Փաստ ինֆո

ՄԻԵԴ միջանկյալ որոշմամբ սահմանված պարտավորություններն Ադրբեջանի կողմից չկատարելու դեպքում ԵԽ Նախարարների կոմիտեում դա կարող է դառնալ քաղաքական քննարկման առարկա, ինչն իրականում լավ ճնշման միջոց է։ Այս մասին «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց միջազգային իրավունքի մասնագետ Արմեն Գալստյանը՝ անդրադառնալով Ադրբեջանի նկատմամբ միջանկյալ միջոց կիրառելու մասին ՄԻԵԴ որոշմանը։

Հիշեցնենք, որ արդեն 11-րդ օրն է, ինչ ադրբեջանցիները «բնապահպան-ակտիվիստների» քողի ներքո փակել են Արցախը Հայաստանին կապող միակ՝ Գորիս-Ստեփանակերտ ճանապարհը։ Բլոկադայի մեջ հայտնված Արցախում հումանիտար ճգնաժամ է, հիվանդանոցներում դադարեցվել են պլանային վիրահատությունները, իսկ ծանր վիճակում գտնվող և ՀՀ-ում վիրահատության կարիք ունեցող քաղաքացիներին ՀՀ տեղափոխել ադրբեջանցիները թույլ չեն տալիս, ինչի հետևանքով արդեն մեկ քաղաքացի զոհվել է։ ԿՄԽԿ միջնորդությամբ հաջողվել էր ՀՀ տեղափոխել մեկ քաղաքացու, որն անհապաղ վիրահատության կարիք ուներ։

ՀՀ-ն դեռևս դեկտեմբերի 15-ին դիմում է ներկայացրել Արդարադատության միջազգային և Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարաններ։ ՄԻԵԴ հասցեագրված դիմումը, որի շրջանակներում ՀՀ-ն պահանջել էր հրատապ միջոց կիրառել Ադրբեջանի նկատմամբ, ներկայացվել է «Հայաստանն ընդդեմ Ադրբեջանի» չորրորդ գանգատի շրջանակներում։ Երեկ՝ դեկտեմբերի 21-ին հայտնի դարձավ, որ ՄԻԵԴ-ը բավարարել է միջանկյալ միջոց կիրառելու միջնորդությունը՝ պարտավորեցնելով Ադրբեջանին ձեռնարկել բոլոր անհրաժեշտ և բավարար միջոցները՝ ապահովելու «Լաչինի միջանցքով» Հայաստանում բժշկական օգնություն ստանալու կարիք ունեցող ծանր հիվանդ անձանց տեղաշարժը, ինչպես նաև ճանապարհին անապաստան մնացած կամ ապրուստի միջոցների կարիք ունեցող անձանց անվտանգ տեղաշարժը: Միաժամանակ, Եվրոպական դատարանը որոշել է առաջնահերթություն տալ Հայաստանի ներկայացրած թիվ 4 գանգատին՝ Դատարանի կանոնակարգի 41-րդ կանոնի համաձայն:

Միջազգային իրավունքի մասնագետ Արմեն Գալստյանը «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում նախ արձանագրեց, որ ՄԻԵԴ միջանկյալ միջոցներ կիրառելու որոշումները արագ միջոցներ են, որոնոք կայացվում են, երբ ՄԻԵԴ-ը տեսնում է խնդիր և այդ բարդությունները հաղթահարելու, հետագայում խնդիրներից խուսափելու համար կայացնում է արագ որոշում, որով արգելում կամ պարտավորեցնում է մի կողմին՝ որոշակի գործողություններ կատարելը, Ադրբեջանի վրա պարտավորություն է դրվել՝ համապատասխան կետերը կատարելու համար։ Գալստյանի գնահատմամբ՝ ՄԻԵԴ այս որոշումը դրական մեծ քայլ առաջ է ՝ եվրոպական տարածությունում ինչ-որ հարցեր արձանագրելու համար, քանի որ ՄԻԵԴ-ը, սովորաբար, քաղաքական նման հարցերում քիչ է միջամտում։

Նշենք, որ Ադրբեջանը հայտնի է ՄԻԵԴ որոշումները չկատարելու կամ դրանց կատարումը ձգձգելու վարքագծով, սակայն միջազգային իրավունքի մասնագետն արձանագրում է՝ ՄԻԵԴ որոշման չկատարումը դառնում է քաղաքական քննարկման առարկա։ Մասնավորապես, որոշումը չկատարելու դեպքում 39-րդ կանոնի 2-րդ կետի կարգով հաղորդագրություն է ուղարկվում Նախարարների կոմիտե, ինչը դառնում է քաղաքական քննարկման առարկա։

«Սա իրականում ճնշման լավ միջոց է։ Չկատարելու փաստի արձանագրումն արդեն իսկ ճնշման միջոց է, որ Ադրբեջանը խուսափում է կատարել ՄԻԵԴ որոշումները։ Սա քաղաքական շատ լավ և լուրջ գործիք կարող է լինել և այս դեպքում կարող ենք ասել, որ իհարկե դա կարող է դրական հետևանքներ ունենալ։ Ի վերջո, ՄԻԵԴ-ը փաստում է, որ կա խնդիր, որն անգամ ՄԻԵԴ-ի կողմից է արձանագրվել և դա չի կատարվել։ Դա քաղաքական գործիք է, իսկ ՄԻԵԴ-ը ԵԽ դատական մարմին է, որի կայացրած որոշումները հետագայում ենթակա են քաղաքական մարմնում կատարման»,- նշեց Գալստյանը։
Նրա խոսքով՝ ԵԽ գործունեությունից է կախված, թե ինչպես կկիրառվի միջանկյալ միջոցը, եթե ԵԽ երկրները և ԵԽ-ն լինեն բավականաչափ հետևողական, ապա դա պետք է քննարկվի, որը կհանգեցնի համապատասխան հետևանքների։

«Միջանկյալ միջոցի չկատարումը և դրա մասին ՆԿ-ին տրված գրությունը այնպիսի հազվագյուտ դեպքեր են, որ Նախարարների կոմիտեի համար էլ, կարծում եմ, տարօրինակ է, որ նման բան կարող է լինել»,- ասաց Գալստյանը։

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո