Փաստ ինֆո

Առաջին անգամ չէ, որ Ադրբեջանը հայ ռազմագերիների գործով դիմում է այդպիսի մանիպուլյատիվ քայլերի։ Այդպիսի օրինակ մենք գիտենք Սարիբեկյանի գործով, այնուհետև Ինջիղուլյանի դեպքով։ «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում այս մասին ասաց Միջազգային իրավունքի մասնագետ Արա Ղազարյանը՝ անդրադառնալով օրերս Ադրբեջանի հանրային հեռուստատեսության եթերում հայ ռազմագերիների ցուցադրմանը։

Մեր զրուցակիցը հիշեց, թե ինչպես էր ադրբեջանական կողմը Ինջիղուլյանի դեպքով բեմականացում կազմակերպել հենց բանտի շենքում՝ հայտարարելով, թե նկարահանումները կատարվել են հեռուստատեսությունում։

«Մեր փորձաքննությունը պարզեց, որ նախ նրանք գրած տեքստ են կարդում, հետևաբար, իրենց կամքն ազատ չէին արտահայտում։ Երկրորդ՝ կոնկրետ Սարիբեկյանի դեպքում տեսանյութը 7 մասից կտրված էր, այսինքն, ամբողջականությունը նույնպես առկա չէր։ Այս պայմաններում արդեն դեպքերի իրականությանը համապատասխանելն արդեն իսկ հարցականի տակ է»,- ասաց նա։

Այսպիսի քայլերով Ադրբեջանը փորձում է լեգիտիմություն հաղորդել զինծառայողների ձերբակալումներին, կալանավորներին ու դատավարություններին, եւ, ինչպես նշեց Ա.Ղազարյանը, այդ ամենն ադրբեջանական կողմը համեմում է կեղծ պատմություններով, թե նրանք դիվերսիոն գործողություններ էին իրականացնում կամ պատրաստում Ադրբեջանի տարածքում, այնինչ նրանց առևանգում է հենց ադրբեջանական կողմը։ Սա, ըստ միջազգային իրավունքի փորձագետի, Ադրբեջանի հատուկ ուժերի անընդհատ կրկնվող ձեռագիրն է, որը մենք տեսնում ենք առնվազն 2010 թվականից սկսած։

Ըստ միջազգային իրավունքի մասնագետի՝ Ադրբեջանում պահվող հայ ռազմագերիների հայրենադարձման խնդիրը մշտապես իրավական գործընթացների և ոլորտի մասնագետների ուշադրության կենտրոնում է։ Իր խոսքով՝ բոլոր հարթակներում, որտեղ այդ գործընթացները հարուցված են, հարցը մշտապես բարձրացվում է՝ անհատական կարգով։

«Դա իրականացվում է այն իմաստով, որ նրանք ռազմագերի չեն։ Այսինքն, նրանց ձերբակալումը, կալանավորումն ու դատապարտումն անօրինական է, որովհետև պատերազմական գործողություններին մասնակցելը հանցագործություն չէ։ Դա համարվում է հանցագործություն, երբ կատարվում են պատերազմական հանցագործություններ, բայց այդ մասով ադրբեջանցիները փաստ չունեն»,- ասաց նա։

Եթե անգամ ադրբեջանական կողմը հայտարարի, թե այդ ապացույցներն առկա են, մասնագետի դիտարկմամբ, խիստ կասկածելի կլինի։ Իր խոսքով՝ այդ բոլոր դատավարություններն անց են կացվել խիստ փակ ձևաչափով, ռազմագերիները զրկված են եղել Հայաստանում իրենց հարազատների ու արտաքին աշխարհի հետ կապի որևէ հնարավորությունից, իսկ հասարակությունը որևէ հնարավորություն չի ունեցել վերահսկելու այդ գործընթացը։ Այնինչ, Մինսկի համաձայնագրի շրջանակներում Հայաստանն ու Ադրբեջանը Եվրոպական դատարանի որոշմամբ գործակցելու պարտավորություն ունեն։ Դրանցից Ադրբեջանը ակնհայտորեն ու կտրականապես հրաժարվում է։

Անդրադառնալով ռազմագերիներին վերադարձնելու մասով Ադրբեջանի վրա ՄԻԵԴ-ի կողմից դրված պարտավորություններին՝ Արա Ղազարյանն ասաց, որ դրանք որոշ չափով իրագործվել են։ Մյուս կողմից, սակայն, իր խոսքով, պաշտոնական տվյալներով 3 տասնյակից ավելի, իսկ ոչ պաշտոնական տվյալներով՝ մինչև 200 մարդ համարվում է անհետ կորած։ Ըստ միջազգային իրավունքի փորձագետի, այս առումով նույնպես Ադրբեջանը հաշվետու է՝ ինչպես միջազգային հանրությանը, այնպես էլ այդ անձանց հարազատներին։

«Ադրբեջանի իրավազորության տակ գտնվող ու պաշտոնապես ճանաչված անձանց դեպքում էլ այդ երկիրը կրկին կեղծ քրեական գործեր է հարուցել նրանց նկատմամբ։ Այս հարցազրույցն էլ զուտ այդ գործիքներից մեկն է, որով փորձում է կրկին լեգիտիմություն հաղորդել այդ ամենին։ Իրականում, սակայն, դա լեգիտիմ կլիներ, եթե այդ մարդիկ իրավունք ստանային փաստաբան ընտրելու իրենց կամքով, կարողանային ընթացքում զանգահարել տուն, խոսել իրենց հարազատների հետ, եթե դատավարությունը դռնբաց լիներ... այդ ամբողջը չկա։ Մեղադրյալներն իզոլացված են ապակիով կամ վանդակով։ Դա արդեն իսկ խախտում է։ Իրականում այդ մարդիկ արդեն երկար ժամանակ գտնվում են փակի տակ, իսկ դա նշանակում է, որ նրանց բոլոր ցուցմունքները նույնպես արդեն իսկ լեգիտիմություն չունեն»,- ասաց նա։

Այս պատկերն, ըստ Արա Ղազարյանի, բացարձակ այլ է հայկական կողմում։ Մեր զրուցակիցն անդրադարձավ նաև ադրբեջանական կողմից հայ ռազմագերիների խոշտանգման ու կյանքից զրկելու դեպքերին։ Հայտարարեց, որ այդ փաստերն ապացուցող բոլոր հանգամանքներն անընդհատ հավաքագրվում են, ուսումնասիրվում և ուղարկվում միջազգային համապատասխան կառույցներ։ Հենց այդպիսի գործընթացների արդյունքում էլ, 2020 թվականի հոկտեմբերին հայ ռազմագերիների գնդակահարությունը պատկերող տեսանյութի հարցով ֆեյսբուքը վերջերս հարցում էր կատարել՝ պարզելու համար, թե արդյո՞ք ընդունելի է այդպիսի տեսանյութի պահպանությունը, թե անհրաժեշտ է այն հեռացնել կամ արխիվացնել։ Արա Ղազարյանը հայտնեց, որ հարցման պատասխանը հայտնի կդառնա արդեն մի քանի օրից։ Ֆեյսբուքի դատարանն այն կհրապարակի հունիսի 13-ին։

«Չնայած ֆեյսբուքը հեռացրել էր 2020 թվականի հոկտեմբերին հայ օգտատիրոջ կողմից ֆեյսբուքում տեղադրված տեսանյութը, բայց նաև հասկանում էր, որ դա գուցե ապացուցողական, հանրային իրազեկման նշանակություն ունի, որը գերակայում է ռազմագերիների անձնական կյանքի իրավունքի տեսանկյունից»,- ասաց նա։

Սա ֆեյսբուքի դատարանի կողմից կայացված արդեն երկրորդ այսպիսի որոշումն է, որտեղ անդրադարձ կա հենց հայկական թեմային։

Աղբյուր` Փաստինֆո