Փաստ ինֆո

Այսօր Մինասի հայրենի գյուղում՝ Ջաջուռում նկարչի թանգարանի՝ նորացված ու ժամանակակից ցուցադրության բացման օրը, ինչը շատ կարևոր իրողություն է, նրա անձնական կյանքի մի պատմություն եմ ուզում ներկայացնել, որը փաստում է, թե ինչ արգելքներ հաղթահարելով է ստեղծագործել հանճարեղ նկարիչը՝ ճեղքելով ժամանակի պատն ու երկաթյա վարագույր․․․

«Խուլիգանություն» ասել է՝ հասարակական անվտանգության դեմ ուղղված հանցագործություն, որն արտահայտվում է հասարակական կարգը կոպտորեն խախտելու, հասարակության նկատմամբ բացահայտ անհարգալից վերաբերմունք դրսևորելու եղանակով։

Սոցիալիստական ռեալիզմ կոչվող անդեմության մերժումը և գունեղ ու թարմ, ինքնատիպ գույները՝ կերպարվեստում, ինչը շատ հատուկ էր Մինասին,փաստորեն, կուսակցական գաղափարախոսությունը նույնպես տեղավորել էր «խուլիգանություն» հոդվածի տակ։

Գեղանկարիչ Նարեկ Ավետիսյանը, Մինասի որդին, պատմում է այն, ինչ իրեն պատմել են, այսինքն, ընտանեկան «փաստերի արխիվն է բացում», որ Մինասի պարագայում ներընտանեկանից դուրս է՝ «ազգային արխիվի փաստական նյութ է, աբսուրդային փաստ և նույնպիսի իրականություն» ։

Մինասը նստած է, գալիս է ահա, մի «աֆիցեր», որ քննի, մեկ է՝ 15 «սուտկայից» թողնելու են, բայց պիտի մի բան գրի։ Գալիս է՝ «դոբրի, դեն, բարի օր, բան, ման, Մինասը, թե՝ Աստծո բարին, բայց, անկեղծ ասած՝ ուղղակի չեմ հասկանում՝ ինչու՞ եմ այստեղ»։
Սպան, թե՝ այստեղ գրված է՝ «բուրժուական արվեստի պրոպագանդա», «շեղում սոցիալիստական արվեստի նորմերից, սոցռեալիզմին հակասող մոտեցում»։

«Ինչռեալիզմի՞»՝ հարցնում է Մինասը։
Սոցիալիստակա՛ն՝ պատասխանում է սպան։

Մինասը զարմանում է՝ առաջին անգամ եմ լսում, որ սոցիալիզմը լինում է կապիտալիստական։ Ասում է՝ ռեալիզմը միշտ ռեալիստական է լինում, իսկ սոցիալիզմը և կապիտալիզմը քաղաքական բաներ են։ Ռեալի՛զմն է միշտ անփոփոխ։
Էս մարդը շեշտակի նայում է և՝ բայց դու խելացի տղա ես, չէի մտածել էդ մասին։

Հետո՝ Մինասը շուռ է գալիս ու հարցնում՝ իսկ դուք իմ նկարները տեսե՞լ եք։
Սպան խոստովանում է՝ չեմ տեսել, ձեր «ռապորտում» գրված է․․․

Մինասն արդեն ինքն է շարունակում։ Գիտեք, ասում է՝ ես ինձ վրա զարմանում եմ, որ ասենք, կարող եմ կարմիր ծառ նկարել․․․
Նա էլ թե՝ դուք դալտոնի՞կ եք։

Մինասը շատ հանգիստ պատասխանում է՝ չէ։ Չէ, ես նորմալ եմ տեսնում․․․ և սկսում է պարզ, մատչելի ձևով բացատրել գույնի և լույսի փոխազդեցությունների մասին՝ միաժամանակ հետևելով իր աչքի առաջ վերափոխվող, կլանված հայացքն իր խոսքից չկտրող սպային․․․

Ի սկզբանե աբսուրդի ժանրի այս պատմությունը, Մինասի Նարեկ որդու վկայությամբ՝ ավարտվում է նրանով, որ խորհրդային այս սպան, այս մարդը դառնում է Մինասի մեծ երկրպագուն։ Իսկ Մինասի մահից հետո, ասում է՝ արդեն իմացանք, որ գեներալ է դարձել, մեծ բաներ է արել ու նույնիսկ՝ Մինասի արվեստի գիտակ էր դարձել։ «Լավ մարդ է եղել, բարի, գիտակից անձնավորություն, բայց կրող է ապուշի մեկը լիներ՝ բացարձակ չհասկանար և չցանկանար անգամ՝ հասկանալ․․․ Իրականում՝ աբսուրդ ժամանակներ էին՝ մի տեսակ շատ անհասկանալի․ գույները, պատկերները մի քիչ այլ կերպ, սեփական հայացքով պատկերելու համար քննադատում էին, չգիտեմ ինչ էին անում»։

Եվ վերահաստատում է՝ «Մենք, ախր, նույնը չենք կարող նկարել, մենք լույսի ազդեցությունն ենք նկարում, գույնը դա լույսն է․․․»

Հատված՝ «Առասպելյալ ռեալիզմից անդին» էսսեից
Անահիտ Եսայան

Աղբյուր` Փաստինֆո