Փաստ ինֆո

Հետպատերազմյան բանակցային ողջ գործընթացը՝ սկսած 2020 թ., պարուրված է գաղտնիության հաստ շերտով։ Նույնիսկ, էլեկտրոնային դիվանագիտության բովանդակությունից, երբ կողմերն իրար էլ.փոստային ճանապարհով փաստաթղթեր և պատասխաններ են ուղարկում կամ առաջարկներ փոխանցում հանրությունը մինչ օրս տեղեկացված չէ։ Մենք մինչ այսօր չգիտենք՝ կոնկրետ ի՞նչ հարցերում կամ ի՞նչ ձևաչափում է կայանում անհամաձայնությունը, որը թույլ չի տալիս, որպեսզի բանակցային գործընթացը՝ բացի հանդիպումներից, այլ արդյունքեր ևս գրանցի»,- «Փաստինֆո» լրատվականի հետ զրույցում ասում է քաղաքագետ Գարիկ Քեռյանը ։

Տեղեկացնենք, որ ՀՀ ԱԳՆ-ն այսօր հաստատել է՝ Վաշինգտոնում հունիսի 12-ին նախատեսված Հայաստանի ու Ադրբեջանի արտգործնախարարների հանդիպման հետաձգման մասին լուրերը. «Ադրբեջանական կողմի խնդրանքով մյուս շաբաթ Վաշինգտոնում նախատեսվող քննարկումների հերթական փուլը հետաձգվում է: Հանդիպման նոր ժամկետների վերաբերյալ հանրությունը պատշաճ կերպով կտեղեկացվի»,- հայտարարել էր ՀՀ ԱԳՆ խոսնակը:

Գարիկ Քեռյանը հռետորական հարցադրում է կատարում՝ ո՞րն է եղել մինչ այս պահը տեղի ունեցած բանակցային գործընթացի արդյունքում գրանցված ձեռքբերումն ու ինքն էլ պատասխանում.«Միակ ռեալ ձեռքբերումը, թեևս եղել է Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությունը՝ քկմ-երի մասին, որը, սակայն, Ադրբեջանը, նույնիսկ, հարկ չհամարեց հաստատել։ Մենք չենք կարող իմանալ բանակցային գործընթացի ձգձգման բոլոր պատճառները, որովհետև դրանք չեն հանրայնացվում, սակայն, պատճառները, թերևս, ակնհայտ են և դրանցից ամենաէականն այն կատաղի մրցակցությունն է, որ գնում է բանակցային հարթակների միջև»։

Քաղաքագետը մանրամասնում է՝ գոյություն ունեն բանակցային գործընթացի անցկացման երեք հարթակներ՝ ռուսական, բրյուսելյան և վաշինգտոնյան. «Իհարկե, ոմանք պնդում են, թե բրյուսելյան և վաշինգտոնյան հարթակները նույնացվում են, սակայն, մոտեցումների տարբերություններ, այս երկու կողմերում, ըստ իս, զգալիորեն կան։ Այն կենտրոնները, որոնք ՀՀ-ի և Ադրբեջանի ղեկավարներին հրավիրում են իրենց մոտ, նպատակ են հետապնդում՝ հասնելու հակամարտության ոչ թե արագ և արդարացի կարգավորման, այլ իրենց ձեռքի տակ վերցնելու բանակցային գործընթացի մոդերատորությունն ու ղեկավարվելու սեփական երկրի կամ քաղաքական միավորի ծավալապաշտական շահերը։ Այս կատաղի գործընթացի ընթացքում, երբեմն, մի հարթակին հաջողվում է տապալել մյուսին։ Այս ամբողջի արդյունքում, տուժում է բուն բանակցող երկրների միջև ընթացող բանակցային գործընթացը՝ ձգձգվելով կամ անարդյունք դառնալով»։

Հարցին՝ կարելի՞ է, արդյո՞ք, նմանօրինակ տապալման վառ օրինակ համարել մոսկովյան եռակողմ վերջին բանակցությունները, որոնք, ըստ էության, 20 րոպե տևողություն գրանցեցին և ավարտվեցին առանց որևէ պաշտոնական հայտարարության, քաղաքագետը պատասխանում է՝ բանակցային հանդիպման տևողությունը կամ դրանից հետո չարված հայտարարությունների հիման վրա, դեռևս, վերջնական գնահատական չի կարելի տալ.«Իրենց կարծրացած որոշումներով, կողմերը գնում և նստում են սեղանի շուրջ, որտեղ դիվանագիտական միտքը ոչ մի կերպ չի աշխատում՝ գտնելու փոխզիջումային այնպիսի տարբերակ, որ կբավարարի երկու կողմերին էլ։ Այս ամենը վկայում է հենց այն կատաղի պայքարի մասին, որը ես նկարագրեցի՝ դիվանագիտական հարթակներից մեկը փորձում է գործընթացից դուրս մղել մյուս կողմին։ ՌԴ-ն ձգտում է զրոյացնել Արևմուտքի հնարավորությունները և իսկ Արևմուտքը նպատակ է հետապնդում թուլացնել ՌԴ-ի դիրքերն այստեղ՝ Հարավային Կովկասում։ Այսպիսի պայմաններում, կարծում եմ, դժվար գտնվի մի այնպիսի օպտիմալ տարբերակ, որը շահավետ և ձեռնտու կլինի թե՛ Ադրբեջանի, թե՛ մեզ համար»։

Հարցին՝ արդյո՞ք բանակցային գործընթացի այսօրինակ ընթացքը չէ՞ պատճառը, որ քաղաքագետին հիմքեր է տալիս պնդելու, թե «Խաղաղության» պայմանագիրն, այնուամենայնիվ, մոտակա ապագայում չի ստորագրվելու, Գարիկ Քեռյանը պատասխանում է՝ դատողությունը ճիշտ է, իսկ սեփական կարծքն՝ այդ հարցի շուրջ, փոփոխության չի ենթարկվել, մնացել է նույնը՝ «Խաղաղության» ստորագրված պայմանագիր առաջիկայում կողմերը չեն ունենալու։

«Պետք է խոստավանել, ո՛չ ՀՀ-ի, ո՛չ Ադրբեջանի դիվանագիտությունը չի կարողանում գտնել՝ իրավիճակից շահավետ կերպով դուրս գալու ելքերը՝ ընկնելով մեկ Արևմուտքի, մեկ ՌԴ-ի ազդեցության տակ։ Հետևաբար, երբ վերջերս լրագրողներից մեկն ինձ հարցրեց՝ ստեղծված իրավիճակում, ի վերջո, որտե՞ղ է գտնվելու ձգձգվող բանակցութունների բանալին՝ ՌԴ-ո՞ւմ, թե՞ Արևմուտքում, ես պատասխանեցի՝ ո՛չ մի տեղում, ո՛չ մյուսում։ Այս բանակցությունների, հետևաբար նաև՝ արցախյան հակամարտության լուծման բանալին գտնվում է հայ – ադրբեջանական սահմանին։ Երբ կհաջողվի ստեղծել նպաստավոր այնպիսի մի իրավիճակ, որտեղ կզարգանան հենց երկողմանի բանակցությունները՝ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև, առանց արտաքին միջամտությունների կամ միջնորդների, որոնցից յուրաքանչյուրը ոչ թե Խաղաղության պայմանագրի ստորագրման է ձգտում, այլ սեփական շահն է առաջ մղում, հարցն իր ցանկալի լուծումը կստանա։ Ի վերջո, Ադրբեջանին պետք է Խաղաղության պայմանագիրը, Հայաստանը ևս դրա կարիքը ունի»,-ամփոփելով զրույցն, ասում է քաղաքագետ Գարիկ Քեռյանը։

Աղբյուր` Փաստինֆո