտրոնը կարելի է շատ հանգիստ վերածել Հայոց Ցեղասպանության թանգարան – ինստիտուտի բաժիններից մեկի.

«Եթե այս պահին ես զբաղեցնեի Հայոց Ցեղասպանության թանգարան – ինստիտուտի տնօրենի պաշտոնը, կհայտարարեի, որ Էրզրումում բացված կենտրոնը կարելի է վերածել ՀՑԹԻ-ի ֆիլյալներից մեկը՝ Թուրքիայում։ Մենք նրանց կբացատրեինք՝ եթե Էրզրումի, Վանի, Կարսի թուրք բնակչության դեմ բռնություններ են եղել, իսկ դրանք, բնականորեն, եղել են, ոչ ոք դա չի ժխտում, որովհետև գոյություն ունեն փաստաթղթեր և վավերագրեր, ապա ճիշտ նույն կերպ կան վավերագրեր և փաստաթղթեր պետական կանխամտածված հանցագործության մասին, որ կոչվում է Ցեղասպանություն։ Էթնիկ խումբը, որ իրագործում է Ցեղասպանությունը, նույնպես, պաշտպանական և տեղային կորուստների է ենթարկվում։ Դիցուք, երբ մուսալեռցիները չկոտորվելու համար պաշտպանվում էին, իրենց ինքնապաշտպանական գործողությունների արդյունքում եղել են նաև բռնություններ՝ թուրքական բանակի դեմ։ Այստեղ է, որ երկու հարցադրում է առաջ գալիս՝ պետական մեքենայի կողմից իրականացված կանխամտածված քաղաքականություն, այսինքն՝ Ցեղասպանություն, մյուս կողմից՝ պաշտպանական կամ ինքնապաշտպանական բնույթի միջէթնիկ տեղային բախումներ, որի ընթացքում տուժում են նաև հիմնական՝ մեղսագործ էթնիկ հանրությունը, տվյալ դեպքում՝ թուրքերը»,-մասնագիտական վերլուծություն է կատարում Հայոց Ցեղասպանության թանգարան – ինստիտուտի նախկին տնօրենը։

Ամփոփելով զրույցը, Դեմոյանը նկատում է՝ այնուամենայնիվ, չնայած հայաստանյան օրվա իշխանությունների՝ Ցեղասպանության հարցում որդեգրած հանցավոր քաղաքականությանը ու դրանից բխող՝ թուրքական ժխտողական նկրտումներին, միևնույն է՝ Թուրքիան երբեք չի հասնելու իր առջև դրած նպատակին՝ ջնջելու պատմության ամոթալի իր էջը.«Որովհետև, վերջին 20 տարիների ընթացքում, ընդհուպ մինչև թուրքական գիտական և կրթական համակարգում, հայերի ժառանգության և Ցեղասպանության թեմայով ստեղծվել է մի իրավիճակ, երբ, հենց, Թուրքիայի ներսում տարվող պետական քաղաքականությունը, մեղմ ասած, հետ է մնում միջազգային տրենդներից, որտեղ Հայոց Ցեղասպանության ժխտումը մնացուկային երևույթ է դիտարկվում։ Նույն հաջողությամբ, այսօր Թուրքիայի հանրության ներսում ժխտողականության երևույթը բռի դիկտատուրական ռեժիմի միահեծան կառավարման տարրեր է պարունակում, որով հանրությանը պարտադրվում է մի տեսակետ, որի ընկալումն, ամբողջ աշխարհով մեկ, բոլորովին այլ է։ Իհարկե, Հայոց Ցեղասպանությունը ժխտող թուրք - ադրբեջանական մյուս ջանքերից, ամեն դեպքում, պետք է զգուշանալ, սա չի նշանակում, որ քայլեր դրանք կանխելու դեմ չպետք է կիրառել, սակայան, ցանկացած հաջողություն, որ կգրանցի թուրքական կողմը՝ ժխտելու դարասկզբին իրականացրած իր ոճիրը, դատապարտված է մնալու սիմվոլիկ գործողությունների շրջանակներում միայն»։

Աղբյուր` Փաստինֆո