Փաստ ինֆո

«Ալմա Աթիի հռչակագիրը Ադրբեջանը, փաստորեն, չեղարկել է։ Այնտեղ եղել է Մութալիբովի ստորագրությունը, բայց Ադրբեջանը այն չեղարկել է իր ստորագրությմաբ։ 1993 թվականին Հեյդար Ալիեւը մեկ օրում ստորագրել է ոչ թե ԱՊՀ հռչակագիրը, այլ միայն կանոնադրությունը։ Այսինքն՝ Ադրբեջանը 1993 թվականին է միացել ՝ այլ սահմաններով եւ վավերացրել է միայն կանոնադրությունը, ինչը շատ կարեւոր է եւ նշանակում է, որ Ադրբեջանն այդ հռչակագրի անդամ չէ, հետեւապես Ադրբեջանին դա չի կարող վերաբերվել։ «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում այս մասին ասել է ԳԽ նախկին պատգամավոր, «Արցախ» պատգամավորական խմբի անդամ, ԳԽ Արցախի հարցերով հանձնաժողովի քարտուղար Սուրեն Զոլյանը՝ բնական համարելով, որ Հայաստան-Ադրբեջան հարաբերությունները այդ ոլորտից դուրս էին։

Հիշեցնենք, Պրահայում Հայաստանն ու Ադրբեջանը հաստատեցին իրենց հանձնառությունը ՄԱԿ-ի կանոնադրությանը եւ 1991թ. Ալմա-Աթայի հռչակագրին։ Քառակողմ հանդիպմանը հաջորդած հայտարարության մեջ նշվեց, որ հիշյալ փաստաթղթերի հիմքով Հայաստանն ու Ադրբեջանը ճանաչում են միմյանց տարածքային ամբողջականությունն ու ինքնիշխանությունը:

Սուրեն Զոլյանը բացատրում է՝ տվյալ փաստաթղթով Հայաստանը հարաբերություններ է հաստատել, օրինակ, Ռուսաստանի, Տաջիկստանի, Ուկրաինայի, բայց ոչ՝ Ադրբեջանի հետ։

«Մենք այդ հռչակագիրը վավերացրել ենք վերապահումներով։ Ես չեմ խոսում այլ վերապահումների մասին, բայց վերջում կետ կա այն մասին, որ այս հռչակագիրը բաց է այլ պետությունների համար։ Մենք այդտեղ ավելացրել ենք հետեւյալ ձեւակերպումը՝ ինչպես նաեւ այն պետությունների համար, որոնք մինչեւ ԽՍՀՄ փլուզումը անց են կացրել իրենց անկախության հանրաքվեն՝ ԽՍՀՄ գործող օրենքներով, այսինքն, Ղարաբաղի անունը այնտեղ ուղիղ չկա, բայց , փաստորեն նշված է, որ Ղարաբաղը իրավունք ունի նույն ձեւով ճանաչվել»,-պարզաբանեց Զոլյանը։

Հարցադրմանը, թե այդ դեպքում ինչպե՞ս կարող ենք բացատրել Նիկոլ Փաշինյանի այն թեզը, թե այդ փաստաղթով Հայաստանն ու Ադրբեջանը դեռ 1991-ին են ճանաչել միմյանց տարածքային ամբողջականությունը եւ դրա հիման վրա ընթանալիք առաջիկա գործընթացներով ՀՀ իշխանությունը պաշտպանում է Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը ՝ 29 հազար 800 քառակուսի մետր տարածքով, Սուրեն Զոլյանն արձագանքեց․«Ես բոլորովին այլ մեկնաբանություն եմ տալիս, Փաշինյանը որեւէ այլ փասթաթուղթ չի գտել եւ այդ փաստաթուղթը չկա էլ։ Նա կեղծարարությամբ է զբաղվում կամ անտեղյակությամբ։ Ես խորհուրդ կտամ այդ տեքստը կարդալ, այն հրապարակված է»։

Նշենք, որ խոսքը ՀՀ Գերագույն խորհրդի՝ 1992 թվականի փետրվարի 18-ի որոշման մասին է, որով ԳԽ-ն 1991 թվականի դեկտեմբերի 8-ին Մինսկում Բելոռուս Հանրապետության, Ռուսաստանի Ֆեդերացիայի (ՌԽՖՍՀ) և Ուկրաինայի կողմից ստորագրված Անկախ Պետությունների Համագործակցության ստեղծման մասին համաձայնագիրը վավերացնում է վերապահումներով։ Որոշման մեջ նշվում է թվով տասը վերապահում եւ հենց 10-րդ կետը սահմանում է․ «Համաձայնագրի 13 հոդվածի երկրորդ պարբերությունը «բաց է ԽՍՀ Միության անդամ բոլոր պետությունների առջև» բառերից հետո լրացնել «այդ թվում ԽՍՀՄ-ի նախկին ինքնավար կազմավորումների համար, որոնք ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի «ԽՍՀՄ-ի գոյության դադարեցման մասին» հռչակագրի ընդունումից առաջ անցկացրել են անկախություն հռչակելու վերաբերյալ համաժողովրդական հանրաքվե, և դրա հիման վրա ինքնավար կազմավորման իշխանության բարձրագույն գործադիր մարմինը դիմել է Անկախ Պետությունների Համագործակցություն` նրա կազմի մեջ ընդունվելու խնդրանքով» բառերով»:

«Սա նշանակում է, որ դեռ այն ժամանակ Հայաստանը ճանաչել է Արցախի իրավունքը՝ դառնալ ԱՊՀ անդամ, իսկ Ադրբեջանը առհասարակ այդ փասթաթղթին չի միացել, թեեւ Մութալիբովը այն ստորագրել է, բայց այն ժամանակվա Միլի Մեջլիսը ոչ միայն չի վավերացրել, այլ չեղարկել է նրա ստորագրությունը, դրա համար էլ, Հեյդար ալիեւը, արդեն 1993 թվականին նորից է ստորագրում կանոնադրությունը։ Հետեւաբար, ո՞նց կարելի է խոսել 1992 թվականի իրավիճակի մասին, եթե Ադրբեջանը 93-ին է ստորագրել՝ այլ սահմաններով։ Եթե անգամ վերանանք Հայաստանի վերապահումների մասին, Ադրբեջանը ուղղակի չի եղել այդ փաստաթղթում, օրինակ, Բելառուսը կարող է խոսել այն մասին, որ դրանով Հայաստանը ճանաչել է իր տարածքային ամբողջականությունը, Ռուսաստանը կարող է խոսել, բայց ոչ Ադրբեջանը»։

Սուրեն Զոլյանը դժվարանում է ասել՝ Փաշինյանն անտեղյակությունից է անում հայտարարությունն առ այն, թե, իբր, այդ փաստաթղթով Հայաստանն ու Ադրբեջանը ճանաչել են միմյանց տարածքային ամբողջականությունը, թե իսկապես զեղծարարություն է անում։ «Դա այն քաղաքական որոշումն է, որի պատասխանատվությունը ընկնում է այս իշխանությունների վրա։ Այդ փաստաթուղթը որեւէ կապ չունի ո՛չ Ալմա Աթիի փասթաթղթի, ո՛չ էլ այլ փաստաթղթի հետ, որովհետեւ որեւէ փաստաթուղթ, որով Հայաստանը ճանաչում է Արցախը Ադրբեջանի կազմում, գոյություն չունի »,-ասաց Զոլյանը՝ հավելելով, որ տարիներ առաջ ինքն առաջարկել էր համապատասխան վերապահումը՝ հասկանալով, որ պետք է ֆիքսել՝ Արցախը, ինչպես Հայաստանը, օրինական կարգով դուրս է եկել փլուզվող ԽՄ կազմից, այինքն Հայաստանը ֆիքսել է , որ Արցախը կարող է դառնալ ԱՊՀ անդամ եւ, բնական է, որ դա եղել մինչեւ Ադրբեջանի միանալը կանոնադրությանը։

Աղբյուր` Փաստինֆո