Փաստ ինֆո

Մատաղիսի զորամասի հրամանատար Սևակ Աբրահամյանին մեղադրում են Արցախյան երրորդ՝ 44-օրյա պատերազմի մեկնարկի նախօրեին խնջույք կազմակերպելու և առաջնագծում հակառակորդի կուտակումների մասին տեղեկանալուց հետո անձնակազմին մարտական պատրաստության չբերելու, պատշաճ պաշտպանություն չիրականացնելու մեջ, մինչդեռ, պաշտպանության կողմը համոզված է՝ կուտակումների մասին պատշաճ զեկուցել են, հակառակորդի հնարավոր հարձակման մասին բարձրաստիճան սպայական կազմը տեղեկացված եղել է, սակայն մարտական պատրաստվածության չի բերվել զորքը, իսկ այսօր մեղադրյալի աթոռին միայն Աբրահամյանն է։ Ասել է թե՝ իրավապահները «խոշոր ձկների» հետևից չեն գնում։ Սևակ Աբրահամյանի պաշտպան Արման Թամրազյանը «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում որոշակի փակագծեր բացեց՝ նշելով, որ քրեական գործի փաստերով՝ ՀՀ ԶՈՒ ԳՇ պետը սեպտեմբերի 25-ին կարգադրություն է արձակել, համաձայն որի՝ ԶՈՒ-երը պետք է պատրաստ լինեն հակառակորդի սադրիչ գործողությունները դիմագրավելու և կանխելու համար, սակայն սադրիչ գործողությունը հակառակորդի լայնածավալ հարձակումը չէ, դա կարող է դրսևորվել դիրքերի ռմբակոծմամբ, տեխնիկայի դուրսբերմամբ, վատագույն դեպքում՝ դիվերսիոն-հետախուզական խմբերի ներթափանցմամբ։

«Նույն ԳՇ պետն իր կարգադրության մեջ նշել է, որ ղեկավարման մարմինների համար սահմանվում է մարտական աշխատանքային ռեժիմ, ինչն ուղղված է եղել ՊԲ հրամանատարին, որն էլ արձակել է մեկ այլ կարգադրություն՝ ուղղված է եղել ՊԲ 10-րդ լեռնահրաձգային դիվիզիայի հրամանատարին, որն էլ իր հերթին է կարգադրություն արձակել՝ ուղղված 6-րդ պաշտպանական շրջանի հրամանատարին՝ Սևակ Աբրահամյանին»,- նշեց պաշտպանը՝ հավելելով, որ թեև ԳՇ պետը մարտական աշխատանքային ռեժիմ սահմանելու որոշում կայացրել, բայց ՊԲ և դիվիզիայի հրամանատարը մարտական աշխատանքային ռեժիմ սահմանելու մասին ոչինչ չեն նշել, նշվել է հստակ գործողություններ՝ առաջնագիծն ուժեղացնել, հակատանկային միջոցներ ձեռնարկել և այլն, այդ գործողություններն արդեն կատարված եղել են։ Ըստ իրավապահների՝ մարտական աշխատանքային ռեժիմի դեպքում Սևակ Աբրահամյանը չէր կարող խնջույք կազմակերպել, միչդեռ, պաշտպանի պնդմամբ՝ Աբրահամյանի համար մարտական աշխատանքային ռեժիմ սահմանված չի եղել, քանի որ ԳՇ պետի կարգադրությունն ինքը չի ստացել, իսկ եթե ստանար էլ, իր համար կատարման ենթակա էր դիվիզիայի հրամանատարի հրահանգը, դա սահմանված է ներքին ծառայության կանոնադրությամբ։ Պաշտպանի խոսքով՝ այդ օրը եղել է առօրյա ծառայություն՝ ընդամենը բարձրացված զգոնության պայմաններում, հրամանատարական կետերը եղել են ծավալված, գտնվել է վարչության անձնակազմը, որը պետք է ծառայեր հրամանատարական կետում, գործառույթները բաշխվում են՝ ըստ ժամերի, եթե որևէ մեկը տեղում չէ, նրան փոխարինում են, հրամանատարական կետը միշտ գործել է։

«Խնջույքի վայրը թիկունքի կառավարման կետում է։ Երկու գումարտակի հրամանատար եկել են 30 րոպեով գտնվել են խնջույքին, ապա՝ վերադարձել ծառայության կատարման։ Այդ ընթացքում զեկուցվել է, որ փոս ճանապարհով նկատվել է փոշի, ենթադրվում է՝ ավտոշարասյուն, չի դիտարկվում ինչ տեսակի մեքենաներ են, քանիսն է, ինչ որ բան տեղափոխում են, թե ոչ, ուր են գնում, մյուս հրամանատարը զեկուցում է, որ հակառակորդի թիկունքում տեսել է երեք բեռնատար և մեկ մարդատար մեքենա՝ կանգնած, որոշակի անձնակազմ՝ մեքենաների մոտ»,- նշեց պաշտպանը՝ հավելելով, որ այդ մասին տեղում զեկուցվել է նաև դիվիզիայի հրամանատարին և պնդումները, թե իբրև խնջույքի ժամանակ աննախադեպ կուտակումների և շարժի մասին՝ սուտ է։

Բացի այդ, պաշտպանն ուշադրություն հրավիրեց այն հանգամանքին, որ մարտական աշխատանքային ռեժիմ կարող էր սահմանվել այն դեպքում, երբ զորքըի մարտական պատրաստվածության աստիճանը բարձրացվել էր, մինչ այդ պետք է հայտարարվեր զորակոչ և զորամասերը պետք է խաղաղ ժամանակվա հաստիքներից անցնեին պատերազմական հաստիքների ռեժիմին, ինչը չի իրականացվել, հետևաբար, մարտական աշխատանքային ռեժիմ սահմանելը որևէ նպատակ չէր հետապնդում և որևէ արդյունք տալ չէր կարող։ Հակառակորդը հարձակումը կատարել է սահմանի ողջ երկայնքով, որևէ պաշտպանական շրջանի հրամանատար զորքը մարտական պատրաստվածության բարձր աստիճանի չի բերել, բայց մեղադրվում է միայն Սևակ Աբրահամյանը։

«Ասում են՝ եթե զորքը մարտական պատրաստության բարձր աստիճանի բերեիր, հանգստացող երկու գումարտակներն էլ կբերեիր, դիրքը՝ կպահեիր, մինչդեռ, 6-րդ պաշտպանական շրջանը, թեև կանոնադրությամբ պետք է 15 կմ ճակատ ունենար, ունեցել է 28 կմ, որում եղել է ավելի քան 70 դիրք, որից կեսը չի պահվել։ Դիրքերն այնպես են դասավորված եղել, որ պահվող դիրքից հնարավոր լիներ պահել նաև մյուսները։ Խաղաղ և պատերազմական ժամանակներում հաստիքային տարբերությունը կազմում է մոտ 75 տոկոս։ Ընդհանուր շարքում գտնվող անձնակազմը կազմել է 61 տոկոս»,- նշեց Թամրազյանը՝ արձանագրելով, որ փաստական տվյակներ կան, որ մարտական պատրաստվածության բարձր աստիճան չի հայտարարվել, զորքը չի համալրվել, իսկ պատերազմի սկսվելուց հետո, երբ պետք է համալրվել պատերազմական հաստիքներով, մոբիլիզացիայի այն քանակը, որը պետք է գար, եկել է 40 տոկոսը, որից 90 տոկոսը չէր համապատասխանում հաստիքներին.«Խնդիր է եղել նռնականետի, բայց եկողը կարողացել է միայն ինքնաձիգ օգտագործել և այլն»։

Քրեական գործով կան դիվիզիայի հրամանատարի հրամանատարի, ՊԲ հրամանատարի, ԳՇ պետի և այլ բարձրաստիճան սպաների ցուցմունքներ, որոնք նշել են, որ հակառակորդի կողմից առաջին ժամերին հաջողություններ գրանցելու պատճառը եղել է այն, որ հակառակորդի հետ զորքի հարաբերակցությունը կազմել է 1/10-ի, այսինքն՝ 10 անգամ գերազանցել են պաշտպանվող ուժերից, մինչդեռ, ավելի վաղ, հետախուզության տվյալներով հակառակորդի հետ զորքի հարաբերակցությունը եղել է 1/3-ի, այսինքն, պաշտպանություն կարող էինք իրականացնել։ Երկրորդ պատճառը, որը մեջբերելով պաշտոնյաների ցուցմունքներից հայտնեց փաստաբանը, եղել է հակառակորդի կողմից կիրառվող գերճշգրիտ հեռահար զինատեսակները, ավիացիայի անարգել կիրառումը, որից պաշտպանվելու համար 6-րդ պաշտպանական շրջանը չի ունեցել, Արցախի ամբողջ տարածքում գրեթե բոլոր ՀՕՊ միջոցները խոցվել են պատերազմի հենց սկզբից։

«Եթե մենք երկու գումարտակի զինվորներին տանեինք մարտական դիրքերով բաշխեինք, ամեն դիրքում հինգ զինվոր էինք ունենալու՝ ինքնաձիգով զինված, այդ հինգ զինվորները ոնց էին կասեցնելու, եթե ամեն դիրքի ուղղությամբ 10-12 զրահատեխնիկա, 70 անձնակազմ է գրոհել։ Այս ամենը մոռանալ, ասել՝ զորակոչ չենք հայտարարել՝ ոչինչ, զորակոչը եկել է՝ պաշտոններին չի համապատասխանել՝ ոչինչ, 40 տոկոսն է եկել՝ ոչինչ, նախապես հրամանատարները մարտական պատրաստվածության բարձր աստիճանի չեն բերել՝ ոչինչ, բայց որ երկու գումարտակի զինծառայողները չեն բաշխվել մարտական դիրքերում՝ Թալիշն ու Մատաղիսը կորցրել ենք։ Երկաթե տրամաբանություն է պետք դրա համար։ Անձնակազմն ընդամենը գնալու էր և մսաղացի մեջ մտներ, իրենց այնտեղ տանելով ոչինչ չէր փոխվի»,-նշեց նա։

Բացի այդ, պարզվում է, պատերազմից առաջ հակառակորդն արդեն ականազերծման աշխատանքներ են իրականացրել, ինժերենարական աշխատանքներ են իրականացրել, կուտակումներ են եղել տեխնիկայի, ինչը արձանագրվել է սահմանի երկայնքով տեղադրված տեսախցիկներով և այդ մասին սպայական բարձրաստիճան կազմը տեղեկացված է եղել, իսկ պատերազմից օրեր առաջ՝ արդեն տեղեկացված էին հակառակորդի հարձակման մասին, տեղեկացված է եղել նաև դիվիզիայի հրամանատարը, սակայն մարտական բարձր պատրաստության աստիճանի չի բերվել։ Սևակ Աբրահամյանի պաշտպանը տարակուսած է՝ գործում առկա նման փաստական տվյալների պայմաններում ինչու է հետապնդում իրականացվում միայն Սևակ Աբրահամյանի նկատմամբ։ Թամրազյանը հանցագործության մասին հաղորդում է ներկայացրել՝ պաշտոնատար անձանց անփութության դեպքով, որը քննության առարկա կդարձվի հարուցված վարույթի շրջանակներում, ինչի հետ, սակայն, Թամրազյանը համաձայն չէ և վիճարկել է՝ պահանջելով առանձին քրեական գործ հարուցել։

«Մենք ուրախ ենք, որ պետությունը ցանկանում է պարզել, թե ում անփութության պատճառով զորքը չի բերվել պատրաստության, սակայն դրա մեղավորը ստորին օղակը չէ, վերին օղակն է»,- նշեց Թամրազյանը՝ հավելելով, որ ի սկզբանե Սևակ Աբրահամյանին նշանակել են մեղադրյալ և դատում են։

Հիշեցնենք, որ մեկ տարի առաջ Արցախի Մարտակերտի շրջանի Թալիշ և Մատաղիս գյուղերի պաշտպանությունը պատշաճ չկազմակերպելու մեղադրանքով բարձրաստիճան սպա էր կալանավորվել: Ըստ մեղադրանքի՝ հրամանատար Սևակ Աբրահամյանը պատերազմի մեկնարկի նախորդ օրը բանակի շուրջ 100 սպաների մասնակցությամբ կազմակերպել է խնջույք, որի ընթացքում թեև տեղեկատվություն է ստացել, որ առաջնագծում հակառակորդի կուտակումների կան եւ պատերազմի վտանգը մեծ է, անձնակազմին մարտական պատրաստություն չի բերել եւ ոչինչ չի արել հակառակորդի հարձակումը կանխելու, դրան դիմագրավելու համար:

Բացի այդ` գնդապետը հարձակման պահին նույնպես չի կատարել իր պարտավորությունները, անգործություն է դրսեւորել, ինչի հետեանքով ադրբեջանական կողմը ժամերի ընթացքում կարողացել է ճեղքել պաշտպանական գիծն ու մխրճվել թիկունքային հատվածներ: Այդ պայմաններում հայկական կողմը չի կարողացել պաշտպանության անցնել, ինչը հանգեցրել է նրան, որ ադրբեջանական կողմը գրավել է գերիշխող բարձունքները եւ հրամանատարական դիտակետերը, մխրճվել պաշտպանության խորքը` զորամասի անձնակազմին ստիպելով նահանջել: Դրա հետևանքով հակառակորդի վերահսկողության տակ են անցել Մարտակերտի շրջանի Թալիշ եւ Մատաղիս գյուղերը:

Մանրամասները՝ տեսանյութում

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո