Փաստ ինֆո

Լաչինի միջանցքի ապաշրջափակման պահանջով միջանկյալ միջոց կիրառելու Հաագայի դատարանի վճիռն Ադրբեջանը կամ չի կատարի, կամ մասնակի կկատարի։ «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում նման կարծիք հայտնեց միջազգային իրավունքի փորձագետ Արա Ղազարյանը՝ անդրադառնալով դիտարկմանը, թե ՄԱԿ-ի արդարադատության դատարանի որոշումից 3 օր անց Լաչինի միջանցքը շարունակում է փակ մնալ։

«Այն, որ Ադրբեջանը չի կատարելու կամ մասամբ է կատարելու դատարանի որոշումը, դա ի սկզբանե պարզ էր, մանավանդ այնտեղ մի արտահայտություն կա, որտեղ նշվում է՝ «իր ձեռքի տակ եղած միջոցներով ապահովել ճանապարհի անխափան գործունեությունը»»,- նշեց նա։

Նրա խոսքով՝ Ադրբեջանը ի սկզբանե կարող է ասել, որ ճանապարհն ինքը չի փակել և «խաղարկել» եզրահանգման մեջ առկա «իր տրամադրության տակ եղած միջոցներով» ձևակերպումը՝ հաշվի առնելով, որ ճանապարհի վրա վերահսկողություն են իրականացնում նաև ռուս խաղաղապահները։
«Ադրբեջանը կմանևրի՝ ասելով, որ այնքանով որքանով իր ձեռքի տակ կան միջոցներ, ճանապարհի անխափան աշխատանքը ապահովված է։ Այստեղ Ադրբեջանը կփորձի շուռ տալ Ռուսաստանի վրա, որ թող Ռուսաստանը այդ ցուցարարներին հեռացնի, որովհետև նրանք խաղաղ ցուցարարներ են։ Այստեղ Ռուսաստանը կարող է իր լռությամբ աջակցել Ադրբեջանի այդ երկիմաստ պնդումներին, բայց այդուհանդերձ նման իրավիճակը չի կարող անընդհատ շարունակվել և Ադրբեջանը պետք է անընդհատ նոր ռեսուրսներ, նոր նարատիվներ կամ նոր իրավիճակներ ստեղծի, որպեսզի մեր ուշադրությունը շեղի, հեռացնի դատական այս ակտից»,- պարզաբանեց նա։

Թե ինչ ժամկետներում Ադրբեջանը պետք է կատարի դատարանի՝ միջանկյալ միջոց կիրառելու պահանջը՝ Ղազարյանը դժվարանում է պատասխանել, վճիռների կատարման ժամկետները կանոնակարգված չեն։ Միջազգային իրավունքի փորձագետը հիշեցնում է Իսրայելի օրինակը, որին նույն Հաագայի դատարանը դեռ մեկուկես տասնամյակ առաջ պարտավորեցրել է քանդել Պաղեստինի հետ կառուցած Իսրայելական պատը, այնինչ Իսրայելը չի շտապում բավարարել դատարանի որոշումը. ՄԱԿ-ի ասամբլեան դեկտեմբերի 30-ին դիմել է Հաագայի դատարան՝ դատարանի խորհրդատվական կարծիքն ստանալու համար։

Եթե Ադրբեջանը Լաչինի միջանցքը չբացի, Հայաստանն էլ, որոշակի պարբերականությամբ, կարող է դիմել արդարադատության դատարանին, որ վերջինս վերահաստատի իր որոշումը ճանապարհը բացելու մասին։
«Պահանջը չբավարարելու դեպքում ուղղակի հետևանքների մասին դժվար է խոսել, նախ՝ երկրի հեղինակությունն է տուժում, բայց կարծես թե դա Ադրբեջանին այնքան էլ չի հետաքրքրում, որովհետև չմոռանանք, որ Ադրբեջանը աֆտորիտար երկիր է։ Դատարանի որոշումը խիստ անհարմար վիճակի մեջ է գցել Ադրբեջանին, բայց Ադրբեջանն ասում է, որ իրենք որոշումը կատարում են, նրանք չեն ասում՝ չենք կատարում, ոչ մի դեպքում Ադրբեջանը չի ասի, որ որոշումը չի կատարում»,- ընդգծեց Ղազարյանը։

Մեր հարցին, թե հնարավոր է, որ ադրբեջանական կողմն արցախահայերի տեղափոխությունն ապահովի Կարմիր խաչի և ռուս խաղաղապահների ուղեկցությամբ ներկայացնի որպես ազատ տեղաշարժ, Ղազարյանը պատասխանեց

«Դա ազատ տեղաշարժ չէ, դա վերահսկվող տեղաշարժ է, ազատ տեղաշարժն այստեղ դիտարկվում է մարդու իրավունքի հայեցակարգի ներքո, մարդու իրավունքի հայեցակարգն այն է, որ յուրաքանչյուր ոք կարող է ազատորեն, առանց խոչընդոտի դուրս գալ իր երկրի տարածքից։ Արձանագրենք, որ դատարանն էլ համարեց, որ փաստորեն Կարմիր խաչի աջակցությունը դա հումանիտար աջակցություն է, դա բավարար չէ, որպեսզի համարենք, որ ապահովված է քաղաքացիների ազատ տեղաշարժի իրավունքը»,- հավելեց Ղազարյանը։

Միջազգային իրավունքի մասնագետի խոսքով՝ դատարանն ինքնին վերահսկողություն իրականացնելու մեխանիզմներ չունի, բայց ՄԱԿ-ն ունի բազմաթիվ փաստահավաք մեխանիզմներ, որոնց կարող է գործուղել և փաստահավաք առաքելություն իրականցնեն։

Աղբյուր` Փաստինֆո