Փաստ ինֆո

1992թ․ այս օրը՝ մայիսի 18-ին ազատագրվեց Բերձորը և բացվեց կյանքի ճանապարհը։ Ազատագրված հայկական Բերձորի առաջին վերաբնակիչների շարքում էր ազատամարտիկ, լուսանկարիչ Զոհրաբ Ըռքոյանի ընտանիքը։

«Բերձորի ազատագրումով իրականացավ հայության երազանքը՝ երկար դադարից հետո Արցախն ու Հայաստանը նորից միացան։ 1988թ․ երբ սկսվեց շարժումը, բոլորս ունեինք մեկ նպատակ՝ Հայաստանի ու Արցախի միացում։ Բերձորին ազատագրումից մեկ օր առաջ՝ 1992թ․ մայիսի 17-ին, ազատագրվեց նաև Շուշիի շրջանի Բերդաձորի ենթաշրջանը, որն ուղիղ մեկ տարի գերության մեջ է եղել։ Բերդաձորի գյուղերը 1991թ․-ին ադրբեջացիները՝ խորհրդային բանակի օգնությամբ, դատարկել էին, տղամարդկանց մեծ մասին ձերբակալել, երկու հոգու էլ Բաքվի բանտում տանջամահ արել։ Ըստ էության, Բերդաձորի գյուղեր ու Բերձորի ազատագրմամբ բացվեց ցավաքային ճանապարհը, որը մեզ համար, իրոք, կյանքի ճանապարհ է»,-«Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասում է ազատամարտիկը։

1989-ից մինչև 1991թ․ մայիս մասնակից լինելով ազատագրական ու ինքնապաշտպանական մարտերին՝ Ըռքոյանը շատ լավ գիտեր ազատագրված բնակավայրերը վերաբնակեցնելու ու զարգացնելու կարևորությունը։ Հենց այդ գիտակցումով է 1996թ․ ընտանիքի հետ Երևանից Քաշաթաղ տեղափոխվել։

«Սոցիալական պայմանները շատ վատ էին։ Վեց տարի ապրել ենք կիսավեր շինության մեջ, բայց դա էական չէր․ կար նպատակ, ծրագիր՝ կրկին վերաբնակեցնելու, վերահայացնելու պատմական հայկական հողը՝ Քաշաթաղը։ Մասնագետների լուրջ խնդիր կար սկզբում, ու երբ ինձ առաջարկեցին տեղափոխվել այնտեղ , միանշանակ համաձայնեցի․․․ Երկու աղջիկներս ծնվել ու մեծացել են այտեղ»,-պատմում է լուսանկարիչ-վավերագրողը։

Քաշաթաղում ապրած 24 տարիների ընթացքում Ըռքոյանը միայն կրթության զարգացմամբ չէր զբաղվում։ Լուսանկարչական ապարատը, ինչպես ազատամարտի տարիներին, այնպես էլ դրանից հետո՝ ընդհուպ մինչև 2020թ․ նրանից անբաժան է եղել։ Քաշաթաղի շրջանում որտեղ խաչքար, մատուռ, եկեղեցի կամ տապանաքար էր տեսնում, լուսանկարում էր։ Վավերագրական այդ նյութերը ադրբեջանական կեղծիքի դեմ աշխատող կարևորագույն վկայություններ են։ Ըռքոյանը շեշտում է՝ դրանք փաստում են, որ Քարվաճառն էլ, Քաշաթաղն էլ, 1990-ականներին ազատագրված մյուս տարածքներն էլ պատմական հայկական տարածքներ են։

Քանի դեռ հայրենիքի մի զգալի մաս նորից գերության մեջ է, այդ վկայությունները հանրայնացնելու գործով է զբաղված լուսանկարիչ-վավերագրողը։ Քարվաճառում, Քաշաթաղում հայկական հետքն ապացուցող պատմամշակութային հուշարձանների լուսանկարների ցուցահանդեսներ մի քանի անգամ կազմակերպվել են Հայաստանի տարբեր բնակավայրերում։ Այսօր էլ Բերձորի ազատագրման 31-ամյակին նվիրված ցուցադրություն է եղել Աբովյան քաղաքում։

Ազատամարտիկը չի հուսահատվում, լիահույս է, որ միաբանվելու ու հույսներս մեզ վրա դնելու դեպքում նորից կազատագրենք Բերձորն էլ, օկուպացված մյուս բնակավայրերն էլ։

«Եթե 1988-ի պես համազգային շարժում սկսվի, համախմբվենք, նորից ազատագրելու ենք մեր հողերը։ Այն ժամանակ մենք զենք չենք ունեցել, անգամ փայտով ենք կռվել, բայց ունեցել ենք նպատակ, երազանք ու համախմբված էինք։ Հիմա զենք ունենք, մնում է համախմբվենք ու կկարողանանք հետ բերել կորցրածը»,-եզրափակում է ազատամարտիկը։

Աղբյուր` Փաստինֆո