Փաստ ինֆո

«Միանշանակ, Մոսկվան ճնշումների է գնում եւ Մոսկվայի համար Հյուսիս- Հարավ ճանապարհը չափազանց կարեւոր է։ Արդեն կարեւոր է նաեւ Արեւել-Արեւմուտք ճանապարհը, որովհետեւ Արեւելք-Արեւմուտքում ՌԴ-ն ճանապարհ պետք է ունենա դեպի Թուրքիա՝ հաշվի առնելով այն զարգացումները, որ Ռուսաստանը իր հիմնական ապրանքաշրջանառությունը Եվրոպայի հետ իրականացնում է Թուրքիայի միջոցով։ Հաշվի առնելով նաեւ Վրաստանի հետ ոչ այնքան լավ հարաբերությունները, ապա տարբերակը մնում է Ադրբեջանով, Հայաստանով ՝ դեպի Թուրքիան»,- «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում այս մասին ասաց քաղաքագետ Ստեփան Դանիելյանը։

Քաղաքագետն ընդգծեց՝ Ռուսաստանի համար կենսական նշանակություն ունի նաեւ Հյուսիս-Հարավ ճանապարհը, որը, բնականաբար, պետք է կապի Սեւ ծովն ու Պարսից ծոցը, եւ , հաշվի առնելով, որ Ռուսաստանը արդեն շրջվում է դեպի հարավ՝ դեպի Հնդկաստան, Չինաստանի հետ սահման ունի եւ դեպի Պարսից ծոց, որի տարածաշրջանի երկրների հաաբերությունները Արեւմուտքի հետ վատ են, սա եւս իր համար կենսական խնդիր է ու բնական է, որ Ռուսաստանը ցանկանում է վերահսկել այդ ճանապարհները։ Այս գործընթացը, Դանիելյանի գնահատմամբ, հենց սրա շուրջ է ընթանում։

Նշենք, որ ՌԴ փոխվարչապետ Ալեքսեյ Օվերչուկը հայտարարել է, որ «Հյուսիս-Հարավ» միջազգային տրանսպորտային միջանցքի արևմտյան երթուղին Հայաստանի փոխարեն կարող է անցնել Ադրբեջանով և Իրանով, եթե երկիրը չլուծի տրանսպորտային ապաշրջափակման հարցը։ Պաշտոնյան ընդգծել է, որ Հայաստանի կամ Իրանի տարածքով Ադրբեջանի արևմտյան շրջանների և Նախիջևանի միջև տրանսպորտային կապի ստեղծումը կարևոր է «Հյուսիս-Հարավ» և «Արևելք-Արևմուտք» հիմնական միջազգային տրանսպորտային միջանցքների «խաչմերուկ» ստեղծելու համար։

Ստեփան Դանիելյանը չի կարծում, որ Օվերչուկի այս հայտարարությունն անկեղծ է, այնտեղ որոշակի շանտաժի էլեմենտներ կան։ «Ռուսաստանին պետք է ճանապարհ ոչ միայն Ադրբեջանով Իրան, այլեւ՝ Վրաստանով Հայաստան, եւ շատ կարեւոր է հասկանա, թե ինչի համար։ Մենք տեսնում ենք, որ գնալով լարվում են Իրանի ու Ադրբեջանի հարաբերությունները եւ կարող է պատերազմական գործողությունների խնդիր լինել, ուստի պետք է լինի զուգահեռ ճանապարհ, արդեն, Հայաստանով՝ Վրաստան եւ Իրան՝ շրջանցելով ե՛ւ Թուրքիան, ե՛ւ Ադրբեջանը։ Առավել եւս, Ռուսատանում վստահ չեն, թե Էրդողանից հետո ով կլինի Թուրքիայի հաջորդ նախագահը եւ ինչ քաղաքականություն կվարի նա։ Հնարավոր է՝ դա լինի արեւմտամետ քաղաքականություն, իսկ այդ դեպքում ավելի կլարվեն Իրանի ու Ադրբեջանի միջեւ հարաբերությունները»,-բացատրում է քաղաքագետը՝ շեշտելով, որ այս առումով, Հայաստանով ճանապարհ ունենալը Ռուսաստանի համար կենսական է։

«Դա կենսական է նաեւ երկրորդ պատճառով՝ այդկերպ Ռուսաստանը կարող է իր հարաբերությունները որոշակիորեն կարգավորել Վրաստանի հետ, որի նավահանգիստներն ամբողջովին չեն աշխատում եւ բեռնափոխադրումների խնդիր կա, իսկ Հյսուսիս-Հարավի դեպքում Վրաստանը մեծ գումար կաշխատի եւ ավելի լավ հարաբերություններ կունենա Ռուսաստանի հետ, քանի որ շահագրգռված կլինի տնտեսական առումով։ Ահա այս երկու խնդիրն է փորձում Ռուսաստանը լուծել, ուստի, ես կարծում եմ, որ Օվերչուկի հայտարարությունն ավելի շուտ Հայաստանի վրա ճնշում գործադրելու տակտիկական բնույթ ունի, քան՝ իրականում իրենց կբավարարի Ադրբեջանի միջոցով ճանապարհը դեպի Իրան»։

Ի դեպ, այսօր նաեւ տեղեկություն ստացվեց, որ Բրյուսելում կհանդիպեն Հայաստանի և Ադրբեջանի փոխվարչապետերը, որտեղ կկայանա սահմանազատման հարցով հանձնաժողովների նիստը։ Այս մասին պայմանավորվածությունը Պրահայում էր ձեռք բերվել։ Այս փաստին անդրադառնալով, քաղաքագետը նկատեց՝ հակադիր երկու գործընթաց է գնում՝ արեւմտյան եւ ռուսական։

«Արեւմտյանի խնդիրն է Ռուաստանին ամբողջովին հեռացնել Հարավային Կովկասից եւ վերահսկել այդ ամբողջ ճանապարհները դեպի Կենտրոնական Ասիա ։ Արեւմուտքը ուզում է տնտեսապես ներթափանցել Կենտրոնական Ասիա, որտեղ շատ մեծ հումքային պաշարներ կան եւ մեծ հնարավորություններ են առաջանում իր համար, բայց կա մի խնդիր՝ մեծագույն խնդիրը Ռուսաստանն է, որը դրա հետ համաձայն չէ եւ ռուսական զորքերը գտնվում են թե Հայաստանի, թե Արցախի տարածքում եւ նա, կարծես թե, չի պատրաստվում հեշտությամբ զիջել։ Մյուս կողմից, կա Իրանի գործոնը, որը նույնպես թույլ չի տալու եւ դրա մասին բազմիցս հայտարարել է, որ կարմիր գիծ է, որ իր հյուսիսային սահմանը վերահսկվի Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի միջոցով, որովհետեւ Արեւմուտքը թուրքական աշխարհի գաղափարով է փորձում մտնել Կենտրոնական Ասիա, ինչը Իրանի համար գոյության խնդիր է։ Ուստի, արեւմտյան ծրագրով գնալու դեպքում մենք կունենանք թշնամի Իրան, որը ամեն ինչի պատրաստ է եւ բազմիցս հայտարարել է այդ մասին։ Սա Հայաստանի համար շատ վտանգավոր տարբերակ է եւ չեմ կարծում, որ Ռուսաստանն ու Իրանը դա թույլ կտան»,-ասաց Ստեփան Դանիելյանը։

Քաղաքագետը շեշտեց՝ տվյալ ճանապարհով գնալու դեպքում մենք նաեւ ամբողջովին կկորցնենք Արցախը, որը ուղղակի կհայաթափվի։

Դանիելյանը կարեւոր հարց է համարում այն, թե ինչ քայլերի են պատրաստ Իրանն ու Ռուսաստանը՝ արեւմտյան սցենարը գործարկվելու դեպքում։ Դրանք, ըստ քաղաքագետի, կարող են լինել այնպիսի միջոցներ, որ ուղղակի Հայաստան չլինի։ «Ես կարծու եմ, որ ոչ թե Հայաստանի շահը, այլ Հայստանի գոյությունը այդ երկու՝ ռուսական եւ իրանական ուղղություններով է պայմանավորված , որովհետեւ մենք չգիտենք, օրինակ, ինչ կլինի, եթե ԱՄՆ-ն ասենք, տնտեսական ճգնաժամի կամ քաղաքացիական պատերազմի մեջ ընկնի։ Հազար ու մի բան կարող է լինել, իսկ ԱՄՆ-ը հեռու է գտնվում։ Եվրոպան քաղաքական առումով իրենից շատ բան չի ներկայացնում, սուվերեն տարածք չէ, այս դեպքում, մենք, ուզենք թե ոչ, մնում ենք երեք հարեւաններով շրջապատված՝ Թուրքիա, Իրան , Ռուսաստան, հետեւաբար, մենք երկարատեւ կտրվածքում իրենց շահերը պետք է հաշվի առնենք»,-եզրափակեց քաղաքագետը։

Աղբյուր` Փաստինֆո