Փաստ ինֆո

Օրենքի նախագծում կիրառված ընդհանուր ձևակերպումը շատ մեծ սուբյեկտիվ մոտեցումների հնարավորություն է տալիս և պրակտիկ կիրառման ժամանակ կարող են հանգեցնել այնպիսի սահմանափակումների, որոնք իսկապես սպառնալիք են՝ խոսքի ազատությանը և հասարակության՝ տեղեկացված լինելու իրավունքին։ Այս մասին «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց Խոսքի ազատության պաշտպանության կոմիտեի նախագահ Աշոտ Մելիքյանը՝ անդրադառնալով առաջարկվող օրենսդրական փոփոխություններին։

Հիշեցնենք, որ ՀՀ արդարադատության նախարարությունը հանրային քննարկման է ներկայացրել նախագիծ՝ «Ռազմական դրության իրավական ռեժիմի մասին», «Պաշտպանության մասին», «Զինվորական ծառայության եւ զինծառայողի կարգավիճակի մասին», «Վարչարարության հիմունքների եւ վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքներում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին։

Առաջարկվող կարգավորումների ընդունման պարագայում կարող են հիմքեր ստեղծվել Հայաստանում ինտերնետային կայքերի, սոցիալական ցանցերի, ինտերնետային հավելվածների գործողության ժամանակավոր կասեցման (արգելափակման), ինտերնետ հասանելիության մասնակի կամ ամբողջական սահմանափակման համար։

Աշոտ Մելիքյանը «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում արձանագրեց, որ խնդիրը ռազմական դրության պայմանների մասին է և ընդհանուր առմամբ ռազմական դրության ժամանակ նախատեսվում է սահմանափակումներ կիրառել, ինչը մեծ հաշվով նախատեսվում է և միջազգային փաստաթղթերով, մասնավորապես, ԵԿ 10-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նշում է, թե որ պայմաններում կարող է սահմանափակվել խոսքի ազատությունը, Մարդու հիմնարար և ազատությունների համընդհանուր հռչակագրի 9-րդ հոդվածի 2-րդ մասը, ՀՀ Սահմանադրության 2-րդ հոդվածում նույնպես նշվում է, սակայն ամբողջ խնդիրն այն է, թե ինչ ձևակերպումներ է այդ սահմանափակումները ստանում օրենսդրորեն և պրակտիկայում ինչպես է կիրառվում։

«Իհարկե այս առումով ես մտահոգություններ ունեմ և, կարծում եմ, ոչ միայն ես, այլև՝ մեր գործընկեր լրագրողական կազմակերպությունները, որովհետև այն ձևակերպումը, որը ներկայացված է, հստակ չէ և դժվար է պատկերացնել ռազմահայրենասիրական հաղորդումների կամ հրապարակումների տակ ինչ նկատի ունի այս օրենքի նախագծի հեղինակը։ Այդ սահմանափակումները ոչ միայն համացանցում է նախատեսվում կիրառելը, այլև՝ հեռուստատեսություններում, բոլոր ԶԼՄ-ներում։ Ընդ որում, ռազմահայրենասիրական բառն օգտագործելիս ոչ միայն հաղորդումների, ֆիլմերի մասին է, այլև՝ տեղեկատվության, ինչն անհասկանալի է, տեղեկատվությունը չի կարող այդպիսին լինել, այն կամ օբյեկտիվորեն արտացոլում է իրականությունը, կամ՝ ոչ»,- նշեց Մելիքյանը՝ հավելելով, որ այլ հարց է, որ սահմանափակումների մեջ մտներ այն տեղեկությունները, որը կարող էր վնաս հասցնել պետական ռազմական շահերին, ինչ-որ ռազմական գաղտնիք բացահայտել և այլն։ Մելիքյանը չի կարծում, որ գործը կհասնի կայքեր փակելուն, բայց կարող է ընտրողաբար պարտադրվի, որ այս կամ այն լրատվամիջոցից հեռացվեն այնպիսի նյութեր, որոնք չեն համապատասխանում պետական տեղեկատվությանը, ինչը մտահոգիչ երևույթ է՝ հաշվի առնելով 44-օրյա պատերազմի դառը փորձը, երբ շեշտը դրվում էր պաշտոնական տեղեկատվության վրա, ինչն ամենևին էլ չէր արտացոլում իրականությունը և մեր հասարակությունը փաստորեն տեղյակ չէր լինում, թե ինչպես է ընթանում պատերազմը, ինչ կորուստներ ունենք և պատերազմի ավարտից հետո մեր հասարակությունը հայտնվեց շոկային իրավիճակում։ Մելիքյանի գնահատմամբ՝ նախագիծը լուրջ քննարկման և վերափոխման կարիք ունի, այս տեսքով չի կարող ընդունվել ԱԺ-ի կողմից։

Մեր զրուցակիցը հայտնեց, որ մինչ նախագծի՝ հանրային քննարկմանը ներկայացնելն այն չի քննարկվել ոլորտի մասնագետների հետ, ինչը Մելիքյանի դիտարկմամբ, մտահոգիչ փաստ է՝ հաշվի առնելով, որ իշխանությունները պարտավորություն էին վերցրել իրենց վրա և ասել էին, որ մեդիային վերաբերող որևէ օրենսդրական նախաձեռնություն հենց գաղափարի փուլից կքննարկվի, առ այս պահը որևէ նման քննարկում չի եղել։

«Մենք ուղղակի հույս ենք հայտնում, որ առանց մեր կարծիքը հաշվի առնելու և մեզ հետ քննարկելու չեն ընդունի։ Համենայն դեպս, այսօրվա դրությամբ մեր դիրքորոշումը և վերաբերմունքն այս գործընթացին և կոնկրետ փաստաթղթին՝ քննադատաբար է և մենք համարում ենք, որ այս օրինագիծը բազմաթիվ բացեր ունի և այսպես ընդունվելու պարագայում կարող է վնասակար լինել»,- նշեց Մելիքյանը։

Դիտարկմանը, որ նախագծի ընդունման դեպքում մեզ մոտ սահմանափակումներ կմտցվեն, սակայն հակառակորդի քարոզչությունը միշտ չէ, որ հնարավոր էր սահմանափակել, խլեցնել, արդյո՞ք հանրությունը չի դառնա թշնամական քարոզչության զոհը՝ Մելիքյանն արձագանքեց՝ նշելով, որ ռազմական դրության պարագայում առաջին գործը, որ պետք է անել, դա թշնամու քարոչզամիջոցները մեր տարածքում արգելափակելն է, քանի որ պատերազմն անպայման զուգորդվում է նաև տեղեկատվական պատերազմով, պետք է քայլեր ձեռնարկվեն, որ այդ ոլորտում թշնամին չկարողանա հաջողության հասնել։

«Կարծում եմ՝ այստեղ պետությունը պետք է շատ ավելի հաշվենկատ գործողություններ իրականացնի և տեղի՝ Հայաստանյան ԶԼՄ-ները դիտարկի ոչ թե որպես հակառակորդ, այլ՝ դաշնակից և կարողանա համագործակցել։ Այսինքն՝ այն պաշտոնական տեղեկատվությունը, որը պետք է այդ պայմաններում տեղ հասցնել, պետք է արվի հավասարապես՝ բոլոր լրատվամիջոցների համար հավասար պայմաններ ստեղծելով և բոլորին տրամադրելով՝ անկախ նրանից, թե ինչ քաղաքական ուղղվածություն ունեն դրանք, որովհետև պատերազմական իրավիճակում առավել ևս չեն կարող լրատվամիջոցները բաժանել յուրայինների և օտարների։ Համենայն դեպս՝ պատասխանատու լրատվամիջոցը, կարծում եմ պատերազմական իրավիճակում պետք է մի կողմ դնի քաղաքական շահարկումները և ծառայի պետական և ազգային շահերի։ Ո՞ւնի արդյոք այդտեղ անելիք պետությունը՝ այո, ունի։ Մինչև այսօր՝ և 44-օրյա պատերազմը, և- սեպտեմբերյան ռազմական գործողությունները ցույց տվեցին, որ ինֆորմացիոն ոլորտում պետությունը, իշխանությունները դեռ չեն մշակել այնպիսի քաղաքականություն, որը կնպաստի ինֆորմացիոն պատերազմում հաջողության հասնելուն։ Առհասարակ՝ այդ պայմաններում տեղեկատվական գործունեությունն առանձնահատուկ մասնագիտություն է, ԽՍՀՄ-ում դա կոչվում էր հատուկ քարոզչություն, որը ենթադրում էր հակազդել թշնամու քարոզչությանը և էֆեկտիվ քարոզչություն իրականացնել՝ թշնամու լսարանին ուղղված»,- նշեց Մելիքյանը՝ արձանագրելով, որ ցավոք մեզ մոտ նման գործունեություն չի իրականացվում, այդպիսի մասնագետների խիստ պակաս կա և պետությունն այստեղ անելիք ունի։

«Միայն նմանատիպ օրենսդրական փոփոխությունների նախագծեր առաջ քաշելով հարցը չի լուծվի։ Պետք է ստեղծել հատուկ ինֆորմացիոն ստորաբաժանումներ նաև հատուկ ծառայություններում, պետք է պետական ինֆորմացիոն գործունեություն իրականացնողները համապատասխան պատրաստություն անցնեն նաև արտերկրում, որովհետև բոլոր իրենց հարգող, զարգացած երկրներում հատուկ ինստիտուտներ են աշխատում, իսկ այսպիսի օրինագծերով իշխանություններն ուղղակի անհիմն և ոչ հստակ սահմանափակումներ են մտցնում, որոնք միշտ չէ, որ ծառայում են իրենց նպատակին»,-ընդգծեց Մելիքյանը։

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո