Փաստ ինֆո

Հայաստանում աճում են ընտանեկան բռնությունները: Սա է փաստում պաշտոնական վիճակագրությունը: Այսպես` եթե 2021թ ամբողջ տարվա ընթացքում ընտանեկան բռնության դեպքերի առթիվ հարուցվել էր 556 քրեական գործ, ապա այս տարվա միայն առաջին կիսամյակում նախաձեռնվել է 391 քրեական վարույթ:

«Փաստինֆո»-ի թղթակցի հաղորդմամբ՝ «Գենդերային բռնության դեմ պայքարի 16-օրյա ակտիվության արշավի շրջանակներում» ԱՄՆ դեսպանատան՝ Թմրամիջոցների դեմ պայքարի և իրավապահ մարմինների իրավապահ համագործակցության գրասենյակի կողմից դեկտեմբերի 9-10 Ծաղկաձորում կազմակերպվել է համաժողով՝ «Ընտանեկան բռնության և անչափահասների նկատմամբ ոտնձգությունների վարույթները նոր քրեական և քրեական դատավարության օրենսգրքի փոփոխությունների ներքո» թեմայով: Նշենք, որ նման ձևաչափով համաժողով առաջին անգամ է իրականացվում` ներառելով թիրախային առավել լայն շրջանակ: Մասնավորապես, համաժողովին մասնակցում էին թե դատավորներ, թե դատախազներ, թե քննիչներ, թե ոստիկանության ծառայողներ, ներկայացուցիչներ՝ Մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմից և Հասարակական կազմակերպություններից, փորձագետներ, լրագրողներ:

Փորձագետ Դավիթ Թումասյանը, ներկայացնելով ընտանեկան բռնության դեպքերի վերաբերյալ վիճակագրության տվյալները, նշեց, որ 2019թ եղել է 635 քրեական գործ, որոնց մեծամասնությունը եղել է ծեծի հոդվածով, այնուհետև՝ 137-րդ հոդվածով, հետագայում՝ դիտավորությամբ առողջությանը թեթև վնաս պատճառելու հատկանիշներով և 33 քրեական գործ՝ կայացված որոշումները չկատարելու պատճառով: Այսինքն՝ ընտանիքում եղել է բռնություն, անձի նկատմամբ իրականացվել է որոշակի միջամտություն, բայց անձը շարունակել է  բռնություն գործադրել: 14 քրեական գործ հարուցվել է՝ սպանության հատկանիշներով, ինչը կրկին բավականին մեծ ցուցանիշ է: 2020թ., սակայն, արձանագրվել է դեպքերի թվի աննախադեպ աճ՝ 730 քրեական գործ, այսինքն՝ նախորդ տարվա համեմատ աճել է 95 քրեական գործով: Փորձագետի դիտարկմամբ՝ թվի աճը պայմանավորված է նաև դիմելիության մեծացմամբ, ինչի առնչությամբ ունենք 404 քրեական գործ հարուցվել է միայն ծեծի հոդվածներով: 2021թ արձանագրվել է քրեական գործերի թվի կտրուկ նվազում՝ 730-ից դառնալով 556, սակայն փորձագետը նշում է՝ դա չի նշանակում, որ բռնությունները նվազում են, պարզապես՝ ավելի քիչ են դիմել, ինչը երևում է ծեծի դեպքերով քրեական գործերի թվի նվազումից: Ընդ որում՝ կորոնավիրուսի համավարակի պայմաններում ընտանեկան բռնությունների թիվն աճել է, իսկ հետպատերազմյան երկրներում ավելանում է նաև ագրեսիան, ինչը դրսևորվում է առաջին հերթին ընտանիքներում: Բացի այդ, որոշակի դեպքեր են եղել, երբ հետկովիդային կամ հետպատերազմական շրջանում տարբեր հանգամանքներից ելնելով դիմումները տեղ չէին հասնում կամ պատշաճ ընթացք չէր տրվում, փորձում էին համոզել և այլն: 2021թ. հարուցվել է 13 քրեական գործ՝ սպանության հատկանիշներով: Արձանագրվել է նաև անհետաձգելի միջամտության կամ պաշտպանական որոշումները չկատարելու դեպքերի աճ, ինչը վկայում է այն մասին, որ բռնարարներն ավելի հանդուգն են դարձել: Թումասյանն արձանագրեց նաև տուժողների թվի աճ՝ քրեական գործերով, այսինքն, ընտանիքում բռնությունն իրականացվել է միաժամանակ՝ մի քանի անձի նկատմամբ՝ կնոջ ու երեխաների և այլն: Փորձագետն ուշադրություն հրավիրեց նաև այն հանգամանքին, որ ամենախոցելի խումբը՝ մինչև 12 տարեկան երեխա տուժողների թիվը ևս ավելացել է, ինչը պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ անօգնականությունից ելնելով՝ բողոքի առկայություն պարտադիր չէ, իսկ գործերը չեն կարող կարճվել՝ հաշտությամբ:

Ինչ վերաբերում է Քրեական և Քրեական դատավարության նոր օրենսգրքերի կարգավորումներին, ապա օրենսդրական փոփոխությունների ներքո կարևորվեց այն հանգամանքը, որ ընտանեկան բռնության դեպքերով հետապնդում հետայսու իրավապահ մարմինները կարող են իրականացնել հանրային՝ առանց մասնավոր գանգատի: Բացի այդ, քննարկման առարկա դարձվեց Քրեական օրենսգրքում տեղ գտած որոշակի ձևակերպումներ, որոնք կարող են իրավական որոշակիության խնդիր առաջացնել և հստակեցման անհրաժեշտություն ունեն: Քննարկման առարկա դարձվեց նաև անչափահասների մասնակցությամբ իրականացվող քննչական գործողությունների ընթացքը, հոգեբանների ներգրավվման հարցը և համապատասխան որակավորում ունեցող հոգեբանների թվի ցածր լինելու հանգամանքը:

Համաժողովի ընթացքում ընտանեկան բռնության և անչափահասների նկատմամբ սեռական բռնության դեպքերով գործերի քննության Վճռաբեկ դատարանի պրակտիկան ներկայացրեց Վճռաբեկ դատարանի դատավոր Ելիզավետա Դանիելյանը:

ՔԿ քննիչ Էդուարդ Թումաղայանը ու դատախազ Շուշանիկ Իսրայելյանը մանրամասներ հայտնեցին նաև ընտանեկան բռնության դեմ պայքարում ամերիյան  փորձից, որն ուսումնասիրելու համար վերջերս մեկնել էին ԱՄՆ: 

Քննարկումների արդյունքում առաջ քաշվեցին օրենսդրական հնարավոր փոփոխությունների նոր գաղափարներ, ինչպես նաև՝ ստեղծվեց հնարավորություն՝ իրավապահ մարմինների և ընտանեկան բռնությունից տուժած անձանց իրավունքների պաշտպանությամբ զբաղվող ՀԿ ներկայացուցիչների կոնտակտի հաստատման և հետագայում հնարավոր համագործակցության համար:

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո