Փաստ ինֆո

Ալմա֊Աթայի հռչակագիրը, անկախ նրանից վերապահումներ կան, թե՝ ոչ, համեմատաբար ադրբեջանամետ միակ փաստաթուղթն է, որը նույնպես ինքնին որևէ կերպ չի անտեսում Արցախի անկախության փաստը։

Հիմնավորումները, ինչպես նկատել է իրավաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Գևորգ Դանիելյանը, շատ պարզ է՝ պետության տարածքային ամբողջականությունը ճանաչելը որևէ կերպ չի նշանակում, որ ճանաչող պետությունը, այդպիսով, չի ճանաչում վերջինիս կազմից ինքնորոշման իրացված իրավունքով առանձնացված պետությունը կամ պետական կազմավորումըս, դա ընդամենը նշանակում է, որ պետությունները պարտավորվում են տարածքային վեճերը, սահմանային անհամաձայնությունները լուծել միայն խաղաղ բանակցությունների միջոցով:

«Ինչ վերաբերում է գոյություն ունեցող սահմաններով տարածքային ամբողջականությունը ճանաչելու պարտավորությանը, ապա հարկ է նկատել, որ այդ այդ հռչակագիրը ստորագրվել է 1991 թ. դեկտեմբերի 21-ին, մինչդեռ՝ Արցախն ինքնորոշվել և անկախացել է 1991 թ. դեկտեմբերի 10-ին, այլ կերպ ասած՝ այդ պահին գոյություն են ունեցել արդեն այլ պետական սահմաններ»,- նշեց Դանիելյանը՝ մեջբերելով. «Ձգտելով կառուցել ժողովրդավարական իրավական պետություններ, որոնց միջև հարաբերությունները կզարգանան պետական ինքնիշխանության և սուվերենության փոխադարձ ճանաչման և հարգանքի, ինքնորոշման անօտարելի իրավունքի, իրավահավասարության և ներքին գործերին չմիջամտելու սկզբունքների հիման վրա, հրաժարումն ուժի կիրառման և դրա կիրառման սպառնալիքի, ճնշման տնտեսական և ցանկացած այլ մեթոդներից, վեճերի խաղաղ կարգավորում, մարդու իրավունքների և ազատությունների հարգում՝ ներառյալ ազգային փոքրամասնությունների իրավունքները, պարտավորությունների և միջազգային ընդհանուր ճանաչված սկզբունքների ու նորմերի բարեխիղճ կատարումը՝ ճանաչելով և հարգելով միմյանց տարածքային ամբողջականությունը և առկա սահմանների անձեռնմխելիությունը»։

Գևորգ Դանիելյանի դիտարկմամբ՝ Հռչակագիրը ևս առաջնահերթ վերահաստատել է, որ պետությունների միջև հարաբերությունների հիմքում դրվում է ազգային ինքնորոշման անքակտելի իրավունքը, և հետո է միայն ամրագրել արդեն այդ համատեքստում և դրա հաշվառմամբ տարածքային ամբողջականությունը։ «Հասկանալի է, որ այսօր ողջ պետական ապարատը ներկայումս հակված է բոլոր տեսակի միջազգային և ազգային իրավական ակտերը մեկնաբանել բացառապես իրենց նախընտրած քաղաքականության ոճաբանությամբ, բայց դա չի նշանակում, որ բոլորս ստանձնել ենք պարզ իրողություններն ու իրավական նորմերը սխալ ընկալելու պարտավորություն»,- արձանագրեց Դանիելյանը։

Հիշեցնենք, որ Պրահայում տեղի ունեցած քառակողմ բանակցություններից հետո պաշտոնական Երևանը հայտարարեց, որ ճանաչում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը՝ Ալմա-Աթայի 1991թ Հռչակագրի հիման վրա, մինչդեռ, վավերացումը եղել է վերապահումներով։ Այդ առնչությամբ «Փաստինֆո»-ն գրավոր հարցմամբ դիմել էր ՀՀ ԱԳՆ՝ պարզելու, թե արդյո՞ք ՀՀ-ն ճանաչում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը՝ հիմք ընդունելով 1991թ Ալմա-Աթայի Հռչակագրին միանալու վերապահումները, եթե ոչ, ապա արդյո՞ք նախաձեռնվելու է նշված վերապահումներն առոչինչ ճանաչելու գործընթաց։ Հարցադրումներին ՀՀ ԱԳՆ-ն պատասխան փաստացի չուներ։ Ժամկետների խախտմամբ ուղարկված պատասխանում ՀՀ ԱԳՆ-ն նշել էր, թե «1991թ. դեկտեմբերի 21-ի Ալմա-Աթայի Հռչակագիրը ՀՀ կողմից ստորագրվել է առանց վերապահումների», մինչդեռ, հարցմամբ բարձրացված հարցը ոչ թե ստորագրման ընթացքում վերապահումների, այլ՝ վավերացման մասին էր։ Իսկ ստորագրված միջազգային պայմանագիրը չունի որեւէ իրավական ուժ, քանի դեռ չի վավերացվել տվյալ երկրի օրենսդրությամբ սահմանված կարգով։ ՀՀ պարագայում, ինչպես նշեցինք, այն ժամանակվա խորհրդարանը Ալմա-Աթայի հռչակագիրը վավերացրել է 11 վերապահումով, եւ ունի պարտադիր ուժ։

Ի.Ս.

Աղբյուր` Փաստինֆո