Փաստ ինֆո

2020թ․ նոյեմբերի 9-ի եռակողմ փաստաթուղթը որոշակի տարընթերցումների տեղիք է տալիս։ Որոշներն ասում են, թե այն խաղաղապահներին թույլ չի տալիս ուժ կիրառել, որոշներն ասում են՝ թույլատրում է։ Իրականում թույլ է տալիս։ «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում նման տեսակետ հնչեցրեց ռազմական պատմաբան Արմեն Այվազյանը։

«Նույն՝ 2020թ․ նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության վրա հենվելով՝ կարելի է ուժ կիրառել ու բացել Արցախը Հայաստանին կապող միջանցքը։ Այսինքն՝ հղում անել, թե խաղաղապահները մանդատ չունեն, դրա համար ուժ չի կիրառվում, ճիշտ չէ։ Այդտեղ, ուղղակի ցանկության ու հնարավորությունների հարց է։ Այս պահի դրությամբ փաստ է, որ ցանկություն չունեն։ Հետո գուցե և առաջանա նման ցանկություն, չեմ կարող ասել։ Հնարավոր է՝ նաև հնարավորություններ չունեն։ Ըստ երևույթին, ռուսները հույս ունեն, որ կկարողանան դիվանագիտական ճանապարհով խնդիրը հարթել»,-ասաց Այվազյանը՝ հավելելով, որ եթե անգամ ներկա պահին միջանցքը բացվի, դա խնդրին, ընդամենը, կարճաժամկետ լուծում կտա։

«Մեկ ամիս հետո նույն բանը կարող է կրկնվել։ Ում ասես՝ կարող են բերել ադրբեջանցիները ու նորից փակել Արցախը Հայաստանին կապող ճանապարհը։ Ահա թե ինչու, անհրաժեշտ է, որ խնդիրն արմատապես լուծվի, այնպիսի հստակությամբ և ծանրակշիռ երաշխիքներով, որ ճանապարհը փակելու խնդիրը չկրկնվի»,-շեշտեց մեր զրուցակիցը։

Ռազմական պատմաբանի խորին համոզմամբ, որպեսզի Արցախի ու Հայաստանի կապը վերականգնվի ու այլևս չխզվի, մի քանի պարտադիր քայլեր պետք է անենք․ 1․ ներքին ռեսուրսների մոբիլիզացիա, 2․ պահեստազորայինների մարզումներ, 3․ ամրաշինությունների զանգվածային կառուցում՝ ոչ միայն առաջնագծի երկայնքով, այլև բնակավայրերի մոտ՝ ընդհուպ մինչև Երևանի մատույցներ, միասնական ինքնապաշտպանական համակարգի ստեղծում, որը պատրաստ կլինի անհրաժեշտության դեպքում դիմակայել պաշարումներին։

«Եթե ունենանք տասնյակ հազարավոր աշխարհազոր, որը կգործի հայկական բանակի հրամանատարության տակ և ոչ թե ֆիդայական ջոկատների ձևով, ապա մեր խնդիրը կկարողանանք արմատապես լուծել։ Չի կարելի խաղաղապահ ուժերի վրա հույս դնել, որ նա կգա ու կպաշտպանի մեր շահերը՝ առավելևս, որ մենք ավելի թույլ ուժ ենք, քան Ադրբեջանն ու Թուրքիան միասին։ Բոլոր դեպքերում, խաղաղապահը ներկայացնում է այն երկրի կամ կառույցի շահերը, որը ներկայացնում է։ Մեր դեպքում Արցախում տեղակայված խաղաղապահները ներկայացնում են իրենց երկրի՝ Ռուսաստանի շահը»,-նկատում է ռազմական փորձագետը։

Այվազյանն ընդգծում է՝ Արցախը հիմա պաշարված է, ոչ թե շրջափակված․ եթե 1989-1992թթ․ գոնե օդային կապ կար, ապա հիմա դա էլ չկա։ «Հիմա կատարյալ պաշարում է։ Մենք ավելի վատ վիճակում ենք հայտնվել, քան 1989-92 թվականներին»,-ահազանգում է Այվազյանն ու շեշտում, որ ստեղծված վիճակում հույս դնել որևէ օտար երկրի կամ միաջզգային առաքելության վրա, անտեղի ու անհիմն է։

ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդը քննարկում կազմակերպեց, ինչ-որ հայտարարություններ հնչեցին, որ անհապաղ պետք է բացվի միջանցքը, բայց որևէ բանաձև կամ հայտարարություն նույն ԱԽ-ն չընդունեց, որով միջանցքի ապաշրջափակման համար ժամկետ կսահմաներ, կդատապարտեր կամ պատժամիջոցներով կսպառնար Ադրբեջանին։ Դրանով, ըստ էության, Ադրբեջանին ժամանակ տրվեց՝ Արցախի պաշարումը շարունակելու։ Համոզված եմ, որ որևէ բան չի տալու նաև առաքելությունը, եթե այդպիսին ուղարկվի։ Փաստահավաք առաքելությունը որևէ նոր բան չի հայտնաբերելու․ բոլորին ամեն ինչ պարզ է։ Այսինքն՝ նրանց գործառույթը զուտ ցուցադրական, ձևական բնույթ է կրելու։ Բացի այդ, նրանք այս դեպքում ևս ներկայացնելու են իրենց երկրների շահերը, ու նորից նույն խնդիրն առաջանալու է որոշ ժամանակ անց։ Եթե գործնական որևէ քայլ ցանկանար ձեռնարկել ՄԱԿ-ը, ապա արդեն ձեռնարկած կլիներ»,-ասաց Արմեն Այվազյանն ու հիշեցրեց՝ 30 տարի կարողացել ենք ապահովել հարաբերական խաղաղությունը զուտ այն բանի շնորհիվ, որ այդ տարածքները վերահսկում էր մեր բանակը։

Աղբյուր` Փաստինֆո